Het laatste geplande concert van The Beatles in 1966

Op 29 augustus 1966 spelen The Beatles voor het laatst een gepland liveconcert, in het Candlestick Park in San Francisco. Hun laatste tournee in 1966 wordt overschaduwd door bedreigingen, bommeldingen en de verbranding van hun platen. The Beatles zijn het onophoudelijke hysterische gegil tijdens de concerten meer dan zat. Deze gebeurtenissen en het steeds complexer worden van hun muziek leidt ertoe dat ze stoppen met optreden en zich volledig toeleggen op hun studiocarrière.

Begin 1966 nemen The Beatles de plaat Revolver op. Het is in die tijd de meest experimentele plaat opgenomen door een popgroep. Op Revolver staan sommige van hun meest complexe nummers, die ook nog eens zijn opgenomen met de meest ingewikkelde studio-effecten van dat moment. Tijdens de aansluitende tournee zullen geen van deze nummers live door The Beatles worden gespeeld.

Vanaf het begin van de populariteit van The Beatles, eind 1962, worden de optredens van de band begeleid met hysterisch gegil van vrouwelijke fans. Ze kunnen niet meer over straat zonder dat een groep trouwe fans hen opwacht. Deze bijna religieuze aanbidding wordt Beatlemania genoemd.

The Beatles zijn de 1e band die in een stadion spelen of in een gebouw waar tienduizenden mensen in kunnen. Stadionrock, zoals dat later wordt genoemd, staat dan nog in de kinderschoenen. The Beatles spelen op 100 watt speakers in een stadion dat is gevuld met gillende jongeren en dat is een ongelijke strijd. Een goed voorbeeld hiervan is het concert van The Beatles in het New Yorkse Shea Stadium in 1965. Vanaf het moment dat ze optreden in grote gelegenheden kunnen ze niet horen wat ze spelen. Het is voor de band dan ook schrikken als ze voor het eerst sinds tijden zichzelf live horen spelen tijdens het concert in Japan.

“In 1966 werd het tamelijk vervelend,” herinnert Ringo Starr zich in de documentaire Anthology. “Voor mij kwam het tot een einde. Niemand luisterde naar de shows.” In diezelfde documentaire zou George Harrison zeggen: “Het was een soort freakshow. The Beatles waren de show en de muziek had er niets mee te doen.” Ze verbeteren zich niet als muzikanten en kunnen hun nieuwste liedjes niet ten gehore brengen, omdat de muziek en de opnames te complex zijn om live te spelen. Tevens hebben ze er geen lol meer in. Na de opnames van Revolver gaat de band op tournee. Die tournee zal worden begeleid door verschillende incidenten. The Beatles hebben dan, op 1 concert na, niet meer live samengespeeld sinds december 1965. En dat is goed te horen: ze spelen matig en zullen dat later beamen.

Nippon Budokan

De tour begint in West-Duitsland. Tijdens een optreden in München op 24 juni komt het tot een confrontatie tussen fans en politie. Op 25 juni tijdens een optreden in Essen wordt de situatie grillig en de politie zet traangas en honden in. Een trip naar St. Pauli, de wijk in Hamburg waar The Beatles rond 1960 hebben gewoond en hebben opgetreden, moet worden afgelast vanwege veiligheidsredenen: ze ontvangen doodsbedreigingen. John Lennon en Paul McCartney zullen ’s avonds wel een rondje maken op de Reeperbahn in diezelfde wijk.

De volgende stop is Tokio. In die tijd is er een cultureel debat in Japan gaande. Het progressieve deel van Japan verwelkomt het jeugdige optimisme waar The Beatles voor staan, de conservatieven zijn bang voor de invloed van de band op de jeugd. Daarbij komt dat The Beatles zullen optreden in de Nippon Budokan, een gebouw dat is gebouwd voor Japanse vechtsporten.

Dit zorgt voor grote ophef onder Japanse nationalisten die verklaren er alles aan te zullen doen om de optredens tegen te houden. Vanwege deze dreigende sfeer zijn duizenden politieagenten en beveiligers op de been. Tijdens een persconferentie op 30 juni spreekt John Lennon zich namens de groep voor het eerst uit tegen de oorlog in Vietnam. Op diezelfde dag wordt een bezoek aan Kamakura afgezegd omdat de politie hun veiligheid niet kan garanderen.

