De strenge winter van 1978 / 1979, met de ergste sneeuwstorm van de 20e eeuw
Publicatiedatum: 29 december 2023
Vanaf 30 december 1978, in 2023 45 jaar geleden, breekt in Nederland een lange periode aan met streng winterweer. Zeer lage temperaturen en hevige sneeuwval teisteren ons land. De sneeuwstorm van 14 februari 1979 is zelfs de zwaarste sneeuwstorm van de 20e eeuw in Nederland. Een terugblik op de strenge winter van 1978 / 1979.
December 1978 is een echte kwakkelmaand: dan vriest het, dan is het zacht en af en toe valt er sneeuw. In de 1e dagen van december begint het licht te vriezen. Vanaf de 8e dooit het weer, omdat een lagedrukgebied over ons land trekt. Voor deze depressie wordt zachte lucht ons land ingeduwd, waardoor het op meerdere plaatsen meer dan 10 graden wordt. In de Scandinavische landen is het kouder geworden. Het lagedrukgebied verlaat via het oosten het land en door een noordelijke stroming bereikt koude lucht Nederland. Van 18 tot 24 december vriest het matig. Tijdens de kerst slaat de dooi toe en regent het regelmatig met een temperatuur van ongeveer 8 graden.
“Winter loert op een afstand naar depressieaanvallen.”
Op 26 december bevindt zich ten noorden van Scandinavië een lagedrukgebied dat langzaam naar het oosten trekt. Tussen dit lagedrukgebied en het hogedrukgebied boven Groenland wordt met een noordelijke stroming zeer koude lucht aangevoerd. Een dag later vriest het meer dan 10 graden in heel Scandinavië. De vorstgrens ligt over Denemarken. Weerman Jan Pelleboer meldt: “Winter loert op een afstand naar depressieaanvallen.” In De Bilt wordt die dag nog meer dan 8 graden gemeten. De 28e is het zeer koud in Scandinavië: in Helsinki is het -24 graden. Ook in Rusland is het zeer koud en er worden temperaturen van -39 graden gemeten. In De Bilt is het die dag meer dan 10 graden, van winterkou is in ons land dan nog geen sprake.
In Denemarken woedt op de 29e een sneeuwstorm met een temperatuur tussen de -7 en -10. Ook in het noorden van Duitsland is het gaan vriezen en ligt er tussen de 10 en 15 centimeter sneeuw. De vorstgrens ligt boven Groningen en trekt naar het zuiden. In Noord-Holland is het om 7 uur nog 8 graden en een uur later is het kwik gedaald tot 3.5 graden. Om 12 uur is het daar nog 1 graad boven het vriespunt en om 15.00 uur vriest het. In de loop van de middag gaat daarom de regen over in ijzel en om middernacht sneeuwt het. In De Bilt echter wordt nog een temperatuur gemeten van 8.8 graden en valt er 12.4 mm regen.
De kou trekt over ons land
Door hevige sneeuwval op 30 december zijn grote delen van het noorden van Duitsland en Denemarken afgesloten van de buitenwereld. Er bevinden zich metershoge sneeuwduinen. De vorstgrens trekt over Nederland van het noorden naar het zuiden. In Groningen en Friesland vriest het in de ochtend 8 graden, terwijl het in Limburg nog 8 graden boven nul is. Zeer koude lucht trekt over ons land. In het noorden sneeuwt het. In de loop van de avond ontstaat een noordoosterstorm en daalt het kwik tot -10 en zelfs lager. Sneeuwstormen zorgen ervoor dat het vliegverkeer op Schiphol wordt stilgelegd.
Oudejaarsdag 1978 is een zeer koude dag in Nederland. In een groot deel van het land wordt het niet warmer dan -10. Om 12 uur wordt in De Bilt een temperatuur gemeten van -13.2 graden. In de loop van de dag draait de wind naar het noorden en stijgt de temperatuur enigszins. Via Noord-Frankrijk trekt een lagedrukgebied naar het oosten en het neerslaggebied reikt tot het midden van ons land. In het zuiden valt veel sneeuw met een matige en soms vrij krachtige wind. In het noorden valt minder sneeuw, maar de wind wordt stormachtig en de sneeuw begint te stuiven. Er ontstaan hierdoor hoge sneeuwduinen, waardoor het verkeer vrijwel wordt stilgelegd. Door de wind voelt het nog kouder aan en de mensen blijven binnen. De jaarwisseling is zeer koud en op De Bilt wordt een temperatuur gemeten van -10. Ook vallen verspreid over het land enkele sneeuwbuien.
