Het is op 18 september 2019 precies 75 jaar geleden dat Eindhoven als één van de eerste grote Nederlandse steden wordt bevrijd. De 86-jarige Frans Rummens woont tijden de Tweede Wereldoorlog in deze stad en ziet met eigen ogen hoe de stad verandert in deze tijd.

Intocht van Nazi-Duitsland

Nadat in 1939 de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, verspreiden de troepen van Nazi-Duitsland zich door Europa. In mei 1940 trekken zij Nederland binnen. Omdat het leger totaal niet is voorbereid op een moderne oorlog, moet zij zich al na 5 dagen overgeven. Op dat moment is Frans Rummens uit Eindhoven pas 6 jaar. “Ik was een jongetje dat veel zag en alles in zich opnam”, vertelt meneer Rummens als wij hem bellen. Omdat hij zo oplettend is, heeft hij al snel door dat er iets aan de hand is. “Ik heb het Peelleger nog zien terugtrekken. Dit deel van het Nederlands leger was gestationeerd in de Peel en moest de Moerdijkbrug ontzetten om zo Rotterdam te behouden, maar ze kwamen te laat.” Wat er uiteindelijk met Rotterdam is gebeurd, is algemeen bekend.

Logistiek knooppunt

Frans Rummens woont tijdens de oorlog samen met zijn ouders en broers in Eindhoven, zijn geboortestad. Eindhoven is in die periode een belangrijke plaats in Nederland. Niet alleen heeft Eindhoven een vliegveld waarvan Duitse gevechts- en bombardementsvliegtuigen opstijgen. Het ligt ook op de aanvliegrichting naar het Ruhrgebied van geallieerde bombardementsvluchten later in de oorlog. Bovendien staan de Philipsfabrieken in Eindhoven, waar apparatuur voor de Duitse legers wordt gemaakt. Een logistiek knooppunt dus, waardoor de inwoners van de stad veel meekrijgen van de Tweede Wereldoorlog. “Er zijn gebieden waar de oorlog geruisloos voorbij ging, maar dat was bij ons zeker niet het geval. Eindhoven was het doelwit van vele bombardementen. De eerste was afkomstig van de Engelsen en een half jaar later kwamen de Canadezen het nog een keertje over doen. Rond de bevrijding was er een Amerikaans bombardement en 1 dag na de bevrijding een Duitse.” De eerste 2 bombardementen die meneer Rummens benoemt zijn bedoeld om de fabrieken van Philips in de as te leggen, maar omdat bombarderen destijds nog niet zo nauwkeurig gebeurt, wordt er ook een woonwijk geraakt. “Zelf woonden wij een paar honderd meter van één van de fabrieken vandaan, dus toen kwam het wel dichtbij”, vertelt Frans Rummens. Of hij de ernst van de situatie toen al kon inzien? “Het was unheimisch, maar het was jarenlang de realiteit. Het dagelijks leven was oorlog, je wist niet beter. We gingen na bombardementen ook altijd even kijken naar de schade die de bommen hadden aangericht en namen dan ook souvenirs mee naar huis. Dat vonden we spannend.”

Operatie Market Garden

Ook als de legerkorpsen door de stad lopen, gaat het gezin kijken. Zo ziet Frans Rummens geregeld legereenheden door de straten marcheren, zowel van Duitse als geallieerde zijde. In 1944 ziet hij bijvoorbeeld het 30^e korps van het Engelse leger voorbij komen. Dit korps is een bekend onderdeel van het Britse leger en vecht onder meer in Noord-Afrika. In 1944 wordt het korps ingezet tijdens operatie Market Garden, de grootste militaire operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het doel is om de bruggen die Duitsland met het Nederlandse achterland verbinden te vernielen, waardoor het einde van de oorlog afgedwongen wordt. De operatie bestaat uit een grondoffensief (Garden) en een luchtoffensief (Market). Het 30^e Britse legerkorps neemt het grondgedeelte voor zijn rekening. “Zij kwamen vanuit België en waren op weg naar Nijmegen. Zodoende kwamen ze door Eindhoven. Het was een hoop machtsvertoon, compleet met vrachtwagens en tanks. Af en toe stonden ze stil in de stad, omdat de Duitsers hen dan weer de weg hadden versperd.” Uiteindelijk zal het 30^e korps haar taak niet kunnen vervullen, want Operatie Market Garden mislukt.

