Het platinajubileum van de Lelijke Eend

Zie een Lelijke Eend rijden en de meesten onder ons zullen een glimlach niet kunnen onderdrukken. De vorm van de auto en het rijgedrag van de 2CV roept bij velen nostalgische herinneringen op. Het is in 2018 70 jaar geleden dat Citroën de innovatieve Eend op de Parijse autoshow van 1948 presenteert.

De 2CV kent vele liefhebbers en in elk land zijn meerdere clubs waar eigenaren hun geliefde Eend tonen, elkaar helpen met onderhoud en gezamenlijk ritten ondernemen. De liefde voor de waggelende auto gaat door de verschillende lagen van de bevolking heen. Er zullen maar weinig mensen zijn die geen familielid of bekende hebben die een Eend in eigendom heeft of heeft gehad. De Eend is goedkoop in zowel aanschaf als onderhoud en je trekt overal bekijks met zijn opvallende uiterlijk. Er zijn er sinds 1949 meer dan 8 miljoen in verschillende soorten en maten van gebouwd.

Overigens kent de 2CV in bijna elke taal wel een bijnaam. In het Nederlands heet hij Eend of Lelijke Eend, in België het Wippertje en de Geit, in Duitsland Ente, in Frankrijk La Deuche en in Engeland Tin Snail, oftewel Tinnen Slak.

De Eend mag zich in populariteit scharen onder auto iconen als de Volkswagen Kever, de Morris Minor, de Mini en de Fiat 500. Net zoals in de Eend, zijn in deze auto’s hele generaties opgegroeid en kennen zij veel enthousiastelingen en clubs waarbij de auto centraal staat.

Van Limoenman en Citroen naar Citroën

Citroën is opgericht door de achterkleinzoon van de Nederlander Roelof Limoenman. Zijn zoon Barend wil trouwen, maar diens schoonvader vindt de naam Limoenman maar niks waardoor Barend zijn naam verandert in Citroen. Barends zoon Levie verhuist met zijn Poolse vrouw in 1873 naar Parijs. Daar wordt André-Gustave Citroen geboren. De onderwijzer van André zet een trema op de naam Citroen omdat hij de naam in het Frans moeilijk uitspreekbaar vindt. Als André naar de middelbare school gaat, wordt hij ingeschreven onder de naam Citroën. Onder invloed van Jules Verne en de bouw van de Eiffeltoren besluit hij ingenieur te worden. Na zijn studie richt hij het bedrijf Citroën op.

Hij kiest als merkteken voor zijn bedrijf de dubbele chevron. Dit zijn zogenaamde kepervertandingen of visgraatvertandingen van de tandwielen waarvoor hij een octrooi bezit. Citroën bouwt tandwielen voor onder andere de Titanic.

Citroën, de autofabrikant

Na de Eerste Wereldoorlog besluit Citroën auto’s te bouwen. In 1919 wordt de eerste Type A geproduceerd. Via spectaculaire acties in de media weet Citroën de aandacht gedurende de twintiger jaren vast te houden. Om de kwaliteit van zijn auto’s te bewijzen, organiseert Citroën reizen door Afrika en Australië per Citroën. Tevens gebruikt hij de Eiffeltoren als ’s werelds grootste advertentiebord en haalt daarmee het Guinness Book of Records. Hij verlicht de toren met 25.000 lampen waardoor in het donker van verre ‘Citroën’ te lezen is. Bij de eerste solovlucht over de Atlantische Oceaan gebruikt luchtvaartpionier Charles Lindbergh de reclame als landingsoriëntatiepunt.

In 1933 neemt hij de auto-ontwerper André Levèbrve in dienst die later mede de eerste in massaproductie vervaardigde voorwiel aangedreven auto, de Traction Avant, ontwikkelt, alsmede de legendarische 2CV en DS.

