Live Aid 1985: de wereldwijde jukebox tegen de honger in Afrika

Op 13 juli 1985 wordt Live Aid georganiseerd, het grootste live-rock liefdadigheidsconcert ooit en één van de grootste mediaspektakels aller tijden. De opbrengst is bedoeld om direct hulp te geven aan hongerende mensen in Afrika. Ongeveer 1.9 miljard mensen in meer dan 100 landen over de hele wereld zijn getuige van de concerten in Londen, Philadelphia en andere plaatsen.

Tijdens de concerten kunnen mensen geld doneren voor de hongerenden in Afrika. De concerten verschijnen op cd en dvd. De opbrengst van Live Aid wordt geschat op zo’n 180 miljoen euro.

Jarenlange droogte, burgeroorlogen en voedseltekorten leiden begin jaren 80 van de vorige eeuw tot een massale hongersnood, die aan honderdduizenden mensen in Ethiopië het leven kost. In 1984 ziet zanger van de Boomtown Rats Bob Geldof beelden van die hongerende mensen in Ethiopië en besluit er iets aan te doen. Ook de voorman van Ultravox, Midge Ure, kan de situatie niet aanzien en wil iets voor de mensen daar betekenen. Ze schrijven daarom een kerstlied met als titel Do They Know It’s Christmas?, om geld op te halen voor de Afrikaanse mensen in nood. Vervolgens gaat Geldof op pad om zoveel mogelijk bekende Britse en Ierse artiesten te strikken om het lied te zingen. Bands en acts als The Simple Minds, U2, Sting, David Bowie en Paul McCartney zingen en spelen het lied onder de naam Band Aid in op 24 november 1984. Net op tijd voor kerst dus. Als het lied wordt uitgebracht, stijgt het onmiddellijk naar de eerste plaats in de Britse en andere hitparades, zoals de Nederlandse, waar het wekenlang blijft staan.

In navolging van Band Aid wordt in Amerika USA for Africa opgericht. Michael Jackson en Lionel Richie schrijven het Lied We are the World, dat in maart 1985 wordt uitgebracht en waarvan er ongeveer 20 miljoen worden verkocht. Bekende artiesten zijn onder anderen Tina Turner, Bruce Springsteen, Prince, Billy Joël en Ray Charles.

Do They Know It’s Christmas? levert zo’n 8 miljoen pond op, veel meer dan Ure en Geldof hadden durven dromen. Als gevolg van het succes van de plaat besluit Geldof een concert te organiseren, om geld op te halen voor de hongerende mensen in Ethiopië en bewustwording te kweken voor de situatie aldaar. Dat wordt dus Live Aid, een 16 uur durende muziekmarathon, die ook wel de “wereldwijde jukebox” en “de dag waarop rock & roll de wereld veranderde” wordt genoemd.

Bob Geldof ‘ronselt’ artiesten

Nu moet Geldof alleen nog maar beroemde artiesten zover krijgen dat ze gratis optreden. Geldof doet dat als volgt: hij belt met Elton John met de mededeling dat Queen en David Bowie al toegezegd hebben om mee te doen. Dat hebben ze natuurlijk niet. Als Elton John toezegt mee te doen, belt Geldof met die mededeling Queen en Bowie op, die op hun beurt toezeggen om mee te doen aan het benefietconcert. Zo weet Geldof bekende namen uit de muziekindustrie te ‘ronselen’. Eigenlijk doen alle artiesten graag mee aan het benefietconcert. Het concert wordt op 13 juli 1985 gehouden in het Wembley stadion in Londen. Er doen geruchten de ronde over een éénmalig concert van The Beatles met Julian Lennon, die de plaats van zijn vermoorde vader inneemt. Er blijkt achteraf niets van waar te zijn. Paul McCartney treedt als laatste op tijdens het Britse benefietconcert, vlak voor het afscheidslied dat alle artiesten samen spelen en zingen. Aan beide zijden van de oceaan krijgen artiesten en bands slechts 20 minuten om hun kunstje te vertonen. Geldof adviseert alle deelnemers bekende nummers te spelen.

