De Volkswagen bestelbus, van eenvoudig vervoermiddel naar cultstatus

Van betrouwbare vervoerder van goederen tot symbool van de hippiebeweging, de Volkswagen TYP 2, de Transporter, heeft een opmerkelijke levensloop doorgemaakt. Op 8 maart 1950 introduceert Volkswagen de bestelbus waarvan veel mensen zijn gaan houden. De bus is gebouwd op basis van het ontwerp die de Nederlandse Volkswagenimporteur Ben Pon sr. tekent in zijn notitieboekje. Nog steeds wordt de Volkswagen gebouwd en hij is in de loop der jaren geëvolueerd met zijn tijd. De bus is ook zeer in trek bij kampeerders.

De liefde voor de bus is groot: hele generaties hebben de bus met het lieflijke uiterlijk in hun jeugd zien rijden, waardoor het voertuig in vele harten is gesloten. De Transporter is daarom ook geliefd bij mensen met verschillende achtergronden. De levensloop van de VW bus is te vergelijken met zijn oudere broer, de Kever. Die is van goedkoop vervoermiddel uitgegroeid tot een auto met cultstatus, precies wat met de bus ook is gebeurd. Vooral de oudere bussen brengen bij veel mensen nostalgische gevoelens boven. De Volkswagen Transporter is één van de meest succesvolle modellen van Volkswagen geworden. In Nederland maken onder andere de PTT en de politie gebruik van de Typ 2.

De Transporter, en dan vooral de eerste modellen, de T1 en T2, ziet er zeer lief uit: bijna kinderlijk, met van die grote koplampen die op ogen lijken. De voorkant krijgt een beetje het uiterlijk van een lachend gezicht. Zo beschouwd rijden de T1 en de T2 lachend over de weg. Het is dan ook niet zo gek dat de hippies in de jaren 60 en 70 van de bus zijn gaan houden en dat die, net als zijn broer de Kever, bij die groep tot cultstatus is verheven. De bus transporteert hele groepen hippies naar concerten en vredesbijeenkomsten. Sommigen schilderen hun bus in psychedelische kleuren, anderen vervangen het logo voorop de bus door het vredesteken. Naast het vervoeren van een hele generatie hippies, is er een nieuwe generatie in verwekt. De Transporter is makkelijk en goedkoop te onderhouden en past goed in het hippiebeeld.

De bus is zo met de hippietijd verweven, dat als in 1995 de voorman van de psychedelische band The Grateful Dead, Jerry Garcia, overlijdt, in Rolling Stone Magazine een simpele, getekende rouwadvertentie verschijnt van een Volkswagen Transporter met een traan biggelend uit zijn linkeroog. Daaronder staat: Jerry Garcia 1942-1995.

Ben Pon sr. ontwerpt de Transporter

Het is 23 april 1947 als de Nederlander Ben Pon sr. de Volkswagenfabriek in Duitsland bezoekt. Hij bespreekt er de mogelijkheid om de Kever in Nederland te importeren. Plotseling ziet hij een transportwagen gebouwd op basis van de techniek van de Kever, de zogenaamde ‘Plattenwagen’. De Plattenwagen is door Volkswagen ontworpen voor het vervoer van onderdelen over het eigen fabrieksterrein. Pon weet dat er behoefte is in het bedrijfsleven aan een goedkope bedrijfswagen.

De Plattenwagen is echter niet geschikt voor de openbare weg, omdat de bestuurder achterop de auto zit, bovenop de motor. Pon maakt een schets waarin de besturing naar voren is geplaatst en tekent er een gesloten carrosserie op. Deze schets is inmiddels in het bezit van het Amsterdamse Rijksmuseum. Op de tekening zijn duidelijk de lijnen te herkennen van de latere bestelbus.

De bus mag maximaal 750 kilo wegen, hetzelfde gewicht als het laadvermogen. Ook dat zien we terug op de schets van Pon. Het gewicht wordt evenredig verdeeld over de voor- en achteras. Net als in de kever zit de luchtgekoelde motor helemaal achterin. Pon zal ongetwijfeld hebben gekeken naar de bestelbussen van Renault en Citroën, die in 1947 op de markt zijn gekomen: beide ontwerpen zijn doosvormig en de bestuurder zit bovenop de vooras.