Op nieuwjaarsdag 1979 draait de wind naar het noordwesten en wordt minder koude lucht aangevoerd. Om 12 uur wordt het gemiddeld -5 graden. Dan draait de wind naar het oosten en daalt de temperatuur zeer snel. Om 23.00 uur wordt in De Bilt -16.9 bereikt. In het noorden vallen enkele sneeuwbuien.
Polar low
Op 2 januari ontstaat een zogenaamde polar low in ons land. Een polar low of een actieve sneeuwdepressie is een term die gebruikt wordt voor een klein lagedrukgebied dat meestal gepaard gaat met zware windstoten en veel sneeuw. Nederland gaat gebukt onder zware sneeuwval met onweer, veel wind en grote temperatuurverschillen. Een kleine, maar zeer actieve depressie trekt vanaf Schotland over de Noordzee via Zeeland naar het noordoosten. Op grote hoogte is zeer koude lucht aanwezig, die over het relatief warme zeewater trekt en ervoor zorgt dat het lagedrukgebied sterk activeert. De polar low gaat langs de kust in de loop van de ochtend naar het zuiden en het sneeuwt hard. Op sommige plekken ligt tussen de 35 en 40 centimeter sneeuw. Het verkeer in het noorden is onmogelijk. Mensen die de straat op gaan in het winterwonderland, lopen tot op hun knieën door de sneeuw.
De polar low gaat via Rotterdam naar het zuidoosten. Daar stijgt de temperatuur door een zuidwestenwind naar boven 0. Het lagedrukgebied trekt verder naar het noordoosten, waardoor de temperatuur in korte tijd daalt met 10 graden. De sneeuw zorgt voor grote overlast. Rond Rotterdam en in Zeeland is sprake van een zware storm. Op meerdere plaatsen in het westen onweert het. In het oosten en noordoosten van het land is het rustig winterweer, met een plaatselijke sneeuwbui met een temperatuur tussen de -7 en -10. In De Bilt valt slechts 3.4 mm neerslag en het wordt daar -4.7 graden.
Zeer koud
In de dagen daarna wordt het weer rustiger in ons land. Er is weinig wind, er valt hier en daar een sneeuwbui en het koelt ’s nachts flink af. In De Bilt worden tussen de 3e en de 6e januari temperaturen gemeten van ongeveer -13 tot -17 graden. In Groningen wordt 4 maal een temperatuur gehaald van onder de -20 graden Op 4 januari zakt het kwik daar zelfs tot 24.7 graden onder 0! Ondertussen trekt een lagedrukgebied van IJsland richting Scandinavië en een hogedrukgebied naar het zuidoosten.
Op 7 januari stijgen de temperaturen weer. Een warmtefront van een lagedrukgebied die ten noorden van Schotland over Scandinavië naar het oosten trekt, zorgt hiervoor. In De Bilt stijgt de temperatuur tot 0 graden en er valt 4.3 mm neerslag, waardoor ijzel ontstaat. Op veel plaatsen in het land kan er op de straat worden geschaatst. De dooi treedt tijdelijk in, maar de kou is nog niet uit de lucht. De periode na de 7e januari trekken depressies over West-Europa, met koude lucht en sneeuw. Tot en met 16 januari is de temperatuur in De Bilt gemiddeld 2.5 graden. Daarna doet de vorst wederom zijn intrede in ons land. In de nacht van de 16e vriest het 10 tot 15 graden en overdag komt het kwik niet boven 0.
Schaatsen op straat tijdens de strenge winter
Een lagedrukgebied trekt op 23 januari via het Kanaal naar Nederland en passeert ons land richting het zuidoosten. Op grote hoogte komt zachtere lucht mee, waardoor het ’s nachts regent bij een temperatuur van -5 graden en ijzel ontstaat. Het zorgt voor grote chaos op de weg. Kinderen kunnen wederom schaatsen op straat.
Dan zorgt een nieuw lagedrukgebied voor flink wat sneeuw in de dagen daarna. In de nacht van 28 januari vriest het in Friesland 17 graden. Daarna volgt een periode van kwakkelweer. De sneeuw houdt op de Veluwe en in het noordoosten van het land lang stand, maar het westen en zuiden van het land is sneeuwvrij. Op 5 februari zorgt een klein hogedrukgebied ervoor dat de vorst terugkeert. Een lagedrukgebied zorgt voor ijzel op 7 februari en in het zuiden dooit het. Die dooi zet echter niet door en weer keert de winter terug in Nederland. De 12e februari ijzelt het in het noorden en regent het in delen van het land.
