Nederlandse Bouwkunst door de Ogen van Paul Rem: ‘s-Hertogenbosch
Publicatiedatum: 4 juni 2024
Door de eeuwen heen hebben verschillende bouwstijlen hun intrede gedaan in ons land. Het resultaat zijn steden vol prachtige gevels, markante huizen, kerken en andere gebouwen die met recht kunstwerken mogen heten. In de reeks Nederlandse Bouwkunst door de ogen van Paul Rem, neemt kunsthistoricus Paul Rem u mee langs deze parels van de stad en vertelt u meer over de historie van de Nederlandse bouwkunst. In deze aflevering neemt Paul Rem u mee langs de verschillende bouwstijlen in ‘s-Hertogenbosch.
Neoclassicisme in ‘s-Hertogenbosch
Begin 19e eeuw voert het neoclassicisme, de klassieke bouwkunst, de boventoon. In ’s-Hertogenbosch staat de Grote Kerk van Den Bosch, een gebouw uit die tijd van architect Jan de Greef. De Greef heeft de klassieke architectuur en de Romeinse architectuur goed bekeken en dat heeft hij bij het ontwerpen van deze kerk, terug laten komen. Een eenvoudig bakstenen gebouw, met een herinnering aan Rome.
Kenmerkend voor de neoclassicistische stijl, zijn de gestucte gevels. Die zijn goed zichtbaar in de Peperstraat in ‘s-Hertogenbosch. Men zou de gebouwen daar ‘Romeinser’ mee maken. Panden gedekt met een daklijst in de vorm van een Romeins hoofdgestel. Of op de benedenverdieping van het pand een arcade of bogenrij. Niet noodzakelijk, maar het draagt wel bij aan een Romeinse stijl. Halverwege de 19e eeuw rijst de vraag bij Nederlandse architecten: in welke stijl gaan we nu bouwen? Waar voorheen de ene stijl overliep in de andere, is dat vanaf dan niet meer zo vanzelfsprekend. Oude bouwstijlen worden vanaf dan gereserveerd voor specifieke gebouwen. Bijvoorbeeld de gotiek voor kerkgebouwen. Dat is goed terug te zien in de bouwstijl van de Sint Jan in ’s-Hertogenbosch.
Gotische bouwstijl
Met binnen een mooie kerkruimte, een ononderbroken ruimte met mooi glas met het kruisribgewelf. Dit is als het ware het skelet van het gebouw. Om het skelet stevig te maken zijn steunberen, luchtbogen met pinakels erop nodig om de zijwaartse druk naar beneden te drukken. Dat is goed terug te zien bij de Sint-Jan.
Stucadoorsgotiek in ’s-Hertogenbosch
De vroege neogotiek, de voorloper van de gotiek, is ook terug te zien in ’s-Hertogenbosch. Zoals in een groot pand op de Markt. Mooie regelmatige vensters, boven elkaar en een gevel afgesloten met een grote kroonlijst. Het neigt naar het neoclassicisme, maar hij is gotisch geworden. Door de spitsbogen, roosvensters, veelpassen en pinakels op de gevel, is het een gotische stijl geworden. Hierbij is er niet naar de essentie van de gotische bouwkunst, maar naar de decoratie. Dit heet ook wel stucadoorsgotiek. Nog zo’n beroemde gevel van stucadoorsgotiek is de gevel van het Zwanenbroedershuis. Het originele gebouw dateert uit de 14e eeuw en daar is rond 1850 een nieuwe gevel voor geplaatst.
Pierre Cuypers
Neogotiek kan ook anders volgens de Roermondse architect Pierre Cuypers. Hij is onder andere ook bouwheer van het Centraal Station in Amsterdam en het Rijksmuseumgebouw en architect van vele kerken. Hij ergert zich nogal aan het argeloze gebruik van gotische motieven. Wat Cuypers betreft moet er meer gedacht worden van uit de constructie. Dat is terug te zien in de kerk van de Heilige Anna in ‘s-Hertogenbosch van architect Willem van Aalst. Gedacht vanuit de constructie, maar wel met ornamentiek.
Zoals eerder gezegd was men op zoek naar ‘wat is onze bouwstijl’. Uiteindelijk komt men uit op de renaissance. Een ook die is in ’s-Hertogenbosch terug te zien. Bijvoorbeeld in de Stationsstraat. Een gevelwand met allemaal huizen in de stijl van de renaissance, de neorenaissance.
Paul Rem vertelt
Kunsthistoricus Paul Rem deelt met u zijn kennis over de Nederlandse bouwkunst. Want wat ziet u als u naar de gevels kijkt? En waar komen al deze bouwstijlen vandaan? Wat is de functie van een bepaalde stijl en wat zegt het over het gebouw en de tijd waarin het is gebouwd? Laat u door Paul Rem meenemen langs de parels van de Nederlands bouwkunst. Bekijk de video en u zult verrast zijn!
In de reeks Nederlandse Bouwkunst door de ogen van Paul Rem, neemt hij u mee door Groningen, Haarlem, Utrecht, Hoorn & Enkhuizen, Amsterdam, Maastricht, Leiden, Hilversum, ‘s-Hertogenbosch en Den Haag.
(Foto: © MAX)