Tegelijkertijd zal in het John F. Kennedy stadion in Philadelphia in de VS een soortgelijk benefietconcert worden georganiseerd, maar dan voornamelijk met Amerikaanse artiesten als Crosby, Stils, Nash & Young, Madonna, Tom Petty, Bob Dylan en The Beach Boys. Ook in andere landen zullen soortgelijke initiatieven worden gehouden om geld op te halen voor de hongerende Ethiopische bevolking. Phil Collins is zowel in Engeland als in Amerika aanwezig: na het optreden in Wembley neemt hij de Concorde, om op tijd te kunnen spelen met onder andere Led Zeppelin, de band die sinds 1980 niet meer heeft samengespeeld na de dood van hun drummer, John Bonham.

Op 13 juli 1985 opent presentator Richard Skiner Live Aid met de woorden: “It’s 12 noon in London, 7 AM in Philadelphia, and around the World it’s time for Live Aid.” Als eerste band speelt in Engeland Status Quo met het toepasselijke nummer Rockin’ All over the World onder toeziend oog van onder anderen prins Charles en prinses Diana. Bob Geldof zelf zingt met zijn Boomtown Rats het beroemde I don’t like Mondays. Hij stopt bewust als hij de zin “and the lesson today is how to die” zingt. Na de stilte zingt hij met hulp van het publiek de rest van de hit. Elvis Costello brengt het Beatleslied All You Need is Love ten gehore.

Bob Geldof

Queen steelt de show

Dan volgt één van de beste en spetterende optredens uit de popgeschiedenis, als Queen het podium betreedt. Voorman Freddy Mercury en de rest van de band weten hoe het is om een groot publiek in een stadion te bespelen en vooral Mercury doet dat met verve: het publiek hangt aan zijn lippen. Queen trapt af met een verkorte versie van Bohemian Rhapsody en eindigt met het massaal meegezongen We are the Champions. Freddie Mercury krijgt het publiek meerdere malen aan het zingen en zijn aangehouden noot tijdens het geïmproviseerde a-capella Ayo, na Radio Ga Ga, wordt bekend onder de naam ”de noot die over de hele wereld te horen is”. Alle 72.000 aanwezigen zingen Freddie Mercury na. Brian May, de gitarist van Queen, vindt dat het succes van Queen van die dag geheel op het conto van Freddie Mercury te schrijven valt. May: “De rest van de band speelde okay, maar Freddie bracht het optreden naar een ander niveau. (…) Het was de beste dag uit onze levens.” Backstage grapt Elton John: ”Jullie klootzakken! Jullie hebben de show gestolen!”

Andere geweldige optredens volgen van U2 en David Bowie. U2 brengt een 14 minuten durende versie van Bad ten gehore. Zanger Bono ziet voor hem dat een meisje in het publiek hulp nodig heeft. Hij springt in het publiek en trekt haar uit de menigte, waarna hij met haar danst. Zonder zijn hulp zou ze, naar eigen zeggen, het niet hebben overleefd. Het optreden van Bowie wordt door muziektijdschrift Rolling Stone omschreven als “Bowie’s laatste triomf in de jaren 80”. Dire Straits en Phil Collins treden samen op met Sting en ook zij krijgen veel lof voor de optredens.

Het optreden van The Who gaat gepaard met grote technische problemen. De band heeft sinds het afscheidstournee van 1982 niet meer samengespeeld en treden op met drummer Kenney Jones. Elton John staat van alle artiesten het langst op het podium, namelijk 32 minuten. Hij speelt onder meer het nummer Don’t Let the Sun Go Down on Me samen met George Michael.

Het voorlaatste optreden is weggelegd voor Paul McCartney. Ook tijdens zijn optreden gaat er technisch van alles mis. Zo is hij de eerste minuten van het lied Let It Be niet of nauwelijks te horen. Gelfof, Bowie, Allison Moyet en Pete Townshend keren daarom naar het podium terug en ondersteunen de voormalige Beatle. Daarna gaan alle artiesten het podium op om Do They Know It’s Christmas? in het zomerse Wembley stadion samen te zingen, waarna Live Aid in Londen voorbij is.