Ergste sneeuwstorm van de 20e eeuw
Aan het begin van de volgende dag regent het hard en is de temperatuur ruim boven 0. Dan daalt de temperatuur flink. In het noordoosten van het land ijzelt het en er ontstaan noodsituaties. Vlak over de grens is het weer gaan sneeuwen. De situatie verslechtert op 14 februari in het noorden vanwege een harde oostenwind, sneeuw en hoge sneeuwduinen van wel 7 meter. Het leven in de provincies Friesland, Groningen en Drenthe wordt volledig lamgelegd. Huizen verdwijnen onder een grote laag sneeuw. Veel automobilisten komen vast te zitten en laten hun auto achter. Mensen hamsteren voedsel. Boeren hebben problemen, omdat de afvoer van melk stil komt te liggen en veevoer niet kan worden aangeleverd. Het leger en helikopters worden ingezet om de geïsoleerde bevolking te helpen. De sneeuwstorm van 14 februari 1979 is de ergste sneeuwstorm in Nederland van de 20e eeuw.
Een door sneeuwval geïsoleerde boerderij.
De winter houdt het nog een tijd vol. Vanaf de 14e sneeuwt het nog regelmatig en de 1e dagen na de sneeuwstorm waait het nog flink. Vooral de nachten verlopen koud. Veel Nederlanders zijn de winter inmiddels zat, na ongeveer 2 maanden in een winterlandschap te hebben geleefd. Pas op de 28e komen de temperaturen boven 0 en gaat de sneeuw overal smelten. Toch is de winter niet voorbij, want op 15 en 16 maart sneeuwt het en waait het flink. Voor een herhaling van de 14e februari wordt gevreesd. Maar het is slechts een korte opleving van de winter. Ook op Koninginnedag vriest het en wordt Nederland getrakteerd op winterse buien. Zelfs op 2 mei sneeuwt het even hard en ontstaan een paar kleine sneeuwduinen. Pas daarna breken warmere tijden aan in ons land.
Code rood
De winter van 1978 / 1979 zorgt meerdere malen voor wat we tegenwoordig een ‘code rood’ noemen. Een Elfstedentocht is er niet gekomen, ook al is schaatsen in heel het land mogelijk en is het ijs dik genoeg om auto’s over het IJsselmeer te laten rijden. Het weer is bar en door de sneeuw is het ijs erg slecht. Er is in die winter sprake van flink wat overlast: mensen die niet op hun werk kunnen komen, treinen vallen uit, er zijn veel ongevallen op de wegen en eindeloze files. Wissels vriezen vast en bovenleidingen bezwijken onder het gewicht van het ijs. Maar er is ook ijspret, want kinderen gaan schaatsend naar school en spelen in de sneeuw. De winter van 1978 / 1979 is er één om niet gauw te vergeten.
(Bron: Meteolink.nl, Weeronline.nl, Weer.nl, Wikipedia. Foto’s: ANP)
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Ja dat heb ik ook nog mee gemaakt en me vader gedwongen van een indeling waar ik woonde om me te brengen maar hij deed dat niet wegens code rood.
Mijn vader werkte bij de brandweer en zijn collega’s moesten slapen op het werk dubbele dienst draaien tot de code rood voor bij was.
Hallol,
Ik ben nu 70 jaar en ook in België was het een zeer koude winter met veel sneeuw en ijzel.
Deze winter zal ik nooit vergeten.
Mijn zoon is op 27 januari 1979 thuis geboren.
De boren lieten op schaatsen de hond uit, Zeist was bedekt onder een dikke laag ijs en sneeuw.
Mijn man moest glijdend met de auto de kraamverzorgster ophalen voor de bevalling en dagen daarna voor de verzorging. De verloskundige gleed ook met de auto van de ene naar de andere kraamvrouw.
Een winter om nooit te vergeten.
Mijn zoon is op 27 januari 1979 thuis geboren.
De buren lieten op schaatsen de hond uit, Zeist was bedekt onder een dikke laag ijs en sneeuw.
Mijn man moest glijdend met de auto de kraamverzorgster ophalen voor de bevalling en dagen daarna voor de verzorging. De verloskundige gleed ook met de auto van de ene naar de andere kraamvrouw.
Een winter om nooit te vergeten.
Dit was ook voor mij een winter om nooit te vergeten, ons eerste (nieuwe) koophuis werd opgeleverd op 8 december. Er was niets klaar, er lag nog geen bestrating buiten, de telefoonlijnen lagen nog niet in de grond, maar de werkbare dagen waren op en anders zou er een boetebeding in werking treden. Zes weken lang hebben we erover gedaan om er een bewoonbaar huis van te maken en op één van die dagen was er een koude oosterstorm en ik was op zolder aan het behangen. De schuine wand, vlak bij een ventilatieopening, daar wilde het behang maar niet hechten, toen ik goed keek, bleek de lijm achter het behang bevroren te zijn in die paar minuten dat ik de baan behang op die wand had proberen te plakken. Maar…. we zijn nu 45 jaar verder en ik woon er nog steeds.
