Waarom we de Watersnoodramp van 1825 niet mogen vergeten

Ruim 120 kerken en klokkenstoelen in Friesland luiden op zondag 2 februari 2025 hun klokken, omdat het dan 200 jaar geleden is dat Nederland aan de vooravond staat van de grootste natuurramp van de 19^e eeuw: de Watersnoodramp van 1825. Met het luiden van de klokken start het herdenkingsjaar voor wat vaak ‘de Vergeten Watersnoodramp’ wordt genoemd.

De Watersnoodramp van 1825

Iedereen kent de verhalen van de Watersnoodramp in 1953, de grootste Nederlandse natuurramp van de 20^e eeuw. Maar dat Nederland in 1825 getroffen wordt door een andere natuurramp van enorme omvang, dat is minder bekend. Toch is er 2 eeuwen geleden tussen 3 en 5 februari een stormvloed waardoor 22 dijken het begeven. Op sommige plekken staat het water 2 meter hoog en verschillende delen van Nederland staan onder water. Vooral het Zuiderzeegebied wordt zwaar getroffen, waarbij bijna twee derde van Friesland overstroomt.

De schade is enorm

De schade van de ramp is enorm. Honderden mensen komen om, veel huizen en boerderijen worden verwoest en duizenden dieren verdrinken. Sommige gezinnen zitten dagenlang vast op drijvende hooibalen, wachtend tot het water weer zakt. Veel Nederlanders worden daarnaast ziek door vervuild drinkwater en later steekt ook malaria de kop op.

Daarnaast blijven ook de oogsten nog jaren tegenvallen door het zoute water dat de akkers heeft aangetast. Men is in deze tijd al relatief arm, wat de gevolgen van de Watersnoodramp alleen maar vergroot. Ook is er een lange nasleep. Er is geen sprake van georganiseerde hulpverlening zoals we die tegenwoordig kennen.

Schilderij van Steven Tjittes Reitsma: de overstroming van Lemmer op 3 en 4 februari 1825 (Museum Lemmer)

Waarom de ramp ook wel ‘vergeten’ wordt genoemd

Hoewel de Watersnoodramp van 1825 veel impact heeft, wordt deze vaak ‘vergeten’ genoemd. Er zijn verschillende redenen waarom de watersnoodramp van 1825 waarschijnlijk minder bekend is dan bijvoorbeeld de Watersnoodramp van 1953, waarvan de jaarlijkse herdenking in 2025 toevalligerwijs in hetzelfde weekend als de Watersnoodramp van 1825 is.

Eén van de mogelijke redenen dat de stormvloed van 1825 minder bekend is, is dat er (relatief) weinig gedocumenteerde beelden en verslagen zijn van de schade en de gevolgen. De ramp van 1953, die nog veel grotere delen van Nederland trof (met nog meer slachtoffers), kreeg door de aanwezigheid van televisie en andere media daarentegen een dominante rol in het publieke bewustzijn.

De ramp van 1825 was daarnaast in een totaal ander tijdperk. De overheid is dan nog niet zo goed in staat om effectief te communiceren en hulp te organiseren. Ook dit plaatst de ramp in de schaduw van andere, meer gedocumenteerde rampen. Daarnaast hebben de verschrikkelijke gebeurtenissen van 1953 de ‘vergeten’ status van de ramp van 1825 versterkt.

Het herdenkingsjaar in 2025

Met het luiden van de Friese kerkklokken is op zondag 2 februari om 20.00 uur de officiële aftrap van het herdenkingsjaar De Vergeten Watersnoodramp van 1825. Indien mogelijk luiden ze 18 minuten en 25 seconden lang. Dit initiatief is symbolisch, omdat de klokken in 1825 ook luidden; alleen toen om inwoners te waarschuwen voor het naderende water.

Op veel plekken in Overijssel worden op dinsdag 4 februari ook kerkklokken geluid voor de slachtoffers van de Watersnoodramp van 1825. De klokken luiden dan op het symbolische tijdstip 18.25 uur 305 keer, één slag voor ieder dodelijk slachtoffer in de provincie. Op woensdag 5 februari is in Kampen ook een symposium over de Watersnoodramp in Overijssel.

Wie verder meer wil weten over de ramp kan verder deelnemen aan de verschillende activiteiten die er in het herdenkingsjaar worden georganiseerd. Zo is er in Museum Giethoorn ’t Olde Maat Uus tot en met 23 maart 2025 een speciale tentoonstelling te zien over de Watersnoodramp van 1825. Naast het historisch perspectief biedt de tentoonstelling ook inzichten voor nu, omdat we mede door klimaatverandering ook vandaag de dag voor uitdagingen van stijgend water blijven staan.

(Bron: Waterland van Friesland, 1825.frl, AD. Foto: 1825.frl)