Dutch Design, kenmerkend Nederlands in ontwerp en vormgeving

Het grootste ontwerpersevenement van Noord-Europa, de Dutch Design Week, vindt elk jaar plaats in oktober in Eindhoven. Ruim 2500 ontwerpers tonen hun werk en hun ontwerpen aan ongeveer 300.000 bezoekers uit de hele wereld. Hoewel pas in de jaren 80 van de vorige eeuw de term Dutch Design, Nederlands ontwerp vertaald, zijn intrede doet, is al voor de Tweede Wereldoorlog sprake van Nederlandse ontwerpen die aanspraak mogen maken op die titel.

Van 21 tot en met 29 oktober 2017 zijn op 110 locaties in Eindhoven lezingen, tentoonstellingen, festiviteiten, debatten en prijsuitreikingen te bezoeken. Dutch Design Week richt zich vooral op ontwerpen van de toekomst. De nadruk ligt op experiment, vernieuwing en verbindingen tussen stijlen, cross-overs genaamd. Tevens staat werk en ontwikkeling van talent bijzonder in de belangstelling.

Nederlandse cultuur en mentaliteit

De organisatoren van de Dutch Design Week zien Dutch Design niet alleen als een term voor een bepaalde groep ontwerpers, maar meer als een uiting die kenmerkend mag worden genoemd voor de Nederlandse cultuur en mentaliteit. Denk daarbij aan het vrijdenken, humanisme, het eigenzinnige, het relativerende, het niet denken in een rangorde en het onconventionele. Dutch Designers hoeven niet per se de Nederlandse nationaliteit te dragen.

In 1998 organiseert het Vormgeversoverleg de eerste Dag van het Ontwerp. Het doel is ondernemers en ontwerpers met elkaar in contact te brengen. Het jaarlijks terugkerend evenement is zeer succesvol. In 2002 verandert de naam in Week van het Ontwerp en vanaf 2005 draagt het de huidige naam, Dutch Design Week.

Doelen

De organisatoren van de Dutch Design Week vinden dat ontwerpers belangrijk zijn bij het vormgeven van onze toekomst. Ze bieden een podium aan ontwerpers, kansen aan die ontwerpers en aan de ontwikkeling van talent. Tevens is het verkennen van de huidige betekenis van Dutch Design voor de organisatoren van belang, evenals het stimuleren van bedrijven, organisaties en overheden om de kracht van innovatief ontwerp op grotere schaal in te zetten bij het vormgeven aan een leefbare toekomst.

Tijdens de Dutch Design Week worden ook de Dutch Design Awards uitgereikt. Het is een aantal prijzen die worden uitgereikt aan succesvolle Nederlandse ontwerpers. De hoofdprijs van de awards is de zogenaamde Golden Eye, de prijs voor de succesvolste ontwerper van Nederland.

Geschiedenis

Als grondlegger van de Dutch Design, ook al werd dat nog niet zo genoemd, kan de Nederlandse kunstenaar Gerrit Rietveld worden gezien. Rietveld behoort tot de stroming De Stijl, een stroming die zich onder andere kenmerkt door vooral gebruik te maken van primaire kleuren. Rietveld wordt voor het eerst bekend van zijn publicaties in het kunstblad De Stijl. Hij is van huis uit meubelmaker, maar laat zich later omscholen tot architect. Van zijn hand zijn ongeveer 100 gebouwen afkomstig met als beroemdste ongetwijfeld het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht uit 1924. Zijn meubels, geschilderd in de primaire kleuren, zijn wereldberoemd. Rietveld ontwerpt 350 stoelen die in musea over de gehele wereld zijn tentoongesteld. De ‘ZigZagstoel’ en de ‘Rood-blauwe stoel’ zijn ongetwijfeld zijn bekendste meubelontwerpen.

Piet Mondriaan is een belangrijke kunstenaar in de ‘vroege’ Dutch Design. Hij speelt in zijn tijd een voortrekkersrol in de abstracte- en non-figuratieve kunst. Zijn kunstwerken met horizontale en verticale vlakken, gekleurd in de primaire kleuren, zijn wereldberoemd en vormen een inspiratiebron voor veel kunstenaars en ontwerpers. Mondriaan geldt als één van de belangrijkste medewerkers van het tijdschrift De Stijl.

Ook de architecten Willem Dudoc en H.P. Berlage moeten worden genoemd als grondleggers van wat we later Dutch Design zijn gaan noemen. Dudoc ontwerpt onder andere Brasserie Dudoc in Rotterdam en Berlage de Beurs van Berlage in Amsterdam en het Haags gemeentemuseum.