In 1934 komt André Citroën in financiële moeilijkheden vanwege zijn levensstijl: hij is gek op gokken. De banken weigeren hem een extra krediet en kort daarop gaat hij failliet. De gebroeders Michelin, van de autobanden, nemen het bedrijf over en Michelin is tot en met 1976 eigenaar van Citroën.

André-Gustave Citroën overlijdt berooid in 1935. Zijn bedrijf geldt als de bedenker van zaken als stille versnellingsbakken, goedkope auto’s voor een groot publiek, het zwangerschapsverlof en autoverhuur en -lease. Als Citroën sterft, is Citroën, ondanks de schulden, de grootste autofabrikant in Europa en de 2e in de wereld. André Citroën introduceert de eerste lopende band in Europa, waardoor hij wel eens wordt vergeleken met de Amerikaanse autofabrikant Henry Ford.

‘Paraplu op wielen’

In de jaren 30 van de vorige eeuw kent Frankrijk een grote plattelandsbevolking. De boeren hebben het in die tijd niet breed en het vervoer op het platteland gaat grotendeels nog per kar met paard. Citroën wil daar verandering in brengen en laat een bevolkingsonderzoek doen naar wat voor een auto de voornamelijk plattelandsbevolking zit te wachten.

Uit het onderzoek komt voort dat die auto 2 boeren moet kunnen vervoeren met een zak met aardappelen van 50 kilo of een vat met wijn van 50 liter. Ook moet er ruimte zijn om een schaap of varken in te vervoeren en moet de auto comfortabel genoeg zijn om een mand met eieren onbeschadigd over een omgeploegd stuk land te vervoeren. De auto moet betrouwbaar, zuinig, comfortabel en makkelijk te bedienen zijn, zodat ‘zelfs’ een boerin er in kan rijden. Het uiterlijk van de auto wordt niet belangrijk geacht, zolang de boer maar op zondag zonder problemen zich met hoge hoed op naar de kerk kan vervoeren. Op basis van het onderzoek besluit de nieuwe directeur Pièrre-Jules Boulanger tot het ontwerpen van een Très Petite Voiture, een Zeer Kleine Auto, oftewel ‘een paraplu op wielen’. Hoofdontwerpers zijn André Levèbrve en de Italiaanse auto ontwerper, architect en beeldhouwer Flaminio Bertoni die de carrosserie ontwerpt.

De eerste prototypen hebben vanwege de kosten maar één koplamp. Tegenliggers denken ’s avonds dat ze een motor tegemoet rijden, hetgeen tot gevaarlijke situaties leidt en waardoor er een 2e exemplaar op de voorkant wordt bevestigd.

In 1939 is de auto bijna klaar voor productie en Citroën wil de auto presenteren op de autosalon van Parijs in 1939. Die wordt vanwege de oorlog afgelast. Boulanger besluit om een aantal prototypes te begraven, in hooibergen en achter muren te verbergen en zelfs te vernietigen zodat die niet in de handen van de nazi’s vallen. Als de nazi’s machines uit de Citroënfabriek komen halen, zet hij ze op transport door heel Europa in allerlei windrichtingen. Dit levert Boulanger de titel ‘vijand van het Reich’ op. Tijdens de oorlog blijven ingenieurs doorwerken aan het ontwerp. Na de oorlog is de 2CV zoals de auto inmiddels is gaan heten, klaar voor productie.

Prototype 2CV uit 1939.

2 CV, Deux Chevaux Vapeur: 2 fiscale paardenkracht

Aan het begin van de vorige eeuw neemt de populariteit van de auto toe. De overheid wil een graantje meepikken door wegenbelasting over de voertuigen te heffen. In ons land doen we dat op basis van het gewicht. In landen als Frankrijk wordt belasting geheven via een formule op basis van de inhoud van de cilinders, de paardenkrachtbelasting. In het begin komt de berekening van de paardenkrachtbelasting ongeveer overeen met het echte aantal paardenkrachten. De ontwikkeling van de interne verbrandingsmotor staat echter niet stil en al gauw weet men meer vermogen uit de cilinderinhoud te persen dan voorheen, waardoor de uitkomst voor de berekening van de belastingpaardenkrachten niet meer overeen komt met het echte aantal pk’s. We gebruiken de term paardenkracht nog steeds, maar die wordt steeds vaker vervangen door kilowatt.

