Titanic, het onzinkbaar geachte schip zinkt toch

Op 15 april 1912, in 2022 110 jaar geleden, zinkt het legendarisch geworden schip de Titanic. Dat, terwijl door de constructie van het schip de Titanic onzinkbaar wordt geacht. De pracht en praal, het feit dat er veel leden van beroemde families van die tijd op het schip aanwezig zijn, dat het vergaat op haar 1e reis en dat het schip lange tijd onvindbaar is, zorgt ervoor dat de Titanic wellicht het beroemdste schip uit de geschiedenis is.

Aan het begin van de 20e eeuw is het trans-Atlantische passagiersvervoer per schip een lucratieve onderneming. Directeur van de White Star Line, J. Bruce Ismay, ontmoet in die jaren de directeur van de Noord-Ierse scheepbouwer Harland and Wolf, William Pirrie, uit Belfast. Ze besluiten 3 luxe oceaanstomers te bouwen: de Olympic, de Titanic en de Britannic. Op 31 maart 1909, ongeveer 3 maanden nadat is begonnen met de bouw van de Olympic, is de kiel gelegd van de Titanic. De schepen worden zij aan zij gebouwd in Belfast. Ze zijn grotendeels ontworpen door Thomas Andrews van Harland and Wolf.

Het schip is schitterend gedecoreerd. Er zijn 4 restaurants, 4 liften, een sauna, een Turks bad, een fitnesruimte en een zwembad. De zusterschepen moeten voor de passagiers in de 1e klasse niet onderdoen voor de meest luxueuze hotels in Europa en Amerika. De passagiers in de 2e klasse reizen in omstandigheden die vergelijkbaar zijn met de 1e klasse van andere schepen. Maar ook de 3e klasse, waarin zich voornamelijk arme migranten bevinden die hun geluk willen beproeven in Amerika, is voor die tijd luxueus te noemen.

Restaurant in de Titanic

Compartimenten van de Titanic

De Titanic is gebouwd met 16 compartimenten in de romp. In geval van een ongeluk waarbij de romp wordt opengescheurd, kunnen deuren van de volgelopen compartimenten worden gesloten. Hierdoor kan de Titanic met 4 volgelopen compartimenten toch blijven drijven. Probleem is dat in de nacht van 14 op 15 april 1912 de romp openscheurt en 5 compartimenten vollopen met water. En dat gewicht kan het gigantische schip niet dragen.

Op 31 mei 1911 gaat de Titanic te water. Dan begint het afwerken van het schip en het aanbrengen van het interieur. In juni 1911 maakt de Olympic haar 1e reis, waarna aan het ontwerp van de Titanic een aantal veranderingen worden gedaan. Begin 1912 is de Titanic zeewaardig. De Titanic is in die tijd één van de grootste schepen ter wereld. Volledig geladen weegt het maar liefst 52.000 ton, is het 269 meter lang en op haar breedste punt 28 meter breed.

Op 10 april 1912 vaart de Titanic uit voor haar 1e en laatste reis. De reis gaat van het Engelse Southampton naar New York. Het schip krijgt al gauw de bijnaam de ‘Millionaire’s Special’. De kapitein van de Titanic, Edward J. Smith, heeft als bijnaam de ‘Millionaire’s Captain’, vanwege zijn populariteit onder rijke passagiers. En op haar 1e reis zijn veel rijke passagiers aanwezig in de 1e klasse van het schip. Zoals de Amerikaanse zakenman Benjamin Guggenheim, mede eigenaar van het warenhuis Macy’s, Isidor Strauss en zijn vrouw Ida, één van de rijkste mannen ter wereld op dat moment, de onroerend goed- en hoteleigenaar John Jacob Astor IV met zijn zwangere vrouw en de Amerikaanse mensenrechtenactiviste en filantroop Margaret Brown, die de ramp overleeft en bekend wordt onder de bijnaam ‘Onzinkbare Molly Brown’. Ook Ismay en Andrews zijn op die 1e reis aanwezig.

3 Nederlanders aan boord

Daarnaast zijn 3 Nederlanders aan boord van de Titanic. George Reuchlin is directeur van de Holland-Amerikalijn. Hij reist op uitnodiging van de White Star Line mee. Henny Bolhuis is een kok aan boord van het schip en Wessel van der Brugge is stoker op de Titanic. Zij zullen alle 3 de reis niet overleven.

Op de avond van de 10e april stopt de Titanic in de haven van de Franse stad Cherbourg, om passagiers in te schepen. Na 2 uur hervat de Titanic de reis naar Queenstown in Ierland. Daarna vangt het schip de reis aan naar New York, met aan boord ongeveer 2.200 mensen, van wie ongeveer 1.500 passagiers zijn.

