Voor de vuist weg, het 1e praatprogramma op de Nederlandse televisie

Op 1 november 1963, in 2023 60 jaar geleden, presenteert Willem Duys de 1e Voor de vuist weg. Tijdens het praatprogramma van de AVRO zitten miljoenen Nederlanders aan de buis gekluisterd, om te zien wat voor spektakel hij de kijker deze keer weer voorschotelt. Want de ene uitzending ligt Duys onder een olifant, een volgende heeft hij brandkastkraker Aage M. in zijn programma en in de laatste uitzending heeft hij zelfs een reuzenpython om zijn nek. Voor de vuist weg is jarenlang een geliefd en veelbesproken programma op de Nederlandse televisie.

Muziekmozaïek

Willem Duys maakt in 1959 zijn debuut op televisie voor de AVRO. In 1962 begint hij met het radioprogramma Muziekmozaïek. Meer dan 30 jaar is hij op de zondagochtend voor veel Nederlanders een begrip op de radio. Zij worden wakker met het zachte en vriendelijke stemgeluid van Duys, die met easy listening-muziek en Franse chansons de zondagmorgen muzikaal kleur geeft. Ook presenteert hij het Grand Gala du Disque, een gala waar de Edisons worden uitgereikt en binnen- en buitenlandse artiesten optreden. Het is te vergelijken met de Amerikaanse Grammy Awards.

1e uitzending Voor de Vuist weg

Duys bereidt niets voor en zet niets op papier. Hij improviseert, hij presenteert programma’s ‘voor de vuist weg’. Die uitdrukking is dan ook een passende titel voor het praatprogramma dat Duys van 1963 tot en met 1979 voor de AVRO op televisie presenteert. Het is het 1e en meest bekeken praatprogramma van Nederland. Duys zelf beschrijft Voor de Vuist weg als “een samenraapsel van onzin”. Tijdens het programma is het echt stil op straat, want Voor de vuist weg staat garant voor spektakel waar heel Nederland het naderhand over heeft. Hij ontvangt bijzondere mensen, beginnende en bekende binnen- en buitenlandse artiesten en veel dieren.

Op 1 november 1963 is de 1e uitzending van Voor de vuist weg. De Amerikaanse Tonight Show dient als voorbeeld voor het programma. Er is een huiskamersfeer gecreëerd, door de interviews aan tafel te houden. En om het nog gezelliger te maken, zijn er vissenkommen en aquaria met goudvissen in de studio. Tevens staat er een telefoon op tafel. Duys presenteert uit de losse pols, waardoor er een spontane en ongedwongen sfeer ontstaat. De breedsprakige presentator overschrijdt regelmatig de geplande zendtijd van het programma. Zo is er voor de 1e uitzending 55 minuten uitgetrokken. Maar Duys houdt zich daar niet aan en het programma duurt uiteindelijk 2 uur en 15 minuten! Als hij een gesprek leuk vindt, gaat hij gewoon nog een half uurtje door.

Krokodillen en zwijgzame vogels in de studio

In elke uitzending ontvangt Duys dieren. Als krokodillen tijdens een uitzending in 1978 over de vloer van de studio kruipen, is hij bang. Duys later hierover: “Ik zweette peentjes toen die boze beesten met die wijd opengesperde bekken met die scherpe tanden op de vloer lagen te kronkelen. Ik moest daar langslopen en ik dacht dat mijn laatste uur was geslagen.” “Ga weg”, schreeuwt Duys tegen de beesten, terwijl hij op een stoel staat. De mensen in de studio huiveren met hem mee en liggen tegelijkertijd dubbel van het lachen. Duys vlucht het publiek in en is echt bang. De krokodillentemmers doen het voorkomen alsof ze de controle over de beesten kwijt zijn, waardoor vooral mensen op de 1e rij doodsangsten uitstaan.

Ook treden 10 pratende vogels op in de Voor de vuist weg. Maar wat de eigenaars ook doen, de beesten trekken hun bek niet open. Normaal gesproken is dat funest voor een programma maar de mensen lachen zich tranen om de zwijgzame vogels.

Brandkastkraker Aage M.

Aage M. (Meinesz) is Nederlands bekendste en beste brandkastkraker. Met de thermische lans kan hij de meeste brandkasten openmaken. Meinesz weet te ontsnappen uit de gevangenis. Uiteindelijk vindt de politie de Hagenaar en hij gaat de gevangenis weer in. Meinesz zegt zijn leven te beteren en is na zijn vrijlating te gast in Voor de vuist weg. Duys zegt dat Meinesz anders te werk gaat dan andere brandkastkrakers, dat hij namelijk geen geweld gebruikt en zijn kraken goed voorbereid. Meinesz in het plat Haags: “Nee, daar houd ik niet van. Ik doe het liever op een relaxte manier.” Ook laat de brandkastkraker de boel na de kraak netjes achter: “Ja, ik veeg altijd de boel netjes bij elkaar”. Het publiek ligt slap van het lachen.