Zo kan het dus dat de eerste Deux Chevaux Vapeur, 2 paardenkracht op basis van de uitkomst van de belastingberekening, 9 paardenkracht telt.

‘Lelijk eendje’

Citroën presenteert de 2CV op de Modial de l’Automobile ofwel Autosalon van Parijs op 7 oktober 1948 en de kritiek van de pers is groot. Een journalist zou na het zien van de 2CV uitgeroepen hebben dat hij er uitziet als een “lelijk eendje” hetgeen uiteindelijk de geuzennaam van de auto zal worden. Een Britse autojournalist maakt het nog bonter. Hij schrijft dat “de ontwerper van de 2CV de zweep van de soberheid heeft gekust met een bijna masochistische ijver”.

Want de 2CV is een sobere auto. De auto heeft een oprolbaar dak van canvas, heeft maar één remlicht, is alleen te verkrijgen in de kleur grijs, heeft een peilstok als benzinemeter en de ruitenwissers zijn verbonden aan de snelheidsmeter waardoor die alleen functioneren tijdens het rijden. Hij heeft een tweecilinder luchtgekoeld motorblok van 375 cc en 9 pk met een topsnelheid van 65 km/u. Ondanks de kritieken is het publiek razend enthousiast. Al tijdens de Autosalon wordt Citroën overstroomd met bestellingen. De 2CV gaat in 1949 in productie en Citroën heeft meteen te kampen met een wachtlijst van 3 jaar en breidt de productie uit. Het komt in die tijd voor dat een tweedehands Eend meer kost dan een nieuwe, omdat men dan niet hoeft te wachten. Notabelen als artsen hoeven daarentegen niet op de wachtlijst te staan en kunnen hun Eend direct bij de dealer afhalen.

In de loop der jaren wordt de Eend iets comfortabeler en groeit het motorvermogen. Er wordt een besteleend geïntroduceerd en de auto is inmiddels in allerlei kleuren verkrijgbaar. Citroën produceert speciale 2CV’s als de Club, de Charleston en de Sahara met 2 motoren waarvoor in 2016 145.000 euro wordt neergeteld! De Eend wordt wereldberoemd, zelfs in de filmwereld: in For Your Eyes Only vervoert een gele 2CV niemand minder dan James Bond. In de jaren 60, 70 en 80 van de vorige eeuw is de Eend vaak het vervoermiddel voor hippies en milieubewuste mensen.

Bijzondere 2CV.

Na 42 jaar in 1990 valt het doek voor de Eend. Hij kan niet meer meekomen in het moderne verkeer, de motor is niet meer van die tijd en de veiligheid voldoet niet meer.

Het jubileum van de jarige Eend

De Eend wordt in 2018 70 jaar en dat wordt gevierd. In Nederland organiseren Eendenclubs speciale bijeenkomsten, tochten en optochten. In Frankrijk is het feest al in februari begonnen tijdens de Rétromobile Classic Car Show en overal zullen speciale bijeenkomsten worden georganiseerd voor het platina jubileum van ‘La Deuche’.

De 2CV heeft een enorme invloed gehad op het leven van mensen met een laag inkomen in Frankrijk en daarbuiten. Hele generaties zijn er in opgegroeid, maar dat is niet de enige verklaring voor het feit dat de Eend zich in grote populariteit mag verheugen als klassieker: met zijn eigenzinnige ontwerp en lieflijke uitstraling steelt hij nog steeds de harten van veel mensen over de hele wereld.

(Bron: autotrack.nl, topgear.nl, autoblog.nl, eendekooi.nl, citroën.nl, nu.nl, Wikipedia)