Dutch Design na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede wereldoorlog zien we Dutch Design vooral terug in meubels. Beroemd zijn de meubels van W. H. Gispen. Maar ook Han Pieck en Friso Kramer zijn zeer succesvol. Meubels moeten in die tijd vooral functioneel en duurzaam zijn, een idee dat tegenwoordig weer helemaal terug is. Veel van de tussen de jaren 40 en de jaren 70 ontworpen meubels zijn tegenwoordig weer te koop als Dutch Design Klassiekers.

Dutch Design in de jaren 80 en 90

Zoals gezegd komt de term Dutch Design in de jaren 80 van de vorige eeuw in zwang. Dat heeft met een aantal factoren te maken. Jan Lucassen, voormalig directeur van de Design Academy in Eindhoven, heeft zich begin jaren 90 toegelegd op het internationaliseren van het onderwijs. Niet alleen zorgt hij voor bekendheid van Nederlandse ontwerpen en ontwerpers, maar zorgt hij ook voor een bepaald beeld dat past bij Dutch Design. Dit typeert zich door het conceptionele ontwerp waarbij commercialiteit wordt gemeden en de culturele waarde het belangrijkste is.

Droog Design, opgericht in 1994 door Renny Ramakers en Gijs Bakker, heeft ook een grote rol gespeeld bij het wereldbekend worden van Dutch Design. Op de Internationale Meubelbeurs in Milaan in die tijd presenteren zij een selectie van Nederlandse producten hetgeen zeer goed wordt ontvangen. Daarna neemt de bekendheid van Dutch Design snel toe, mede omdat Droog Design in buitenlandse musea tentoonstellingen organiseren. Belangrijk doel van de Droog Design is de vormgeving binnen en buiten Nederland stimuleren.
Maar het zijn uiteindelijk de ontwerpers met hun Dutch Design-ontwerpen die grote indruk maken in de wereld van kunst en design.

Lotek lamp

Zo bedenkt ontwerper Benno Premsela in de jaren 80 van de vorige eeuw zijn ‘Lotek lamp’. Premsela bedenkt de naam ‘Lotek’ als samenvatting van wat de lamp is: er is weinig voor nodig, Low Tech, om de lamp te vervaardigen. Bovendien klinkt de naam oosters wat bij het ontwerp past. De lamp is geïnspireerd op de papieren lamp van de Japanner Isamu Noguch. Premsela over zijn lamp: “Een lamp moet zorgen voor voldoende lichtspreiding in de kamer en voldoende licht geven om bij te lezen. Bovendien mag het licht niet verblinden en moet een lamp betaalbaar zijn. De ‘Lotek’ voldoet aan al deze eisen.”

Furore

Ook veel andere Nederlandse ontwerpers maken in die tijd furore zoals Maarten Baas, de productontwerper Jurgen Bey, Richard Hutten (bekend van de mok ‘Domoor’, een mok met 2 grote oren), industrieel ontwerpster Hella Jongerius, Wieki Somers (bekend van de Merry-go-round Coat Rack, een draaivormige molen om jassen aan op te hangen waarmee ze een Golden Eye in 2009 wint), Hester van Eeghen en de industrieel ontwerper Marcel Wanders. Van Wanders is onder andere beroemd van de ‘Knotted Chair’, een stoel vervaardigd van verstevigd touw die te bezichtigen is in het Museum of Modern Art in New York.

Ontwerper Maarten Baas.

‘Smoke’ en ‘Clay’

De ontwerper Maarten Baas wordt bekend met zijn expositie ‘Where There is Smoke’. Het bestaat uit een serie verbrande designklassiekers, waaronder de beroemde ZigZagstoel van Rietveld. Daarna maakt hij meubels van klei. Het project wordt daarom toepasselijk ‘Clay’ genoemd. De meubels hebben een tamelijk kinderlijk voorkomen en worden onder andere gebruikt voor het programma Zomergasten in 2013, gepresenteerd door Wilfried de Jong.

‘Smoke’ en ‘Clay’ zijn in 2012 opgenomen in een lijst van 25 ontwerpen voor de toekomst van de New York Times. Het werk van Baas is in veel vooraanstaande musea over de hele wereld te bewonderen, maar ook in privécollecties van Brad Pitt, John McEnroe en Kanye West.

Niet alleen het eerder genoemde designbureau Droog, maar ook Moooi zorgt voor een groei in aandacht voor Dutch Design. Modeontwerpers als Victor & Rolf en de architecten Rem Koolhaas en Francien Houben mogen tot de Dutch Design worden gerekend en hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de bekendheid van Nederlands ontwerp.

Opleidingen en steun

Tevens mag Nederland zich verheugen in kunst- en designopleidingen van wereldformaat. De Design Academy in Eindhoven wordt de beste designacademie ter wereld genoemd. Een andere Nederlandse kunstopleiding met grote naam en faam is de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam.