Na de oorlog komt Volkswagen onder Brits militair management. Als in 1948 de Duitsers Volkswagen weer in handen krijgen, wordt een begin gemaakt met het ontwikkelen van de bestelbus. De meeste onderdelen zijn van de Kever, die wel enige aanpassingen nodig heeft zoals de versnellingsbak en de vering. Andere onderdelen gaan zonder probleem over van de Kever naar de bestelbus. Voor de bus wordt wel een nieuwe bodemplaat ontworpen.

In 1949 worden 4 types van de bus aan het publiek getoond: 2 bestelbussen, 1 voor het vervoer voor personen en de Kombi, die zowel voor het vervoer van personen als goederen geschikt is. De laatste 2 zijn voorzien van extra ramen. 1 van de 4 prototypen wordt direct in gebruik genomen door de Keulse eau de cologne-fabrikant 4711.

Volkswagen TYP 2 T1

De Transporter groeit uit tot een succes

Op 8 maart 1950 gaat de eerste generatie van de Typ 2, de T1, in productie. Hij krijgt de naam Transporter mee en inmiddels zijn er 6 generaties, van T1 tot en met T6. De bijnaam luidt ‘Bulli’, een samentrekking van de woorden ‘Bus’ en ‘Lieferwagen’. De T1 is in Nederland bekend geworden onder de naam ‘Spijlbus’, vanwege de in tweeën gedeelde voorruit. In het eerste jaar produceert Volkswagen meer dan 8.000 T1’s, in 1951 is dat aantal toegenomen tot meer dan 10.000. Op de Internationale autosalon in 1951 presenteert Volkswagen een luxe versie, de Samba. Die heeft ruiten rondom, heeft een schuifdak en biedt plaats aan 7 passagiers. Het bedrijf Westfalia maakt van de Transporter de eerste kampeerauto. De keuken kan er worden uitgenomen waardoor de bus door de week kan worden gebruikt voor het vervoer van mensen en goederen.

De Samba

De Bulli groeit uit tot één van de symbolen van het Duitse ‘Wirtschaftwunder’, het herstel van de West-Duitse economie van na de oorlog, mede door de grote hoeveelheid aan verschillende modellen. De vraag naar de Transporter neemt toe, ook in het buitenland. In 1955 vinden meer dan 50.000 nieuwe Transporters hun weg naar andere landen. Ook de afname van de Kever neemt toe, waardoor Volkswagen in 1 jaar een nieuwe fabriek in Hannover uit de grond stampt, waar alleen de Transporter wordt gebouwd. Eind jaren 50 is de Transporter een groot internationaal succes: in Brazilië en Australië opent Volkswagen dochterondernemingen die de Transporter produceren. Later zal Zuid-Afrika daarbij komen. In Duitsland produceert Volkswagen eind jaren 50 meer dan 100.000 bussen per jaar. Tot en met 1976 worden in 4 landen 1.8 miljoen Transporters geproduceerd. De T2, ook wel Panoramabus genoemd, wordt in augustus 1967 gepresenteerd. Hij heeft een voorruit uit 1 stuk, is ruimer, ligt beter op de weg, is veiliger en de achteras is versterkt.

Een T2.

In 1979 verschijnt de derde generatie, de T3. Het uiterlijk is veranderd en in 1981 verschijnen de eerste modellen met een watergekoelde motor. De T3 wordt tot en met 1990 gebouwd. Zijn opvolger is de T4 met een motor voorin. Hierdoor verandert de platte voorkant van de Transporter in een schuin aflopende. Ook krijgt de T4 voorwielaandrijving. De T5 komt in 2003 in productie en krijgt luxe opties zoals klimaatcontrole en navigatie. In 2015, 65 jaar na de introductie van de T1, verschijnt de T6. Als eerbetoon aan Ben Pon sr. wordt de bus in Leusden gepresenteerd. In 2020 komt een elektrische versie van de Transporter op de markt.

