‘Vergissingsbombardement’ Nijmegen van 75 jaar geleden herdacht

Met een kerkdienst, kransleggingen en een speciaal geschreven oratorium herdenkt Nijmegen dat het vrijdag 22 februari 2019 75 jaar geleden is dat de binnenstad is verwoest door een bombardement van geallieerde bommenwerpers.

Geen prominente plek in de geschiedenisboeken

Tijdens het bombardement, één van de zwaarste in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog, is in een halve minuut vrijwel de gehele binnenstad verwoest. Bijna 800 mensen zijn daarbij omgekomen en duizenden zijn gewond geraakt, door wat bekend is geworden als het ‘vergissingsbombardement’ van Nijmegen. Anders dan het bombardement van 14 mei 1940 op Rotterdam, waarbij een vergelijkbaar aantal doden gevallen zijn, heeft het bombardement van Nijmegen geen prominente plek in de geschiedenisboeken gekregen.

Gelegenheidsdoel

Hoe het kan dat ‘onze vrienden, de geallieerden’ de stad bestookt hebben is veel onderzoek gedaan. Decennialang is de officiële lezing dat de vliegers denken boven Duitsland te vliegen en dat ze bijvoorbeeld Kleef of Goch aangevallen hebben. Er zijn echter ook aanwijzingen dat het niet alleen maar een vergissing geweest is. Zo zijn er verhalen dat er vanwege de slechte weersomstandigheden een plan B is bedacht. Omdat het te gevaarlijk is om met hun bommen terug te vliegen naar de basis in Engeland, moet er een ‘gelegenheidsdoel’ uitgezocht worden. Eén van de groepen heeft daarbij Nijmegen gekozen. De andere hebben hun bommen laten vallen boven Arnhem, Deventer en Enschede, waar ook tientallen doden gevallen zijn. Sommige piloten weten wel dat zij boven Nijmegen vliegen, maar niet of de stad Duits of Nederlands is.

Flater

Historicus Joost Rosendaal is in 2009 na onderzoek tot de slotsom gekomen dat het bombardement meer is dan een simpele vergissing. “Er is bewust een gelegenheidsdoel gebombardeerd, dat echter niet eensluidend geïdentificeerd was”, zegt Rosendaal destijds in De Gelderlander. De Amerikanen hebben volgens hem bewust een groot risico genomen, waarbij zowel in de communicatie als in de uitvoering van alles misgegaan is. Het beoogde doel, het spoorwegterrein, is wel geraakt, maar de meeste bommen zijn te vroeg gevallen en op de binnenstad terecht gekomen. Het bombardement is volgens Rosendaal dus geen vergissing, maar een ‘faux pas’, een flater.

Monument De Schommel

Herdenking

Sinds de jaren 80 van de vorige eeuw worden de slachtoffers van het bombardement herdacht. In 2000 is het herdenkingsmonument De Schommel geplaatst. Op 22 februari 2019 zijn er herdenkingen in de Stevenskerk, bij monument De Schommel en op begraafplaats Daalseweg. Om 13.28 uur, het moment dat de bommen op 22 februari 1944 gevallen zijn, luiden alle kerkklokken 2 minuten. Voetbalclub NEC houdt voorafgaand aan de wedstrijd tegen Almere City FC een minuut stilte. In de kerk spreekt onder anderen burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam. Staatssecretaris Paul Blokhuis (Welzijn) en Gerdi Verbeet, voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei, spreken bij het herdenkingsmonument. Er zijn veel kransleggers, ook uit de geallieerde landen. Een Duitse delegatie legt ‘s middags een krans bij het monument. Deze groep loopt ’s avonds de zogenoemde Sunset March, een dagelijkse tocht over een brug over de Waal, die veteranen sinds 2014 lopen als eerbetoon aan de geallieerde bevrijders. Zaterdagavond 23 februari maakt de gemeenteraad deze wandeling, waarbij de lampen op de brug in marstempo oplichten.

(Bron: ANP, NOS)