Nederlandse Bouwkunst door de Ogen van Paul Rem: Den Haag

Door de eeuwen heen hebben verschillende bouwstijlen hun intrede gedaan in ons land. Het resultaat zijn steden vol prachtige gevels, markante huizen, kerken en andere gebouwen die met recht kunstwerken mogen heten. In de reeks Nederlandse Bouwkunst door de ogen van Paul Rem, neemt kunsthistoricus Paul Rem u mee langs deze parels van de stad en vertelt u meer over de historie van de Nederlandse bouwkunst. In deze aflevering neemt Paul Rem u mee langs de verschillende bouwstijlen in Den Haag.

Jugendstil – Art Nouveau

In deze aflevering staat de Jugendstil, ook wel Art Nouveau, centraal. Die is op meerdere plekken in Den Haag terug te zien. In de tweede helft van de 19^e eeuw wordt de Nederlandse bouwkunst gedomineerd door neostijlen, het bouwen in historische stijlen. Aan het einde van de 19^e eeuw is het volgens een aantal kunstenaars mooi geweest met al die historische stijlen. Zij zoeken een nieuwe stijl die hoort bij die tijd, de 20^e eeuw.

Die nieuwe stijl is terug te zien in een aantal bouwwerken in Den Haag. Bijvoorbeeld aan de Denneweg. Daar staat een pand van architect Jan Willem Bosboom, gebouwd in 1898. Dit is een heel nieuwe manier van bouwen, een nieuwe architectuur, een nieuwe tijd van de Art Nouveau. Aan het Smidswater nummer 26, staat zo’n beetje het vroegst bekende Art Nouveau pand van ons land. Het pand is gebouwd door aannemer en architect Peterus Lorrie. Hij verbouwt het pand van binnen en heeft in Art Nouveau-stijl een heel nieuwe gevel ervoor gezet. De gezichten van hem en zijn vrouw zijn boven in de gevel uitgebeeld in hout. Art Nouveau zit hem in details, zoals een balkonhekje in prachtig smeedwerk met bijzondere belijningen. Of in een tegeltableau boven deuren of ramen. Het pand van de familie Lorrie in Den Haag heeft nog een bijzonder element, de brievenbus. Om de gleuf is een prachtig poes gemaakt in zweepslaglijnen van koper.

Art Nouveau in winkelpuien in Den Haag

De architectuur van Art Nouveau is in Den Haag op veel plekken terug te zien in winkelpuien. Winkelen wordt eind 19^e en begin 20^e eeuw belangrijk. De gebouwen blijven 18^e eeuwse gebouwen, maar daar komt wel een nieuwe pui voor met grote winkelruiten waardoor men goed naar binnen kan kijken. Dat is mogelijk doordat er enorme ijzeren balken worden geplaatst om de grote raampartijen te dragen. Door de ijzeren balk te versieren, wordt het Art Nouveau.

Ook aan het Haagse Noordeinde is zo’n prachtige gevel in Art Nouveau-stijl, Frans voor nieuwe kunst, te zien. Voor deze vorm van kunst vormt de plantenwereld een belangrijke bron van inspiratie. Groei, bloei, stengels en bloemen, vaak samen met een lijnenspel of golven. Het is terug te zien in de tegeltableaus die in verschillende portieken in Den Haag nog bewaard zijn gebleven. Tegels die bij elkaar een heel mooie compositie vormen. Maar ook de ornamentiek aan de buitengevels waarin in zandsteen vergelijkbare tekeningen te zien zijn.

Kleurige tegeltableaus in portieken en op gevels

In de Venestraat is het pand te zien van de Haagse architect Willem Molenbroek. Hij ontwierp in 1905 magazijn De Duif. Het pand wat er nu staat is een reconstructie, maar helemaal in Art Nouveau-stijl met glas en ijzer. Dit pand is niet in de zwierige stijl gebouwd, maar in de verstrakte variant daarvan. Het pand wordt verzacht door het mooie tegeltableau rechts op de gevel, met daarop een jonge vrouw in Weense trant.

In diezelfde straat in Den Haag staat ook een bijzonder pand van architect Johan Mutters, gebouwd in 1902. Kijk vooral naar boven, want de onderkant van het pand heeft niets te maken met de originele architectuur. Daarboven ziet u een prachtig zandstenen gevel met ramen met bogen met tegeltableaus.

Ook Art Nouveau op woningen in Den Haag

De kleurige art nouveau tegeltableaus zijn niet alleen te zien in portieken van winkels in Den Haag, maar ook op woningen. Dat is goed te zien haar het rode bakstenen pand aan de Laan van Meerdervoort. Daar heeft architect Jan Olthuis in 1902 een blok ontworpen met 6 woningen. Geen woning is gelijk en op de gevel zijn wederom van die kleurrijke tegeltableaus te zien. Het pand kenmerkt zich ook door de verschillende soorten balkons en erkers. Aan diezelfde Laan van Meedervoort staat nog een blok met 13 woningen. De mooiste is nummer 215. Dat is art nouveau in topvorm waar de wereld van de plant gestileerd is over de gevel van het pand.

Paul Rem vertelt

Kunsthistoricus Paul Rem deelt met u zijn kennis over de Nederlandse bouwkunst. Want wat ziet u als u naar de gevels kijkt? En waar komen al deze bouwstijlen vandaan? Wat is de functie van een bepaalde stijl en wat zegt het over het gebouw en de tijd waarin het is gebouwd? Laat u door Paul Rem meenemen langs de parels van de Nederlands bouwkunst. Bekijk de video en u zult verrast zijn!

In de reeks Nederlandse Bouwkunst door de ogen van Paul Rem, neemt hij u mee door Groningen, Haarlem, Utrecht, Hoorn & Enkhuizen, Amsterdam, Maastricht, Leiden, Hilversum, ‘s-Hertogenbosch en Den Haag. 

(Foto: © MAX)