Verweven tradities en rituelen tijdens Pasen

Pasen, de wederopstanding van Christus, kan worden gezien als het belangrijkste feest binnen het Christendom. Het vindt zijn oorsprong in het joodse feest Pesach, waarbij de uittocht uit Egypte alsmede het einde van de joodse slavernij in Egypte wordt herdacht. In het tegenwoordige paasfeest zijn verschillende elementen uit verschillende achtergronden met elkaar verweven.

Pasen behoort tot de tradities van het zogenaamde zoenoffer, een ritueel waarbij mensen zich verzoenen met het bovennatuurlijke, de spirituele ontwikkeling door beproeving. De mens beseft dat hij iets heeft goed te maken voor de sporen van zijn bestaan die hij achter laat: voor de dieren die hij doodt, de veranderingen die hij aanbrengt of de zonden die hij begaat. In het christendom geldt dat Jezus Christus de plaats inneemt als zondebok en zichzelf opoffert voor de zonden van de gehele mensheid. Met het paasfeest wordt ook uitgekeken naar de terugkomst van Jezus op aarde. Het paasfeest markeert tevens het einde van de vastenperiode.

Voorchristelijke tijd

Verschillende voorchristelijke culturen verbinden de lente met de wedergeboorte en de wederopstanding van de natuur na de winter. Dit wordt vaak gepersonifieerd in de vorm van een god of een godin. Het begin van de lente wordt ingeluid met feesten en rituelen. Sommigen hebben daarom de opvatting dat Pasen een recent feest is en het christendom een deel van deze rituelen en feesten heeft overgenomen. Anderen stellen dat het lentefeest in andere religies de viering is van het leven en de vruchtbaarheid. In Noord-Europa bestaat daarom het idee dat in de oud-Germaanse traditie de godin Ostara werd aanbeden. Dit is allerminst een feit in de wetenschap.

Volgens de Duitse taal- en letterkundige Jacob Grimm is Ostara dezelfde godin in het Oudhoogduits als de godin van de lente bij de Germanen. Er is één bron waarop hij zich baseert en dat is de monnik en kerkgeleerde uit de 7e en 8e eeuw Beda. Deze heeft het over de godin Eostre. Het is echter niet zeker dat de Germanen deze godin aanbeden. De naam die in sommige Noord-Europese landen voor Pasen wordt gebruikt, is hiervan afgeleid. In het Duits is Pasen Ostern, In het Engels Easter. Deze woorden vinden hun oorsprong in het Oer-Germaanse woord voor het oosten. Taalkundig gezien lijkt het woord voor het lentefeest te zijn afgeleid van het opkomen van de zon oftewel het begin van de lente.

Paaseieren, Palmpasen-stok en de paashaas

De traditie van paaseieren vindt waarschijnlijk zijn oorsprong in de voorchristelijke tijd. Uit de Germaanse heilige boom-cultus komt het ophangen van paaseieren in bomen. Het kan ook zo zijn dat met Pasen eieren worden gegeten, omdat dat niet mag tijdens de vastenperiode voor Pasen. Kippen stoppen echter niet met het leggen van eieren, waardoor er aan het eind van de vastenperiode een overschot aan is.

Daarnaast ziet men in eieren groeikracht en vruchtbaarheid en worden ze in akkers gestopt voor een goede oogst. Eieren worden al gekleurd door de Egyptenaren en de Babyloniërs en staan voor de kleurige bloemen in de lente. Van een Germaanse traditie, de meiboom, komt de Palmpasen-stok met het broodhaantje in de top. De haan kondigt de nieuwe dag aan oftewel de komst van het licht.

De oorsprong van de paashaas ligt in de 17e eeuw in Duitsland en heeft een pedagogisch karakter. Oorspronkelijk geeft hij eieren aan kinderen die zich goed hebben gedragen.

Pesach

Pasen vindt dus voor een deel zijn oorsprong in de oeroude lentefeesten, maar ook in het joodse feest Pesach, ook wel vrijheidsfeest of matsefeest genoemd. Het is de viering dat volgens het 2e Hebreeuwse Bijbelboek Exodus de joden Egypte verlaten en trekken naar het Beloofde Land Kanaän. Mozes ontvangt hierbij van God de Thora ofwel de joodse wet die de grondslag vormt voor het joodse geloof. Pesach duurt 7 of 8 dagen en begint op de 15e dag van de eerste joodse maand. De eerste maand volgens de joodse telling begint met een nieuwe maan, zodat het met Pesach volle maan is. Pesach vindt altijd in de lente plaats.

Christenen gebruiken vaak het Arameense woord voor Pesach, Pascha. De Oosters-Orthodoxe kerk verbindt het woord Pascha met het Griekse pascho wat ‘lijden’ betekent. Het Hebreeuwse woord voor het christelijke Pasen is Pascha.