Al aan het begin van de reis ontvangen de marconisten van de Titanic, Jack Philips en Harold Bride, waarschuwingen voor ijsbergen. Die ze aan de brug doorgeven. Het is een zeer zachte winter geweest en er is veel noordpoolijs losgeraakt. Het grootste deel van hun werk bestaat uit het sturen van berichten van passagiers. Op de avond van de 14e april nadert de Titanic een gebied met ijsbergen.

Smith verandert de koers naar het zuiden, maar blijft varen met een snelheid van 22 knopen. Hij wil op de geplande tijd aankomen in New York. Om 21.40 uur zendt de Mesaba een waarschuwing uit dat ze een ijsveld hebben ontdekt. Dit bericht heeft de brug nooit bereikt. De Californian zendt dat het schip is gestopt, omdat het omgeven is met ijs. Philips is op dat moment bezig met het versturen van berichten van passagiers en is kwaad dat de Californian hem daarbij stoort.

IJsberg

De 2 uitkijken in het kraaiennest, Frederick Fleet en Reginald Lee, zijn hun verrekijkers kwijtgeraakt. Op 14 april om ongeveer 23.40 uur zien ze een ijsberg. De Titanic bevindt zich dan op zo’n 740 kilometer ten zuiden van het Canadese Newfoundland. Ze geven het door aan de brug en de 1e officier, William Murdoch, beveelt het schip naar bakboord te manoeuvreren met de motoren in de achteruit. De Titanic begint aan de uitwijking, maar het schip is te dichtbij de ijsberg om een aanvaring te voorkomen. De stuurboordkant schuurt onder de waterlijn langs de ijsberg.

Zeker 5 van de compartimenten rijten open. Die lopen vol, waardoor het water overloopt naar de volgende compartimenten, die vervolgens ook vol raken met water. Dit bezegelt het lot van de Titanic en het schip begint te zinken. Doordat Murdoch het bevel heeft gegeven om de Titanic achteruit te laten varen, is de uitwijkmanoeuvre van de Titanic langzamer dan wanneer het had gevaren op de oorspronkelijke snelheid. Veel deskundigen geloven dat de Titanic niet zou zijn gezonken als het schip de ijsberg vol op de boeg had geraakt.

Kapitein Smith geeft Philips het bevel om een noodsignaal uit te zenden. Het signaal wordt op 15 april 00.20 uur onder andere ontvangen door de Carpathia, die op ongeveer 107 kilometer afstand is van de Titanic en direct naar het schip vaart. Het duurt nog ongeveer 3 uur voordat de Carpathia bij de dan gezonken Titanic zal zijn. Ook andere schepen reageren, zoals het zusterschip de Olympic, maar die zijn allen te ver weg. 1 schip wordt dichtbij opgemerkt, maar de Titanic is niet in staat contact hiermee op te nemen. De Californian is ook in de buurt, maar die nacht staat de radio uit.

“Vrouwen en kinderen eerst”

De bemanning begint met het uitzetten van de reddingsboten. Het bevel luidt: “Vrouwen en kinderen eerst.” Ook al heeft de Titanic meer reddingsboten aan boord dan wettelijk vereist, de 20 boten bieden maar plaats aan 1.178 mensen. Dat is veel minder dan de 2.200 mensen die zich aan boord bevinden. Het probleem van te weinig reddingsboten wordt vergroot doordat de boten al worden uitgezet voordat ze vol zijn. De 1e reddingsboot die wordt uitgezet, nummer 7, heeft maar 27 mensen aan boord, terwijl er plaats is voor 65. Uiteindelijk zullen 705 mensen in de reddingsboten worden gered.

Terwijl de passagiers aan het wachten zijn om plaats te nemen in de reddingsboten, speelt het orkest muziek. Er zijn verschillende bronnen over hoelang het orkest blijft doorspelen. Volgens sommigen spelen ze door tot vlak voor het moment dat de Titanic ten onder gaat. Er is ook speculatie over het laatste lied dat is gespeeld: het zou Autumn zijn of Nearer My God to Thee. Geen van de muzikanten overleeft de tragedie.

Het water neemt bezit van de Titanic. Om 01.00 uur komt het water tot bij de beroemde grote trap. Er heerst grote paniek en een aantal mannen probeert in reddingsboot nummer 14 te klimmen. Omdat vrouwen en kinderen eerst in de boten moeten, pakt hierdoor officier Harold Low zijn pistool en vuurt 3 maal in de lucht. Philips is nog steeds bezig met het versturen van noodsignalen en zijn berichten worden steeds wanhopiger. Hij meldt dat “het schip het niet lang meer kan houden”.

