De witte anjer als uiting van waardering voor onze veteranen

Met het dragen van een witte anjer op Veteranendag geven wij Nederlanders een teken van waardering aan onze oud-strijders. De witte anjer is voor altijd aan prins Bernhard verbonden. Het dragen van de bloem is op de verjaardag van de prins tijdens de oorlog een uiting van verzet. Op Veteranendag 24 juni 2017 zullen wederom veel mensen kiezen om op deze wijze een blijk van waardering te geven aan hen die zich hebben ingezet voor onze vrede en veiligheid.

De Nederlandse Veteranendag is een feestelijk eerbetoon aan hen die zich hebben ingezet voor ons land op het gebied van vrede en veiligheid. Het hoofddeel van de viering is in Den Haag, maar inmiddels geven meer dan 200 gemeenten een uiting van eerbetoon aan onze oud-militairen.

Godsbloem

Als sinds zijn studententijd in de jaren 30 van de vorige eeuw draagt prins Bernhard een anjer in zijn linker revers. Het verhaal wil dat de prins zich elke dag een verse anjer op laat spelden. Hij is de rest van zijn leven drager van deze bloem, hetgeen zijn handelsmerk wordt. Zo worden mensen die zich inspannen voor cultuur sinds 1950 onderscheiden met een zilveren anjer. Op de begrafenis van prins Berhard ligt er een witte anjer op zijn kist.

Dianthus Caryophyllus luidt de Latijnse naam van de anjer hetgeen Godsbloem betekent.

Anjerdag

Ruim anderhalve maand na het begin van de Duitse bezetting van Nederland is de eerste verjaardag van een Oranje-lid die van prins Bernhard op 29 juni 1940, later bekend als Anjerdag. Uit protest tegen de Duitse bezetting grijpen Nederlanders de verjaardag van de prins aan om hun affiniteit met het Koninklijk Huis te tonen. In het hele land vlagt men de nationale driekleur en bedelven Oranjegezinden standbeelden van de Oranjes met bloemen.

Op 28 juni leggen Amsterdammers bloemen bij het monument voor koningin Emma. Padvinders maken van bloemen een grote letter ‘B’ op het gazon en het draaiorgel speelt het Wilhelmus, dat door de mensen luid wordt meegezongen.

Felicitatieregister

Aan het hek van het gesloten paleis Soestdijk hangen Nederlanders bloemen en staan mensen stil. Hagenaars dragen witte anjers en oranje strikken als stil protest tegen de bezetter en als teken van loyaliteit aan ons koningshuis.

Op de ochtend van de verjaardag van de prins opent hofmaarschalk jonkheer Laman Trip het felicitatieregister in paleis Noordeinde in Den Haag. In de loop van de dag ontstaat er een enorme menigte bij het paleis. Ze schreeuwen: “Weg met de Duitsers, weg met Hitler, leve de koningin en Oranje Boven”. NSB’ers proberen het protest tevergeefs tegen te gaan. Padvinders bewaken de bloemenhulde.

Generaal Winkelman

Generaal Henri Winkelman is opperbevelhebber der Nederlandse strijdkrachten als de Duitsers ons land binnenvallen. Als op 13 mei 1940 het Koninklijk Huis en de regering naar Londen uitwijkt, is Winkelman degene die het regeringsgezag overneemt. Op 15 mei 1940 moet hij de Nederlandse capitulatie tekenen. Hij doet dit met de woorden: “Wij sluiten geen vrede, wij zetten de oorlog door”. Winkelman weigert mee te werken met de bezetter.

Winkelman tekent op 19 juni 1940 het felicitatieregister in paleis Noordeinde. Bij zijn aankomst zingen de aanwezigen spontaan Het Wilhelmus. Door dit openlijke protest van de Nederlandse opperbevelhebber arresteren de Duitsers hem en zijn staf op 2 juli 1940. Het komt Winkelman op 5 jaar Duits krijgsgevangenschap te staan.

Generaal Henri Gerard Winkelman krijgt in 1946 een onderscheiding van prinses Juliana en prins Bernhard.

Joseph Goebbles

De Duitse minister van Propaganda Joseph Goebbles is in Den Haag aanwezig op Anjerdag. Hij ziet vanuit het paleis aan de Kneuterdijk het oproer voor paleis Noordeinde. Hij beveelt dat dit onmiddellijk moet stoppen. De politie krijgt de opdracht de menigte binnen het uur te verspreiden, omdat anders het Duitse leger het vuur op hen zal openen. De mensen geven gevolg aan de opdracht en ook de vlaggen worden weggehaald.

Volgens rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart stelt het allemaal niets voor: “Een bloemencorso, anders niets”. Toch zijn de demonstraties op Anjerdag voldoende voor de bezetter om een aantal drastische maatregelen door te voeren.