Matses

In opdracht van God moeten de joden voor hun vertrek uit Egypte snel broden bakken zonder er zuurdesem aan toe te voegen. Tijdens Pesach mogen joden daarom geen gerezen voedsel eten. In plaats daarvan eten ze matses, plat brood dat niet is gerezen en dat lijkt op een cracker. Pesach begint met een grote schoonmaak om al het gist en brood uit het huis te verwijderen en een zogenaamde seideravond waar men een uitgebreide maaltijd nuttigt. Uit de Haggada, het boek dat vertelt over de uittocht van de joden uit Egypte alsmede de slavernij, wordt voorgelezen en er wordt een glas wijn ingeschonken voor de profeet Elia.

Sommige christenen vieren eveneens seideravond aangezien Jezus en zijn volgelingen Pesach vierden. Volgens het jodendom zijn de Pesachregels alleen van toepassing voor joden. Ook eten veel christenen tijdens Pasen matses, al dan niet besmeerd met boter en suiker. Het is het verweven van Pesach met Pasen.

Data en vasten

Sinds het Eerste Concilie van Nicea in 325 na Christus zijn de data voor de feesten Pesach en Pasen van elkaar gescheiden. De bisschoppen willen een eigen berekening voor de datum voor Pasen. Aan Pasen en de datum ervan zijn andere kerkelijke feestdagen verbonden, de paascyclus genoemd. Aswoensdag begint altijd 46 dagen voor Pasen, 39 dagen later is het Hemelvaartsdag en 49 dagen na Pasen is het Pinksteren.

Voorafgaand aan Pasen is er de vastenperiode van 40 dagen die begint met Aswoensdag en eindigt op Stille Zaterdag. Tussen deze 2 data bevinden zich 46 dagen, maar op zondag wordt in de katholieke kerk niet gevast. De vastenperiode is er voor de christen om zich te bezinnen op de christelijke levenspraktijken.

De paasviering

De week voor Pasen, de laatste vastenweek, wordt door katholieken Goede Week genoemd en door protestanten de Stille Week. Het begint met Palmzondag. Op Palmzondag herdenken christenen de intocht van Jezus in Jeruzalem. Hij wordt toegewuifd met palmbladeren en hij geneest zieken in de tempel.

Schortelwoensdag of Verradersdag markeert de periode tot Stille Zaterdag. Tot die dag worden geen klokken geluid (het luiden wordt opgeschort). Het is de dag dat Judas voor het eerst denkt over het verraden van Jezus.

Op Witte Donderdag nuttigt Jezus met Zijn discipelen Het Laatste Avondmaal. Jezus voorspelt: “Eén van jullie zal mij verraden.” Dat is de discipel Judas Iskariot die hem met een kus uitlevert aan de Romeinen. Hiermee begint het lijden van Christus.

Op Goede Vrijdag herdenken christenen de kruisiging van Jezus. Hij wordt om 9.00 uur gekruisigd op de heuvel van Golgotha net buiten Jeruzalem en gaat vrijwillig aan het kruis. Hij zou hebben gezegd: “Vader, vergeef hen want ze weten niet wat ze doen.” Om 12.00 uur vindt plotseling een zonsverduistering plaats die 3 uur duurt en om 15.00 uur sterft Jezus. Hij wordt voor zonsondergang begraven. Op Stille Zaterdag ligt Jezus in zijn graf.

Op zondag Eerste Paasdag herdenken christenen de wederopstanding van Jezus. Hij toont zich aan verschillende personen, onder anderen aan Maria Magdalena. Deze herdenking vindt altijd plaats op de eerste zondag na de volle maan in de lente. In de 40 dagen tussen Pasen en Pinksteren legt Hij Zijn discipelen uit dat wat gebeurd is, moest gebeuren om Gods plan uit te voeren. Hij belooft De Heilige Geest te sturen om hen aan Zijn woorden te herinneren en hen verder in de leer te onderrichten. Volgens het Evangelie gaat hij op Hemelvaartsdag naar de hemel en belooft Hij op een dag weder te keren.

Tweede Paasdag of Paasmaandag kent geen christelijke voorgeschiedenis. Het is voor velen een extra vrije dag en voor anderen een extra dag om te herdenken.

Matthäuspassion en The Passion

Het is een traditie geworden om rond Pasen de Matthäuspassion van J.S. Bach op te voeren. De Matthäuspassion vertelt het lijden en sterven van Christus zoals dat wordt beschreven in het Evangelie volgens Mattheus.

In Nederland is het sinds 2011 een traditie om met Witte Donderdag The Passion op te voeren, een muzikaal-bijbels evenement dat door bekende Nederlanders wordt opgevoerd en dat op televisie wordt uitgezonden.

Invulling

Christenen herdenken met Pasen dus het lijden van Christus, dat Hij de zonden van de mensheid op zich nam en dat er leven na de dood is. Voor veel seculiere Nederlanders is Pasen een extra vrije dag met eeuwenoude tradities als de paashaas en het eieren zoeken, een dag voor het samenzijn van de hele familie.

(Bron: waaromgeloven.nl, infonu.nl, ad.nl, niburu.com, isgeschiedenis.nl, Wikipedia.)