Live Aid in Philadelphia

Live Aid in Philadelphia gaat van start als het nog ochtend is in de VS. Protestzangeres uit de jaren 60 Joan Baez trapt het concert af met de woorden: ”Goedemorgen, kinderen uit de jaren 80. Dit is jullie Woodstock en het is lang overtijd.” Daarna zingt ze de christelijke hymne Amazing Grace gevolgd door We Are the World. Na een paar optredens is het tijd voor het reünieconcert van Black Sabbath. De heren staan echter om ongeveer 10 uur ’s ochtends achter de microfoon en het optreden is vreselijk. Voorman Ozzy Osbourne ziet er zeer slecht uit en gitarist Tony Iommi bekent later dat hij met een enorme kater op het podium heeft gestaan.

Phil Collins in JFK stadium in Philadelphia.

Andere reünieconcerten die die dag in Philadelphia op het programma staan, zijn die van Crosby, Stills, Nash & Young, The Beach Boys met Brian Wilson en Led Zeppelin. Het optreden van The Beach Boys is zeer rommelig en van hun bekende harmonieuze samenzang komt weinig terecht. Crosby, Stills & Nash hebben eerder die dag ook een rommelig optreden gegeven en met Young in de gelederen gaat het niet veel beter. Phil Collins is inmiddels vanuit Londen aangekomen in Philadelphia en is te horen met een aantal nummers van zichzelf. Tevens treedt hij op met Eric Clapton en Led Zeppelin, waar hij de plaats inneemt voor de overleden drummer van de band John Bonham. Ook het optreden van Led Zeppelin verloopt uiterst rommelig en wordt slecht uitgevoerd. Gitarist Jimmy Page geeft Collins daarvan de schuld. Page: “Hij had niet geoefend. Dat kan in een popband, maar niet in Led Zeppelin.” De andere leden van de band hebben echter ook boter op hun hoofd. Zo klinkt de gitaar van Page vals en is zanger Robert Plant schor. Led Zeppelin vindt het concert zo slecht, dat ze geen toestemming geven het optreden uit te geven op cd en dvd.

Tina Turner en Mick Jagger

Madonna zingt 3 nummers, waaronder haar grote hit Holiday. Eric Clapton speelt de Cream-hit White Room en zijn gitaarklassieker Layla. Mick Jagger is eerst solo te zien met 3 nummers, waarna Tina Turner en hij het publiek in extase brengen met State of Shock en de Stones-klassieker It’s Only Rock ‘n’ Roll. Daarna staan de Stones Keith Richards en Ron Wood op het podium met Bob Dylan. Als het in Europa midden in de nacht is, sluit Live Aid USA af met We Are the World.

Kritiek

Naast veel lof over de concerten en het geld dat is opgehaald, is er ook kritiek. Zo staat er in Londen en in Philadelphia geen enkele Afrikaan op het podium. Ook worden de artiesten, onder wie Bob Geldof, verweten schijnheilig te zijn en te doen aan zelfverheerlijking. In maart 2010 komt de BBC naar buiten met het bericht dat een groot deel van het geld bestemd voor Ethiopië is terechtgekomen bij rebellen, die er wapens voor zouden hebben gekocht. Geldof heeft al eerder gezegd dat er in een gebied dat al jaren wordt geteisterd door oorlog, altijd wel wat geld aan de strijkstok blijft hangen en dat de BBC het verhaal maar hard moet maken. In november van dat jaar moet de BBC door het stof: ze rectificeren het verhaal en stellen dat ze geen bewijzen hebben gevonden dat er wapens zijn gekocht met het geld van Live Aid. De omroep verontschuldigt zich bij Geldof.

Live Aid heeft geen einde aan de honger in Afrika gemaakt. Het heeft wel bewustwording over de situatie van de mensen in dat werelddeel gebracht. Volgens sommige hulpverleners heeft Live Aid humanitaire hulp één van de speerpunten van het buitenlands beleid in het Westen gemaakt. In navolging van Live Aid zijn meerdere grote liefdadigheidsconcerten gegeven.

(Bron: Udiscovermusic.com, Thisdayinmusic.com, Classicrockmag.nl, Britannica.com, Thomann.de, Liveaid.free.fr, Theconstitutional.com, Demorgen.be, Wikipedia, ANP)