Swiebertje, het geliefde kinderprogramma voor jong en oud is 70 jaar

Op 20 april 1955, in 2025 70 jaar geleden, zendt de NCRV de eerste aflevering uit van de geliefde kinderserie Swiebertje. Swiebertje weet met zijn avonturen jong en oud aan de buis gekluisterd te houden. In 2001 wordt de serie over de sympathieke zwerver verkozen tot het beste televisieprogramma van de afgelopen 50 jaar.

Geliefde landloper

De kinderserie gaat over de zwerver Swiebertje in een fictief idyllisch dorpje, waar alles hetzelfde blijft. De hoofdrol wordt gespeeld door Joop Doderer. De geliefde landloper doet waar hij zin in heeft, hetgeen voor weinigen is weggelegd. Hij is bevriend met juffrouw Saartje, de huishoudster van de burgemeester, die wordt gespeeld door Riek Schagen. Regelmatig trakteert ze Swiebertje op een “kopjen koffie” met “koekjens”.

Swiebertje voegt onnodig regelmatig een ‘n’ aan woorden toe, waardoor hij een bijzonder taalgebruik ontwikkelt dat nog vaak wordt geïmiteerd. Joop Doderer improviseert vaak en wijkt van de tekst af, hetgeen hetgeen zijn medespelers aan het lachen maakt en hen ook dwingt tot improviseren. Er is in de studio zelfs een camera alleen gericht op hem, omdat de regie nooit weet wat hij gaat doen.

Swiebertje maakt juffrouw Saartje het hof en zij doet zo nodig een goed woordje voor de zwerver bij bijvoorbeeld de aristocratisch sprekende burgemeester, die wordt gespeeld door Bert Dijkstra. De burgemeester wordt gezagsgetrouw “edelachtbare” genoemd.

“In het hok onder de toren”

Juffrouw Saartje kan de zorgeloze landloper tot de orde roepen in tegenstelling tot de gezagsdrager van het dorp, veldwachter Bromsnor, die wordt gespeeld door Lou Geels. De zwerver en de veldwachter krijgen het namelijk regelmatig aan de stok, waardoor Bromsnor Swiebertje “in het hok onder de toren” wil opsluiten. Toch heeft de strenge veldwachter een klein hartje. Malle Pietje van Dijk, Piet Ekel, is de grote vriend van Swiebertje. Hij handelt in lompen en tweedehands spullen en heeft een papegaai genaamd Sjako waarmee hij praat. In de loop der jaren spelen ook andere acteurs de rollen van de personages, op Swiebertje na, maar de hierboven beschreven acteurs zijn het bekendst.

Swiebertje slaapt meestal in een hooiberg. Om aan geld te komen, doet hij allerlei klusjes. De goudeerlijke zwerver, die niet tegen onrecht kan, komt echter regelmatig in de problemen. Maar gelukkig eindigt alles goed met vaak een “kopjen koffie” of een maaltijd in de keuken bij juffrouw Saartje. Op 25 april 1975 is de laatste uitzending van de serie als Swiebertje naar Canada emigreert. In 1992 is nog overwogen om Swiebertje een comeback te laten maken, maar die is niet doorgegaan.

Schrijver John H. uit den Boogaard

In 1955 zijn de eerste testafleveringen. Pas in 1958 komen de volgende afleveringen, om vanaf 1961 tot en met 1975 te worden uitgezonden als serie. Het bekende openingslied, Daar komt Swiebertje, is geschreven door John H. uit den Boogaard, met muziek van Harry de Groot. Het wordt gezongen door Joop Doderer en de Damrakkertjes.

Swiebertje is bedacht door de schrijver en onderwijzer John H. uit den Boogaard. In de jaren 30 schrijft hij de Avonturen van Swiebertje, nadat hij een prent heeft gezien van een landloper die is getekend door kunstenaar en illustrator Tjeerd Bottema. Dat onbezorgde leven trekt hem wel: hij slaat aan het fantaseren en begint met schrijven. Zo is Swiebertje ‘geboren’. Uit den Boogaard heeft ook andere kinderboeken geschreven, zoals Bennie op de Boerderij en Boer Dikneus. Hij schrijft tevens de televisieseries Pommetje Horlepiep en Hotel de Witte Raaf.

Van kinderprogramma naar familieprogramma

De kinderserie spreekt ook volwassenen aan. Aanvankelijk is het een kinderprogramma, later groeit Swiebertje uit tot een familieprogramma. De verhaallijnen zijn eenvoudig van aard, maar hebben vaak een moraal en een levensles. De waarde van vriendelijkheid, eerlijkheid en rechtvaardigheid zijn belangrijk in de serie. “Swiebertje was een man van iedereen”, heeft Joop Doderer eens gezegd over het succes van de serie. In 2003 onthult hij zelf een borstbeeld van Swiebertje in Oudewater, waar veel van de buitenopnames zijn gemaakt.

Swiebertje-effect

Swiebertje is één van de beste series die op de Nederlandse televisie is uitgezonden. Er kijken gemiddeld maar liefst 6 miljoen Nederlanders naar de avonturen van de zwerver! In 2001 wordt de kinderserie verkozen tot het beste televisieprogramma van de afgelopen 50 jaar. Joop Doderer neemt de prijs zelf in ontvangst. Hij is zo vereenzelvigd met de rol van Swiebertje dat men tegenwoordig spreekt van het ‘Swiebertje-effect’ wanneer het publiek een acteur sterk aan 1 rol verbindt. Joop Doderer heeft daar, naar eigen zeggen, nooit last van gehad. Als hij later de rol van Doolittle speelt in de musical My Fair Lady, wordt hij op het toneel zingend verwelkomd door het publiek met de openingstune van Swiebertje.

Swiebertje brengt warmte en nostalgie in de huiskamers en er wordt geen onvertogen woord in gesproken. De sympathieke en altijd positieve Swiebertje in al zijn eenvoud, staat in ons collectieve geheugen gegrift.

(Bron: Swiebertje.nl, Dingenvanvroeger.nl, Anderetijden.nl, TV Show, Groene.nl, Canonvannederland.app, Wikipedia. Foto’s: ANP)