Meinesz is hondsbrutaal. Tijdens zijn ontsnapping krijgt hij een relatie met een politieagente, bij wie hij onderduikt. Het publiek en de kijkers thuis kunnen hun ogen en oren niet geloven, want het komt zelden voor dat een brandkastkraker open over zijn misdaden praat. Duys: “Er zijn mensen die ondanks hard werken niet aan de kost kunnen komen en niet naar die bank gaan midden in de nacht.” Meinesz: “Ja, dat moet ook niet iedereen gaan doen, hè.” Weer ligt het publiek dubbel van het lachen.

“Ik denk dat ik hem ter plaatse doodgeslagen had”

De beroemde Britse kinderboekenschrijver Roald Dahl is te gast. Hij krijgt een Zilveren Griffel voor één van zijn boeken. Duys beschouwt dat als één van de hoogtepunten in zijn lange carrière. Dahl vraagt aan Duys of er ook een Gouden Griffel bestaat. “Die is alleen voor Nederlanders”, grapt Dahl.

Een vrouw wier dochter is verkracht, neemt in de uitzending het op voor de dader. Duys begrijpt dat niet en vraagt zich af hoe de vrouw de verkrachter van haar kind kan verdedigen. Hij zegt: “Ik bewonder uw beheersing, ik bewonder uw menslievendheid. Ik heb 2 dochters, 1 van anderhalf en 1 van 13. Maar als ik de dader had betrapt, ik denk dat ik hem ter plaatse hartstikke doodgeslagen had.” Een groot applaus klinkt in de studio. Duys gaat verder: “En als hij uit de gevangenis was gekomen, had ik hem nog doodgeslagen.” Het applaus klinkt luider. Duys later over dit voorval: “Het is een domme uitspraak die je dan doet om dat moment. Ach… .” Er breekt een discussie uit in het land tussen mensen die dat ook zouden doen en mensen die vinden dat je het recht niet in eigen handen mag nemen. Alle kranten staan vol met de uitspraken van Duys. Het is één van de rellen die voortkomen uit het programma.

Nieuw talent in Voor de vuist weg

De Belgisch-Italiaanse zanger Salvatore Adamo is in maart 1964 aanwezig om het lied Vous permettez, monsieur? te zingen. “Het grootste zangtalent uit Wallonië met het timbre van Brassens en de passie van Brel!”, zo kondigt Duys het dan nieuwe talent aan. Een aantal kinderen uit zijn familie omlijst het lied van de zanger. Het is spontaan en er gaat wel wat fout bij het samen zingen, maar het is één van de bekendste momenten geworden uit Voor de vuist weg. Het enthousiasme van Adamo en van de kinderen werkt aanstekelijk en slaat over op het publiek. Het nummer haalt de 1e plaats in de hitparade en is de best verkochte hit in Nederland in 1964.

Duys geeft ruimte aan nieuw talent. Zo laat hij op 27 december 1964 een piepjonge Ronnie Tober optreden. Tober is op 3-jarige leeftijd met zijn ouders naar de Verenigde Staten geëmigreerd. Daar heeft hij als zanger in meerdere grote shows opgetreden, zelfs voor de Amerikaanse vicepresident Richard Nixon en senator John F. Kennedy. Als hij op 18-jarige leeftijd op familiebezoek is in Nederland, schrijft zijn tante een brief aan Willem Duys. Hij laat vervolgens Tober optreden in zijn programma, waardoor de zanger een platencontract krijgt.

En in 1975 zingt de dan 29-jarige Lee Towers in Voor de Vuist weg het lied It’s Raining in My Heart. Het is het begin van een imposante carrière. Duys geeft hem per abuis de bijnaam ‘de zingende kraanmachinist’. Het blijkt een vergissing, want Leen Huijzer, zijn echte naam, werkt op dat moment als onderhoudsmonteur in de Rotterdamse haven en is toevallig gefotografeerd bij een hijskraan.

Reuzenpython

Een veelbesproken uitzending is die van de omstreden kruidendokter Willem van de Moosdijk in 1968. Hij heeft een kruidenmengsel ontwikkelt tegen vrijwel alle ziektes. Mensen betalen veel geld voor iets dat later als oplichting wordt beschouwd. Een voormalige medewerker klapt in Voor de Vuist weg uit de school over de kruidenhandel. Het is meteen gedaan met de kwakzalver en Van de Moosdijk wordt veroordeeld wegens het onbevoegd uitoefenen van de geneeskunst en oplichting.

In 1979 valt het doek voor Voor de vuist weg na 175 uitzendingen. In 1987 maakt Voor de Vuist weg nog een comeback met 5 uitzendingen, maar die zijn geen succes. Tijdens de laatste uitzending in 1979 vanuit diertuin Artis in Amsterdam heeft Duys een 3 meter lange en 30 kilo wegende reuzenpython om zijn nek. Willem Duys grapt: “Het is een wurgslang. Hoe kun je beter zo’n programma beëindigen dan door hier in Artis de laatste adem uit te blazen, nietwaar?”

(Bron: Beeldengeluid.nl, Omroepmax.nl, Omroepbrabant.nl, Seniorplaza.nl, Wikipedia. Foto’s: ANP)