De Titanic zinkt

Terwijl de boeg van de Titanic verder zinkt, komt de achtersteven van het schip omhoog, waardoor er een enorme druk op het middenschip komt. Om ongeveer 02.00 uur zijn de schroeven van het schip zichtbaar. De enige overgebleven reddingsboten zijn inklapbare boten. Smith ontslaat zijn bemanning van hun plichten en zegt dat het nu “iedere man voor zichzelf” is. Smith zou het laatst zijn gezien op de brug en hij overleeft de ramp niet. Om ongeveer 02.18 gaat het licht uit. Het schip breekt in tweeën en de boeg verdwijnt onder water.

Later wordt uitgerekend dat die sectie van het schip er zo’n 6 minuten over heeft gedaan om op de bodem van de oceaan aan te komen. De achtersteven komt voor een moment terug op het water, waarna het omhoog komt en uiteindelijk bijna verticaal boven het water uitsteekt. Voor een kort moment blijft de achtersteven in die positie, om op 02.20 uur te zinken naar de bodem van de oceaan.

Honderden passagiers en bemanningsleden komen terecht in het ijskoude water. De mensen in de reddingsboten zijn bang om terug te keren en te worden meegezogen met de ondergaande Titanic. Tegen de tijd dat enige reddingsboten terugroeien naar de plek des onheils zijn vrijwel alle mensen overleden als gevolg van onderkoeling. Uiteindelijk zullen meer dan 1.500 mensen het leven laten. Naast de bemanning, van wie er 700 overlijden, vallen de meeste slachtoffers in de 3e klasse. Van de 710 mensen in die klasse overleven slechts 174 de scheepsramp. Ook zijn er moeilijkheden om van de 3e klasse onder in het schip naar het dek te komen van de complexe Titanic. Als ze dan eindelijk op het dek zijn aangekomen, zijn de meeste reddingsboten al te water gelaten. Tevens weigeren veel vrouwen hun echtgenoten en zonen achter te laten en blijven aan boord.

Carpathia

De Carpathia komt ongeveer om 03.30 uur aan bij de rampplek, meer dan een uur na het zinken van de Titanic. Reddingsboot nummer 2 wordt het eerst opgepikt. De volgende uren zal de Carpathia alle overlevenden oppikken. Directeur van de White Star Line Ismay stuurt een bericht naar het hoofkantoor, met de boodschap: “Met spijt moet ik mededelen dat de Titanic vanmorgen de 15e is gezonken na aanvaring met een ijsberg, waardoor veel levens verloren zijn: later meer details.” Om 08.30 uur komt de Californian aan op de plek des onheils. Ze hebben het nieuws 3 uur daarvoor vernomen. Vlak voor 09.00 uur begint de Carpathia aan de reis naar New York, waar het op de 18e april door een grote menigte wordt opgewacht.

De meeste slachtoffers bevinden zich dus onder de bemanning en de mensen in de 3e klasse. Maar ook de rijkste en bekendste families van dat moment hebben doden te betreuren. Het prestigieuze schip, haar 1e desastreuze reis, het aantal welgestelde en bekende passagiers en het feit dat de plaats van het schip tot 1985 onbekend is, heeft ervoor gezorgd dat de Titanic in de loop der jaren een legendarische status heeft gekregen.

In de nacht van de 15e april zijn helden en heldinnen geboren, zoals de Amerikaanse Molly Brown, die het commando van een reddingsboot op zich neemt. Ook kapitein Arthur Henry Roston van de Carpathia onderscheidt zich die nacht: beiden worden als helden aangewezen en vereerd in de pers. Anderen, en dan met name de directeur van de White Star Line J. Bruce Ismay, die heeft plaatsgenomen in een reddingsboot, worden verguisd.

Margaret ‘Molly’ Brown

Over de ramp met de Titanic zijn talloze boeken geschreven en documentaires gemaakt, evenals vele films. Er wordt jarenlang gezocht naar het schip. Het feit dat de ligplaats van de Titanic zo lang onbekend is gebleven, heeft de mythische status alleen maar vergroot.

In 1985 vindt de Amerikaanse oceanograaf dr. Robert Ballard de Titanic op de bodem van de Atlantische Oceaan. De Titanic ligt op 3.800 meter diepte, ongeveer 600 kilometer ten zuidoosten van Mistaken Point, Newfoundland, op de coördinaten 41°43’55″N 49°56’45”. Veel van de glorie is vergaan, maar een aantal zaken, zoals de kroonluchters, hebben de tand des tijds doorstaan. Grote delen van het eens zo luxueuze schip zijn weggeroest en op termijn zal dat het lot zijn van de hele Titanic.

(Bron: Britannica.com, Historiek.net, Andertijden.nl, Wikipedia. Foto’s: Shutterstock, ANP)