Nog een belangrijke factor voor het succes is de overheidssteun voor jonge ontwerpers. Via het in 1988 opgerichte Fonds BKVB kunnen jonge ontwerpers zich onafhankelijk vestigen als ondernemer na hun studie.

Ook de steun van het Nederlandse bedrijfsleven moet worden genoemd. Ontwerpers worden in Nederland bij de eerste fase van het productieproces betrokken. Phillips heeft wereldwijd ongeveer 450 designers in dienst.

Stretch

‘Stretch’ luidt het thema van 2017 van de Dutch Design Week. De organisatie wil mensen stimuleren zich buiten de ‘comfort zone’ te bewegen. “‘Stretch’ is de essentie van design. Door de geest te stretchen ontstaat ruimte om te innoveren. Om te veranderen van richting, van werkwijze, van omgeving en van visie op de wereld. Om over grenzen heen te gaan en de nieuwe standaard te definiëren”, aldus de organisatie van de Dutch Design Week.

Mens, robot en de toekomst

Een voorbeeld dat te zien is op de Dutch Design Week van ‘Stretch’ is het ‘Next Nature Network’ van Koert van Mensvoort. Het heeft als doel technologische innovaties bij de mens te brengen om een discussie te starten over verregaande ontwikkelingen. Van Mensvoort presenteert een expositie vermomd als uitzendbureau voor robot en mens, Hubot genaamd, in de Mediamarkt in Eindhoven. Hij zoekt de grens op van wat ethisch is verantwoord, om bewustwording te creëren en een discussie te starten.

Er wordt druk gespeculeerd over in hoeverre robots en kunstmatige intelligentie ons zal beïnvloeden. De kans bestaat dat in de nabije toekomst het merendeel van ons werk en banen zal zijn overgenomen door robots. Gaat de technologie de mens overnemen? Veel ontwerpers gunnen ons dit jaar op de Dutch Design Week een blik in de toekomst op het gebied van de robotisering van ons bestaan.

Zo ook de Kickstarter Projecten ‘Somnox World’s First Sleeping Robot’ en ‘Hugsy Home’. Het zijn volgens de ontwerpers 2 voorbeelden over hoe technologie een verbetering is voor ons leven. ‘SOMNOX’ is een robotknuffel die helpt bij het in slaap vallen en blijven door geluiden, ademhaling en genegenheid te simuleren. ‘Hugsy Home’ neemt de hartslag, temperatuur en ademhalingsritme van de ouder op en speelt het later af als de ouder zelf niet aanwezig is, waardoor de baby tot rust komt. Voor zowel de ‘SOMNOX’ als de ‘Hugsy Home’ worden in november 2017 crowdfunding campagnes gestart.

©Dutch Design Foundation

Dutch Design Week ambassadeurs en jong talent

Dutch Design Week-ambassadeurs van 2017 zijn Lonny van Rijswijck en Nadine Sterk van Atelier NL. Met hun project ‘To See The World In A Grain Of Sand’ roepen ze de wereld op om zand in te zamelen van over de hele wereld, om er ‘glass samples’ van te maken. Ze hebben er al 349 ontvangen. Dit project is te zien in het Veemgebouw en op de Hallenweg.

Een andere jonge ontwerper die zich in de belangstelling mag verheugen is Dave Hakkens, die zijn opleiding heeft genoten aan de Design Academy in Eindhoven. Hij vindt dat hij als ontwerper verantwoordelijkheid moet nemen voor de grootschalige effecten van de consumptiemaatschappij. Hij ontwikkelt een plasticrecyclemachine die overal kan worden nagebouwd in plaats van een nieuwe stoel of tafel te ontwikkelen. Het project heeft als titel ‘Precious Plastic’ en is te zien op de Dutch Design Week.

©Dutch Design Foundation

Dutch Design Week 2017

De Dutch Design Week 2017 wordt op 110 locaties in Eindhoven georganiseerd van 21 tot en met 29 oktober. Er zijn ongeveer 500 presentaties, exposities en uitvoeringen bij te wonen. Bezoekers kunnen zich verwonderen en laten inspireren door de top van de Dutch Design op onder andere het gebied van grafisch -, industrieel- en productdesign alsmede mode en textiel.

Met vriendelijke dank aan Susan van Daal, Julie Trienekens en Nicole de Boer van Dutch Design Foundation.

(Bron: Dutch Design Week, Eindhovens Dagblad, designaanbiedingen.nl, nederlandsdesign.com, Wikipedia, ANP)

Meer beelden van vroeger zien? Neem eens een kijkje in het online archief van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.