Grootste vinylperserij van Nederland draait weer op volle toeren

Lp’s uit de gratie? Anno 2019 is niets minder waar. Muziek op vinyl is sinds een aantal jaren bezig aan een opmars, waardoor de platenperserijen weer op volle toeren draaien. Zo ook Record Industry in Haarlem, één van de grootste nog bestaande perserijen van de wereld.

Haarlem vinylstad

Haarlem is al sinds jaar en dag dé vinylstad van Nederland. In de jaren 50 van de vorige eeuw beginnen de gebroeders Slinger hier met het maken van platen onder de naam Artone. De fabriek wordt eind jaren 60 overgenomen door de Amerikaanse platenmaatschappij CBS, dat later samengaat met het Japanse label Sony. Als Sony in 1998 besluit de vinyltak te laten voor wat die is, komt de perserij op bedrijventerrein Waarderpolder in handen van Ton en Mieke Vermeulen en wordt deze omgedoopt tot Record Industry.

Lange tijd is de vinylperserij in Haarlem in handen van CBS.

Kasten vol lp’s

Nog altijd zit de perserij op dezelfde plek. Aan de buitenkant ziet het pand van Record Industry in Haarlem eruit zoals alle andere gebouwen in de straat, maar aan de binnenkant is het direct duidelijk dat het hier allemaal om de populairste geluidsdrager van het moment gaat: de lp. Aan de muren van het kantoor hangen hoezen van iconische platen, zoals Let it be van The Beatles en Electric Ladyland van Jimi Hendrix. Ook in de kamer van directeur Ton Vermeulen staan de kasten vol lp’s. Zodra wij plaatsnemen aan de andere kant van zijn bureau, begint hij meteen te vertellen over de perserij.

Van 40 naar 2 miljoen lp’s per jaar

“Voordat ik hier begon, was ik de manager van een aantal dj’s die hun eigen platenlabel waren gestart. Zij lieten hier in Haarlem hun platen persen en zodoende kwam ik daar ook mee in contact”, vertelt hij terwijl op de achtergrond het gedempte geluid van de platenpersen te horen is. “We praten dan over 1991 of 1992, een tijd waarin veel artiesten hun albums nog amper uitbrengen op lp. Dat kwam natuurlijk door de geboorte van de cd. De grote platenmaatschappijen zetten hier volledig op in en wilden af van lp’s en cassettes.” Sony wil dit ook en besluit de perserij te verkopen en verhuizen naar een veel groter pand in de Waarderpolder. Hierin is nu Ikea gevestigd, weet Vermeulen te vertellen. Op het moment dat hij de boel overneemt, worden er hier nog jaarlijks 2 miljoen lp’s gemaakt. Dat lijkt veel, maar eigenlijk is het een dieptepunt. Ter verduidelijking: nadat Michael Jackson in 1982 het album Thriller uitbrengt, worden er in dat jaar alleen al 40 miljoen exemplaren van geperst. In totaal perst CBS aan het begin van de jaren 80 zo’n 60 miljoen platen per jaar in hun Nederlandse vestiging.

In de jaren 70 en 80 worden er vele miljoenen platen geperst in Haarlem. Deze foto stamt ui 1985.

Hard geluid en penetrante geur

Veel van de persen die destijds verantwoordelijk zijn voor deze enorme oplage, werken nog steeds. “Wij hebben 33 persen die allemaal 30 jaar of ouder zijn. Ze draaien 16 uur per dag, 5 dagen per week.” Uiteraard willen we met eigen ogen zien hoe deze persen werken en daarom gaan we samen met Ton richting de fabriek. Heel ver lopen hoeven we niet, want de fabriekshallen liggen letterlijk achter zijn kantoor. Het geluid in de fabriek is hard en de oliegeur penetrant. Meteen na binnenkomst zien we stapels bedrukt papier liggen. “Hier worden de hoezen geplakt”, legt Ton uit. “Ze zijn nu bezig met een plaat van Pink Floyd, die tijdens Record Store Day (een dag waarop het fenomeen platenzaak in het zonnetje wordt gezet) opnieuw wordt uitgegeven.”

Meteen achter de plek waar de hoezen worden geplakt, staan de machines die de platen voor in die hoezen maken. Voordat de lp’s geperst kunnen worden, moeten er eerst 2 mallen worden gemaakt: 1 voor de a-kant en 1 voor de b-kant. Vervolgens wordt er tussen de 2 mallen een klompje vinyl gelegd dat wordt platgeperst door de machine. Het resultaat is de welbekende lp of single.

Er moeten 2 mallen gemaakt worden om allebei de kanten goed te kunnen persen.

Het klompje vinyl wordt uiteindelijk een lp.

Meest geautomatiseerde perserij in Europa

We lopen een rondje langs de machines, die in rijen opgesteld staan. Ze hebben allemaal een andere taak. Er staan machines die de daadwerkelijke plaat persen en die vervolgens in de binnenhoes schuiven. In een andere ruimte worden deze platen vervolgens machinaal in de buitenhoes gestopt. “Ik durf met zekerheid te zeggen wij de enige vinylperserij in Europa zijn waar alles zo geautomatiseerd gaat”, zegt Vermeulen trots, terwijl we zien hoe de versgeperste Pink Floyd-lp’s in binnenhoezen verdwijnen.