30 juni 1966 tijdens het optreden in Japan.

Tijdens het 1e concert demonstreren rechtse studenten voor de Nippon Budokan. In het gebouw zijn veel agenten aanwezig, omdat men vreest dat die rechtse studenten aanslagen willen plegen. Fans worden gewaarschuwd niet op te staan van hun plaatsen. omdat ze anders riskeren te worden gearresteerd. De Japanse fans zijn sowieso gematigder en het gegil is een stuk minder dan bij andere optredens. The Beatles zullen dit later wijten aan de gespannen sfeer tijdens het concert. Ze horen zichzelf sinds jaren weer live spelen en het is echt niet goed.

Imelda Marcos voelt zich geschoffeerd door The Beatles

Op 3 juli landen The Beatles op de Filipijnen. Sinds 1965 is Ferdinand Marcos president en hij wil dat zijn land een westers imago krijgt. Marcos en zijn vrouw Imelda zijn dan ook zeer gelukkig met de komst van het beroemde viertal. Het hele land lijkt te zijn uitgelopen om The Beatles te begroeten en overal staan gewapende militairen en agenten. De volgende ochtend moet de band om 11.00 uur verschijnen bij Imelda Marcos. Manager Brian Epstein heeft in Tokio al deze uitnodiging afgewezen.

Imelda Marcos kijkt televisie terwijl ze aan het wachten is op The Beatles en is zeer geschoffeerd als ze niet verschijnen. The Beatles treden vervolgens 2 maal op. Het geluid is verschrikkelijk en het gegil overstemt elke noot die ze spelen. In totaal spelen ze op die dag voor ongeveer 80.000 mensen, het grootste aantal fans dat The Beatles op 1 dag ooit heeft zien spelen. Na het 2e concert gaan The Beatles naar het hotel, waar hun auto wordt omsingeld door kwade Filipino’s. Zij vinden dat The Beatles met het verstek laten gaan van de afspraak met Imelda Marcos de Filipijnen hebben geschoffeerd.

The Beatles ontvangen doodsbedreigingen en mogen het land niet uit: ze zouden geen belasting hebben betaald over het ontvangen bedrag voor de concerten. Op 5 juli blijkt dat alle beveiliging uit het hotel is verdwenen en ze ontvangen meer bedreigingen. Ze gaan op weg naar het vliegveld en worden geregeld de verkeerde kant opgestuurd. Daar aangekomen wachten militairen en een woedende menigte The Beatles op. Ze ontvangen rake klappen en worden geschopt. “Dat is wat er gebeurt als je de First Lady schoffeert,” krijgen ze te horen.

Starr zou later zeggen dat wat er op de Filipijnen is gebeurd, het meest beangstigende is wat hem ooit is overkomen. Ze vliegen vervolgens naar India, om onder andere Indiase instrumenten te kopen. Lennon en Harrison geven daar te kennen dat deze tournee wat hun betreft de laatste van The Beatles zal worden. De tour wordt afgesloten met een tournee, hun 3e, door de Verenigde Staten en Canada. “We hebben een paar weken nodig om bij te komen voordat we naar Amerika gaan, om daar in elkaar te worden geslagen door de Amerikanen”, grapt George Harrison. Hij weet dan nog niet dat zijn woorden tijdens de Amerikaanse tournee bijna waar zullen worden.

“The Beatles populairder dan Jezus”

Want in maart 1966 geeft John Lennon een interview aan de Britse krant The Evening Standard. Hij zegt daarin dat The Beatles populairder zijn dan Jezus, dat het publiek meer is gepassioneerd van The Beatles dan van Jezus en dat rockmuziek waarschijnlijk langer zal bestaan dan het christelijke geloof. Het interview krijgt weinig aandacht in de Britse pers, maar in de Verenigde Staten is dat anders. In juli wordt daar het bewuste interview gepubliceerd en christelijke groeperingen reageren woedend, evenals de Ku Klux Klan.

Platen van The Beatles worden verbrand, hun muziek geboycot, ze ontvangen doodsbedreigingen en er worden kogels geschoten in de romp van het vliegtuig dat hen vervoert. Lennon biedt op meerdere persconferenties zijn verontschuldigingen aan en zegt dat hij zichzelf nooit heeft vergeleken met Jezus. Toch zal de volgens christelijk Amerika godslasterende opmerkingen van Lennon de tour in de Verenigde Staten overschaduwen. Vooral in de zuidelijke staten worden bij aankomst van The Beatles hun platen verbrand.