Gevolgen

Zo mogen Nederlanders de nationale driekleur niet meer tonen en de Duitsers verbieden het Wilhelmus. Koninginnedag mag niet meer worden gevierd en portretten van de koningin worden uit openbare gebouwen verwijderd. Ook de straatnamen met namen van de Oranjes worden vervangen en namen van de Oranjes mogen niet meer in krant en op de radio worden genoemd. Nederlanders mogen ook niets anders meer luisteren dan naar de Nederlandse of de Duitse radio. De Duitsers verbieden eveneens de padvinderij. De burgemeester van Den Haag, Salomon de Monchy, wordt uit zijn functie ontheven evenals hofmaarschalk jonkheer Laman Trip.

Eerste anti-Joodse maatregel

Naar aanleiding van Anjerdag nemen de Duitsers tevens de eerste anti-Joodse maatregel: ze verwijderen alle Joden uit de Luchtbeschermingsdienst. Volgens een hoge Duitse functionaris hebben leden van de Luchtbescherming mensen huis-aan-huis aangespoord om met een witte anjer op het linker revers de straat op te gaan. Tot die leden rekenen de Duitsers in de eerste plaats de Joden.

Na de Tweede Wereldoorlog

Na de bevrijding in 1945 is de anjer algemeen bekend geworden als symbool voor prins Bernhard. Jaarlijks neemt de prins het defilé af tijdens het jaarlijkse Bevrijdingsdefilé te Wageningen, natuurlijk getooid met een witte anjer.

Poppy

Het dragen van een bloem als eerbetoon aan veteranen is al bijna een eeuw traditie in Groot-Brittannië. De klaproos, Poppy, in het Engels, wordt daar sinds de jaren 20 van de vorige eeuw gedragen als waardering voor het offer gebracht door miljoenen soldaten voor aanvankelijk alleen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Later wordt de klaproos het herdenkingsteken voor alle Britten die tijdens gewapende conflicten sneuvelen. De bloem wordt genoemd in een prachtig en hartroerend gedicht uit 1915 van de Canadese arts luitenant-kolonel John McCrae, In Flanders Fields getiteld.

Stichting Anjer Veteranendag

De geschiedenis van het dragen van een anjer op Veteranendag is nog maar kort. Prins Willem-Alexander neemt in 2005 het Veteranendefilé af in Wageningen. Een aantal veteranen draagt een witte anjer uit respect prins Bernhard, die dan een half jaar daarvoor overleden is. Een aantal mensen oppert zo het idee om via de Stichting Anjer Veteranendag de anjer het symbool te laten worden als uiting van waardering aan onze veteranen.

Mede op initiatief van prins Bernhard wordt het jaarlijkse veteranendefilé in Wageningen vervangen door de landelijke Veteranendag in Den Haag. Het Wageningse defilé gaat door onder de naam Bevrijdingsdefilé.

In eerste instantie wordt 29 juni, de geboortedag van prins Bernhard, gekozen als Veteranendag. Maar om praktische redenen wordt een zaterdag gekozen, namelijk de laatste zaterdag van juni. Vanaf 2006 is de Nederlandse Veteranendag een nationaal evenement.

Protocol Veteranendag

De hoofdviering van de Nederlandse Veteranendag in Den Haag kent een aantal jaarlijks terugkerende elementen, zoals:

• Een plechtigheid in de Ridderzaal in aanwezigheid van de koning.
• Het uitreiken van onderscheidingen en herinneringsmedailles aan recent van missies teruggekomen veteranen aan het Binnenhof.
• Een fly-past bij aanvang van het defilé, een ceremoniële vlucht van vliegtuigen.
• Een defilé van veteranen en actieve militairen door de binnenstad van Den Haag, afgenomen door de koning.
• Een manifestatie met een jaarlijks wisselend hoofdthema op het Malieveld waar burgers en veteranen elkaar kunnen ontmoeten.

Draaginstructie

De witte anjer, levend, van papier of zijde of aan een pin, wordt op de linkerborst gedragen.

Witte anjer 2017

Ook dit jaar zullen veel Nederlanders op de Nederlandse Veteranendag 24 juni 2017 de witte anjer dragen uit respect voor de veteranen die zich hebben ingezet voor onze vrede en veiligheid. Onder hen veel prominente Nederlanders zoals de koning en de minister-president. Naast een eerbetoon aan onze veteranen is het dragen van de witte anjer ook een teken van waardering aan prins Bernhard en aan de mensen die op Anjerdag 29 juni 1940 een eerste protest aan de Duitse bezetter hebben geuit.

Op zaterdag 24 juni doet het radioprogramma WekkerWakker tussen 12.00 en 14.00 uur live verslag van Veteranendag 2017.

(Bron: veteranendag.nl, verzetsmuseum.org, Wichert ten Have, NIOD-1940: Verwarring en aanpassing, Wikipedia, ANP.)

Lees ook de column van Jan Slager over Veteranendag.