Ik ga proberen dit artikel ergens op te slaan om aan anderen te laten lezen want door die winter was het echt pionieren.
Ik kan me het begin van deze winter als de dag van gisteren herinneren. Op 30 dec 1978 was mij eerste bezoek per trein aan mijn toekomstige vrouw in Bielefeld (Duitsland). De avond ervoor had ik nog een verjaardag bij mijn vriend Dick. Om 12 uur ’s nachts op de fiets naar huis regende het hard en was het ruim boven 0. De volgende ochtend op de 30ste was vroor het inmiddels terwijl het regende. Ik miste bijna mij trein vanwege de spiegelgladde wegen. Onderweg ging de regen over in ijzel en sneeuw. Hoe verder ik richting Duitsland kwam hoe harder het ging waaien en sneeuwen. Toen ik begin van de middag bij mijn liefje, die ik voor het eerst bezocht en 3 maanden niet meer had gezien, aankwam, vroor het inmiddels 10 graden. De ontvangst was gelukkig hartverwarmend. Ook met de schoonouders, die ik voor het eerst zag. De volgende morgen, Oudejaarsdag (mijn verjaardag), vroor het 17 graden en lag er een dik pak sneeuw. ’s Avonds bezochten we een Silvesterparty, die heel gezellig was. Alleen terug naar het huis van mijn schoonouders lukte ternauwernood doordat er vrijwel geen taxi door de dikke sneeuw de weg op durfde. Om 6 uur ’s ochtends waren we eindelijk thuis. Die middag hebben we bij -12 een prachtige sneeuw wandeling gemaakt. De volgende dag 2 januari stond de terugreis gepland. Alleen er reed vrijwel geen trein, wederom door een nieuwe sneeuwstorm. Via via kregen we te horen dat er vanuit Dortmund nog wat reed richting Nederland. Samen met Ulrike, mijn huidige vrouw, reden we met omwegen naar Dortmund . Vandaar reed de trein gelukkig zonder al te grote problemen naar Amersfoort. Dat geluk ging niet op voor Ulrike. Ze kon slechts met veel wachten op verschillende stations wachten en een paar keer overstappen haar ouderlijk huis weer bereiken.
Zo’n gedenkwaardige (hernieuwde) kennismaking met je aanstaande en haar ouders onder zulke bijzondere weersomstandigheden zal niet vaak meer voorkomen.
Ik was in die tijd dienstplichtig soldaat, was gelegerd in het harde. Wij hadden in die week militaire bijstand, en mochten het weekend niet met verlof, we gingen bijstand verlennen in Friesland. Wat een belevenis om nooit te vergeten. Meters sneeuw,boerderijen ingesneeuwd auto,s niet te vinden op de wegen .En heel veel dankbare mensen. Heb het er elke winter over tegen jongeren die het niet kunnen geloven.
Ik weet dit nog heel goed was toen vrachtwagenchauffeur. Weet niet precies de datum, maar op en dag van Hoogeveen naar Assen niets aan de hand, maar dat werd later wel anders. Na uitgeladen te hebben begon het te sneeuwen eerst een klein beetje. Nadat ik ingestapt was, begon het hevig te sneeuwen zag haast niets meer en ik moest terug naar Hoogeveen. hoe ik het gered heb weet ik nu nog niet, maar heb het gered gezien de grot vrachtwagens vast stonden aan de rechterkant van de weg en ik met een kleine bakwagen links passeerde. Onderweg zei ik wel tegen mezelf en nu gas blijven houden, kreeg er wel kramp door maar als ik het gaspedaal los liet stond ook ik vast en dat wilde ik koste wat kost voorkomen. Gelukkig had ik het gehaald. Het is lang geleden maar vergeten doe ik dat nooit in deze barre winter Na een aantal dagen konden we Friesland al niet meer bereiken en Groningen was nog te doen. op de auto weg reden we tussen muren van sneeuw en ijs. een winter om nooit te vergeten.
Als de dag van gisteren ,
Het was namelijk onze trouwdag , s,middags rond half vijf begon het te ijzelen ,
we reden in een oude T Ford zonder verwarming , dus om de paar km stoppen om de ramen schoon te maken ,
maar gelukkig heelhuids aangekomen in de feest locatie .
Waar mijn vrouw de hele tijd naar uitgekeken had gebeurde rond acht uur sneeuw en en nog meer sneeuw .