The Beatles op 14 mei 1966.

Tijdens het concert in Memphis wordt een rotje afgestoken en denkt het viertal dat ze worden beschoten. In de stad Cincinnati regent het pijpenstelen. De band wordt voor de keuze gesteld om de show te annuleren, waardoor 35.000 teleurgestelde fans mogelijk rellen gaan schoppen, of op te treden met de mogelijkheid te worden geëlektrocuteerd. Het is een beangstigende situatie en Paul McCartney moet overgeven van de zenuwen. Mal Evans, vriend en roadie van The Beatles, krijgt een elektrische schok, waardoor het concert wordt uitgesteld tot de volgende dag.

Ook tijdens het concert in St. Louis vallen fikse regenbuien. Er wordt een tent gebouwd om The Beatles enigszins te beschermen tegen het weer, hetgeen niet lukt. Ze zijn doodsbang dat het water in de versterkers terecht komt. Tijdens het concert zijn vonken te zien op het podium. McCartney krijgt elektrische schokken door de microfoon als hij aan het zingen is. Hij zou later zeggen dat dit het ergste concert ooit is geweest. Maar het zou wellicht nog erger worden.

Als The Beatles in Los Angeles spelen, rennen fans het veld op van het honkbalstadion, waar gevechten met de politie uitbreken. De politie heeft 2 uur nodig om de orde te herstellen en in die tijd zit de band opgesloten in een kleedruimte. Hun auto is zwaar beschadigd en kan niet worden gebruikt. Alle 4 Beatles zijn wanhopig en ze bespreken de mogelijkheid om de nacht dan maar in het stadion door te brengen. 3 pogingen om ze in een limousine en in een ambulance af te voeren mislukken.

Uiteindelijk worden ze opgehaald in een soort van gepantserde bedrijfswagen. Voor McCartney, die van het viertal de meest uitgesproken voorstander is van liveoptredens, is nu ook de maat vol. In die lege bedrijfswagen worden The Beatles heen en weer geslingerd, omdat ze zich nergens aan kunnen vasthouden. Op dat moment zeggen ze alle 4 schoon genoeg te hebben van liveoptredens.

Het laatste concert van The Beatles: Candlestick Park

Gelukkig staat er dan nog maar 1 concert op het programma. Op 29 augustus 1966 treden The Beatles op in het Candlestick Park in San Francisco. Het zal het laatste geplande liveoptreden van The Beatles worden. Vanaf het vliegveld worden de bandleden per bus vervoerd naar het stadion. Daar aangekomen blijkt het hek op slot, waardoor de chauffeur rondjes over de parkeerplaats rijdt om te ontsnappen aan de achtervolgende fans. Om aan het konvooi te ontkomen, rijdt hij van de parkeerplaats af en vervolgt hij zijn weg door een woonwijk, waarna ze bijna verdwalen.

Als ze eindelijk in de kleedruimte van het stadion aankomen, heerst er chaos. Journalisten proberen een gratis kaartje voor hun kinderen te bemachtigen en zangeres Joan Baez en andere lokale beroemdheden zijn aanwezig. Slecht 25.000 plaatsen zijn bezet in het stadion, waarin 42.500 mensen kunnen, vanwege kou, wind en mist. Het waait er onophoudelijk, waardoor het geluid opgaat in de wind. Tony Barrow is de persman van The Beatles van 1962 tot en met 1968. Hij is de man die The Beatles de bijnaam The Fab Four heeft gegeven.

Barrow is die dag in de kleedkamer aanwezig. Hij is vaak bij The Beatles vlak voor een optreden, maar voelt dat er dit keer iets speciaals aan de hand is. Barrow: “ Er was een gevoel onder ons (het management van The Beatles) dat dit wel eens de laatste keer kan zijn.” Zijn vermoeden wordt bevestigd als McCartney aan hem vraagt: “Heb je je cassetterecorder bij je? Ik zei: ja, natuurlijk. Neem hem op, zegt McCartney dan, neem het concert op.”