Naast de betrokken grondtroepen, ziet meneer Rummens destijds ook de luchttroepen van Market Garden over zijn stad vliegen. “Dat was zeer indrukwekkend. Omdat ze vlak bij Eindhoven neer moesten dalen, vlogen ze vrij laag over ons huis heen. Het waren honderden vliegtuigen, het grootste luchtleger dat gebruikt is tijdens de Tweede Wereldoorlog.”

4 uur bombarderen

In totaal duurt de oorlog in Eindhoven 4 jaar. In september 1944 wordt de stad bevrijd. Frans Rummens is 11 jaar en dan al getuige geweest van heel wat oorlogsgebeurtenissen. Toch begint de oorlog in de Noord-Brabantse stad pas écht nadat deze eigenlijk al is afgelopen. Het Duitse bombardement op 19 september 1944, 1 dag na de bevrijding, is de opmaat naar een verschrikkelijke periode. “Wij stonden langs de weg te kijken naar het voorbijtrekkende Engelse leger dat ons had bevrijd en plotseling kwamen er berichten op de radio dat er een bombardement aanstaande was. Opeens zagen we oranje lichtkogels, waarvan wij dachten dat ze speciaal waren afgevuurd voor de bevrijding, maar die waren afkomstig van Duitse vliegtuigen. Ze cirkelden boven de stad om te kijken waar de geallieerde voertuigen stonden en lieten daar dan bommen vallen. Veel van de vrachtwagens die zij hiermee raakten zaten vol munitie, dus explodeerde alles. Het bombarderen duurde 4 uur lang. Vanuit onze zelf gegraven schuilkelder zag ik zelfs vliegtuigen omkeren en weer terugkomen als zij in Duitsland nieuwe bommen hadden gehaald. Er zijn uiteindelijk meer dan 200 doden gevallen, maar dat hadden er veel meer kunnen zijn als niet iedereen een schuilkelder had gehad.”

Overleefd op sigaren

Na dit bombardement is veel in Eindhoven kapot en van wederopbouw is geen sprake. Sterker nog, de situatie in de stad verslechtert alleen maar. “We woonden in een militair gebied, dus het Engelse leger was de baas. Er was geen eten, we konden niet naar school, er was amper water en elektriciteit en we mochten niet reizen. Dat laatste was ook onmogelijk, want alle wegen waren kapot en er waren geen auto’s, bussen of treinen”, herinnert meneer Rummens zich. Dat het gezin de oorlog heeft overleefd, is volgens hem voor een groot deel te danken aan een slimme deal die zijn vader maakt aan het begin van de oorlog. “Mijn vader had voorzien dat de oorlog langer zou duren dan een paar maanden en kocht 2000 van de beste sigaren. Die stopte hij onder de vloer en toen voedsel schaars was, ging hij met deze sigaren naar de boeren in de buurt en kreeg hij er rogge of aardappelen voor. Wij hebben de oorlog dus overleefd op sigaren.”

Autokerkhof

Naast de schaarste die er ontstaat vlak na de bevrijding, is ook het oorlogsgeweld nog niet voorbij. “Omdat er 20 kilometer bij ons vandaan nog flink gevochten werd, zagen we de gevolgen van de oorlog dagelijks. In onze straat maakten de Engelsen mobiele werkplaatsen waar zij kapotte tanks konden repareren. Als deze niet meer te maken waren, belandde ze op het gigantische autokerkhof aan het einde van onze straat. Wij klommen als kinderen in die kapotte voertuigen, op zoek naar souvenirs. De overleden soldaten waren wel uit de tanks gehaald, maar je kon de dood nog heel goed ruiken. Die geur herken je direct.”

Potkachel

Deze situatie duurt 9 maanden. Na die periode keert de rust terug in Eindhoven, maar de oorlog heeft onuitwisbare sporen nagelaten in het leven van meneer Rummens. “Zoiets vormt je. Ik heb bijvoorbeeld een groot deel van mijn leven een klein potkacheltje met mij meegesjouwd over de hele wereld, omdat je jezelf moet kunnen blijven verwarmen als de basisvoorzieningen wegvallen tijdens een oorlog. Zoiets kan zomaar weer gebeuren, zoals je bijvoorbeeld ziet in Syrië. De vrede is kwetsbaar.”