Een T3.

Een T6.

De Transporter als kampeerauto

De Transporter heeft een grote naam als kampeerauto. Zoals gezegd, maakt het bedrijf Westfalia de eerste kampeerauto’s op basis van de T1. Datzelfde geldt voor de T2, de T3 en de T4. De campers op basis van de T5 en de T6 zijn door Volkswagen zelf ontwikkeld.

Hans de Goede is adviseur bij de Nederlandse Kampeerauto Club, de NKC. Hij heeft zelf een T4 camper. Hoe komt het toch dat veel mensen vallen voor de Volkswagen Transporter? De Goede: “De oude VW bussen brengen bij mensen een stukje nostalgie naar boven. Hij is vroeg op de markt gekomen en is bij veel mensen blijven hangen. Ook is hij niet te groot en niet te klein. Hij past in de garage en is handig in gebruik.

Een T4.

Bij de NKC zijn de bussen redelijk populair. Op het blad van de NKC figureert regelmatig een T1 of een T2 op de voorplaat. Mensen hebben er een bepaald gevoel bij.

Er zijn bedrijven die zijn gespecialiseerd in het restaureren van de oude VW bussen. Ook zijn er clubs zoals de VW Bus Club Nederland. De bezitters van zo’n bus helpen elkaar en er zijn speciale bijeenkomsten. Op fora wisselen ze ervaringen met elkaar uit.”

Door de populariteit is de prijs van zo’n bus enorm toegenomen. In de loop der tijd is de prijs van de oude bussen, en dan vooral van de T1 en de T2 de pan uitgerezen. In 2015 wordt een Panoramabus met 23 ramen te koop aangeboden voor maar liefst 135.000 euro. Deze bus is de duurste Volkswagen occasion ooit in Nederland verkocht. In de VS gaat in 2011 een perfect gerestaureerde VW Samba Microbus onder de hamer, die wordt verkocht voor het bedrag van 217.800 dollar.

Van bestelbus naar hippie bus en camper, die opmerkelijke evolutie brengt liefhebbers met verschillende achtergronden bijeen. De Goede: “Hun overeenkomst is de VW bus. Bij de VW Bus Club Nederland ontmoeten mensen met verschillende levenslopen elkaar op bijeenkomsten en uitjes. Ze spreken met elkaar af. Als iemand op de camping een andere liefhebber met een VW bus ontmoet, dan maken ze een praatje met natuurlijk als invalshoek de Volkswagen. Ze wisselen ervaringen met elkaar uit: hoe heb jij dit opgelost?”

Volgens De Goede zal de bus blijven aanspreken bij een groot publiek. De nieuwe elektrische bus die in 2020 op de markt komt is een schot in de roos, omdat hij lijkt op de T1. Het lijkt een beetje op wat Volkswagen heeft gedaan met de opvolger van de Kever, de Beetle. De Goede zelf vindt de T1 het mooist. “Natuurlijk zijn de moderne bussen veiliger en fijner om mee te rijden. Maar met de T1, daar is het mee begonnen. Het uiterlijk van de T1, daar val ik meer voor.”

De toekomst van de Volkswagen bus lijkt dus verzekerd. De bus is tegenwoordig natuurlijk veel luxueuzer dan die van vroeger. Daarvoor moet dan in tegenstelling tot vroeger wel een hogere prijs worden betaald. Maar ook de liefhebber die een goede T1 of T2 op de kop wil tikken, moet beschikken over een goedgevulde ouwe sok.

Met vriendelijke dank aan Hans de Goede van de NKC.

Op 31 mei 2022 besteedt het MAX-radioprogramma De MAX! aandacht aan het VW-busje. U hoort De MAX! elke werkdag tussen 18.00 en 20.00 uur op NPO Radio 5.

Let op: dit artikel stamt uit 2020.

(Bron: Autoblog.nl, Klassiekerweb.nl, VWbusstop.demon.nl, AMklassiek.nl, ABC-parts.nl, Jeffkaramm.com, Wikipedia.)