Platen worden automatisch in de binnenhoes geschoven.

De meeste persen van Record Industry zijn ouder dan 30 jaar.

We lopen verder en komen door nog 2 hallen. In één ervan worden de hoezen gedrukt en opgeslagen voordat zij worden gevouwen. In de andere ruimte wordt er onder meer gezorgd voor de beschermende, plastic buitenlaag om de plaat heen. Dit heet de seal. Hier worden de lp’s ook op grote pallets geladen, klaar voor verzending naar de distributeur.

Dalende lijn

Hoewel de schoorsteen van de fabriek nu weer lekker rookt, was dat een aantal jaar geleden wel anders. “Toen ik de fabriek in 1998 overnam, werden er maar 2 miljoen platen per jaar gemaakt. In de periode daarna groeide de productie in 2 jaar tijd naar 7,5 miljoen. Ik had veel connecties in het buitenland waar ik uit kon putten en een grote perserij in Engeland sloot haar deuren in 2000. Daar persten ze tot dan toen nog 15 miljoen platen, waardoor er meer werk voor ons was. De groei kwam dus niet omdat er meer platen waren om te persen, maar omdat er minder plekken waren waar zij dit konden doen.” Na een periode van groei, volgt helaas ook weer een periode van krimp. “Op een gegeven moment dacht ik: jeetje, zijn we er volgend jaar nog wel? Dat was ongeveer in 2009. Na de piek in 2001 gingen wij qua aantallen ieder jaar in een rechte lijn naar beneden, waardoor we op ons dieptepunt weer rond de 2 miljoen platen per jaar zaten.” Als gevolg van de dalende vraag ziet Ton Vermeulen zich genoodzaakt om personeel te ontslaan en de machines minder te laten draaien. “In augustus draaiden we soms maar 4 dagen per week, omdat er gewoon niet meer werk was. Dat was echt klunen.”

Als paddenstoelen uit de grond

Ongeveer een jaar na het dieptepunt hoort Vermeulen geluiden uit de platenbusiness dat de vraag naar vinyl groeiende is. Zo’n schijf vinyl klinkt immers warmer dan een digitale cd en de verzamelwaarde van de lp is groot. Dit, samen met het feit dat vinyl nostalgische gevoelens oproept, maakt dat men massaal weer vinyl is gaan kopen. Fysieke platenzaken schieten daarom als paddenstoelen uit de grond, net als vinylperserijen. “Ik probeer een lijst bij te houden van alle perserijen ter wereld”, zegt Ton Vermeulen terwijl hij naar zijn computerscherm wijst. “Maar het is eigenlijk niet meer te doen. Er komen er zoveel bij.” Zo groot als die van hem zijn ze overigens nooit. “Veel perserijen hebben maar 1 pers.”

Geen bodemloze put

Hoewel de bomen nu nog tot de hemel lijken te groeien, denkt Vermeulen dat de platenperserijen op een gegeven moment toch echt op de bodem van de put stuiten. “Ik denk dat de populariteit van vinyl nog wel zal groeien, maar voor de persindustrie is het hoogtepunt wel bereikt. Dat komt voornamelijk omdat de producten die grote volumes met zich meebrengen inmiddels al weer zijn uitgebracht.” Hij geeft een voorbeeld: “Neem nou The Beatles. Een aantal jaren geleden heeft hun platenmaatschappij alle 13 studio-albums als box-set uitgebracht waarvoor vele miljoenen platen zijn geperst, eerst de stereo-versies, later de mono-versies. Dit zijn limited editions en komen maar 1 keer voorbij. Op deze manier zijn heel veel oude albums weer opnieuw uitgebracht, waardoor je die de komende jaren niet meer hoeft te maken.”

De heruitgaven van de Beatles-albums kan destijds rekenen op veel belangstelling. Hier staan mensen in de rij om de platen te bemachtigen in New York.

Uit oudere releases kan dus niet heel meer geput worden, maar hoe zit dat dan met hedendaagse artiesten? Die laten hun platen immers ook vaak weer op vinyl uitbrengen. “De oplages van deze titels zijn lager, waardoor je uiteindelijk minder platen hoeft te persen.”

Hoewel de bron dus niet onuitputtelijk is, denkt Vermeulen dat er altijd een markt zal blijven voor vinyl. “Die verzamelwaarde zal het altijd behouden.”

Plaatwaarde

Meer lezen over vinyl? Op MAX Vandaag taxeert lp-kenner Marjolein van dam elke 2 weken een bijzondere lp in de rubriek Plaatwaarde. Presentator Jan Rietman besteedt in diezelfde week aandacht aan het verhaal achter de plaat in zijn radioprogramma Wekker-Wakker-Weekend! op NPO Radio 5. Wekker-Wakker-Weekend! is elke zaterdag tussen 06.00 en 10.00 uur te horen op de zender.

Met dank aan Ton Vermeulen.

Beeld: Record Industry, ANP.