Dan komen The Beatles uit de kleedkamer en worden zij voor de laatste maal begroet door een oorverdovend lawaai. Joan Baez zal later zeggen dat het geluid van die jongeren vergelijkbaar is met een donderbui die losbarst. De band doet er alles aan om er een goed concert van te maken. Ze spelen een geweldige versie van Rock ‘n’ Roll Music van Chuck Berry en McCartney zingt met zijn hoge soulstem het nummer She’s a Woman. Daarna is het de beurt aan Harrison, die het nummer If I needed someone ten gehore brengt, dat wordt gevolg door Day Tripper. 5 jongens proberen het podium te bereiken tijdens het nummer Baby’s in black. I feel fine is het volgende nummer, dat wordt gevolgd door Yesterday. Tijdens Nowhere Man proberen nog meer jongeren het podium te bereiken.

McCartney neemt daarna de microfoon om Ringo Starr te introduceren, die het nummer I wanna be your Man zingt. McCartney grapt: “Dit nummer is op speciaal verzoek van de geweldige backroom boys tijdens deze tour.” Backroom boys is een term die wordt gebruikt voor homoseksuele mannen in die tijd. Hij refereert waarschijnlijk naar hun homoseksuele manager Brian Epstein. Die is op dat moment in Los Angeles en is gedompeld in een enorme crisis, hetgeen onbekend is bij McCartney.

Een ex-vriend van Epstein heeft diens koffer gestolen, waarin zich illegale pillen bevinden, evenals seksueel getinte polaroid foto’s van zijn jonge vrienden. Tevens heeft de ex-vriend 20.000 dollar meegenomen. Er wordt een losgeldbriefje ontvangen en door een undercoveroperatie wordt het koffertje, zonder een deel van de inhoud, teruggekregen. Als dit uitkomt bij de pers dan is de reputatie van de manager en ontdekker van The Beatles onherstelbaar beschadigd. Brian Epstein is hierdoor niet bij het laatste concert van The Beatles.

Van links naar rechts: Brian Epstein, Ringo Starr, John Lennon, Paul McCartney en George Harrison.

Tussen de nummers door maken The Beatles een paar foto’s met elkaar, omdat ze weten dat dit het laatste concert zal zijn. Na Paperback Writer kondigt McCartney het laatste nummer aan. Het is Long tal Sally van Little Richard. McCartney: “Wij willen jullie vragen om mee te doen en te klappen, zingen, praten, doe wat. In ieder geval, dit nummer is … goedenavond.” McCartney schijnt het nummer te zingen als nooit tevoren. We zullen het wellicht nooit helemaal weten, want de cassette van Barrow kan maar 30 minuten opnemen en hij is niet op tijd om de cassette om te draaien. Daarna speelt, volgens hen die daar aanwezig zijn geweest, John Lennon nog de gitaarriff van het nummer In My Life. Ze duiken in de klaarstaande limousine naar waar het vliegtuig wacht. “Ik ben geen Beatle meer,” zegt Harrison. (…) “Ik hoef deze krankzinnigheid niet meer mee te maken.”

“Heb je iets op de cassette gekregen?”, vraagt McCartney aan Tony Barrow. Hij zegt ja en geeft hem de cassette. In Londen maakt hij een kopie voor McCartney. Later verschijnt van het laatste concert van The Beatles op basis van de cassette van Barrow een illegale plaat, een zogenaamde bootleg.

The Beatles leggen zich toe op een succesvolle carrière in de studio. De muziek wordt complexer en de thema’s volwassener. The Beatles brengen popmuziek naar een hoger niveau. Ze maken prachtige platen, waaronder Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band uit 1967. Deze plaat wordt gezien als de beste plaat aller tijden.

Nog 1 maal zullen The Beatles live samenspelen. Op 30 januari 1969, tijdens de opnames van Let it be, stapt het viertal met toetsenist Billy Preston het dak op van het hoofdkwartier van Apple Corps in Londen. Het laatste nummer dat ze live ten gehore brengen is Get Back. Daarna grapt John Lennon: “Ik wil u graag bedanken namens de groep en onszelf en we hopen dat we zijn geslaagd voor de auditie.”

(Bron: Beatlesbooks.com, Rollingstone.com, Faroutmagazine.co.uk, The Beatles Anthology, Beatlesbible.com, Pophistorydig.com, Wikipedia, ANP)