Het was een dag om nooit te vergeten , en dat vieren we nog steeds
Ik reed met de lijnbus van Gouda naar Utrecht. Gouda-Reeuwijk-Bodegraven ging wel. Maar Bodegraven-Nieuwerbrug – Woerden was door de ophoping van sneeuw een heel aparte reis. Was toch een half uur te laat in Woerden
’s Morgens dacht ik dat iemand de voordeur had open laten staan. In de hoek lag een dikke laag sneeuw.
De poedersneeuw was via de kier in de gesloten deur naar binnen gewaaid.
Na de schoolvakantie trouw naar school, maar het aantal leerlingen was niet voldoende om de lessen te laten doorgaan.
Een weekje zwaar weer en toen opeens was het weer weg.
Maar dat was van korte duur. Daarna was het er opeens weer.
Voor wie interesse heeft en het wil nalezen. Is dit misschien een leuke website.
https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/sneeuwjacht
Ik hoop dat het mag … Hier een deel van de tekst.
”
Uitleg over
Sneeuwjacht
Een sneeuwjacht is sneeuw die door de wind wordt voortgejaagd. Het is veel hinderlijker dan sneeuw die rustig dwarrelt.
Bij harde wind levert sneeuw de grootste problemen. Helemaal als het dan ook vriest. Bij een krachtige tot harde wind, windkracht 6 of 7, is tijdens sneeuwval sprake van een sneeuwjacht.
Hinder sneeuwjacht
Sneeuw en zeker een sneeuwjacht is zeer belemmerend voor het wegverkeer, openbaar vervoer en vliegverkeer. Vooral wanneer de neerslag valt bij vorst, en zeker bij matige tot strenge vorst. In combinatie met gladheid en ophoping van sneeuw op de voorruit levert dat op de weg gevaarlijke situaties op.
In een sneeuwjacht is het zeer onaangenaam, zeker bij temperaturen ver onder nul. Bovendien vermindert het zicht, afhankelijk van de intensiteit van de sneeuw. In zware sneeuw kan het zicht teruglopen tot minder dan 500 meter en soms zelfs minder dan 50 meter. Dit is vergelijkbaar met zeer dichte mist.
Sneeuw is in ons land in het winterhalfjaar redelijk gewoon. Tijdens winterse buien met windstoten lijkt het soms een sneeuwjacht, maar langdurig stuivende sneeuw bij vorst komt in Nederland heel weinig voor en dan meestal maar gedurende korte tijd.
Sneeuwduinen belemmeren het verkeer
Sneeuwduinen belemmeren het verkeer (Bron: Jannes Wiersema)
Sneeuw en harde wind kunnen tot vorming van sneeuwduinen en veel overlast leiden
Sneeuw en harde wind kunnen tot vorming van sneeuwduinen en veel overlast leiden (Bron: Jannes Wiersema)
Driftsneeuw
Sneeuw kan door de wind op drift raken. Het hoeft dan niet te sneeuwen. Driftsneeuw, zoals dat in de meteorologie wordt genoemd, is sneeuw die van de grond opwaait. Weerkundigen maken onderscheid tussen hoge en lage driftsneeuw. Van lage driftsneeuw is sprake als de sneeuw door de wind tot geringe hoogte boven de grond wordt opgewerveld, waarbij het horizontale zicht op ooghoogte (1,8 meter) niet merkbaar vermindert. Hoge drifstneeuw is sneeuw die door de wind zo hoog opwervelt dat het horizontale zicht ook op ooghoogte aanmerkelijk vermindert.
Sneeuwstorm
Sneeuwval of driftsneeuw bij windkracht 8 of meer wordt een sneeuwstorm genoemd. Een sneeuwstorm bij temperaturen onder nul en windkracht 8 of 9 is uitzonderlijk. In de twintigste eeuw kwam dat gemiddeld eens in de vijf jaar voor maar zeer onregelmatig in de tijd verdeeld. De volgende sneeuwstorm liet soms meer dan twintig jaar op zich wachten. In strenge winters woedde soms enkele malen een sneeuwstorm.
De laatste sneeuwstorm was op 7 februari 2021. Het KNMI gaf de uitzonderlijke weersituatie de stormnaam Darcy. Ook op 9 januari 2010 was in het noorden van ons land sprake van een sneeuwjacht. De laatste hevige sneeuwstorm van de vorige eeuw dateert van 1985 toen op het op 8 en 9 januari sneeuwde bij een stormachtige wind. De zwaarste en meest ontwrichtende sneeuwstorm van de laatste decennia was die van 14 februari 1979 met 90 uur achtereen driftsneeuw en sneeuwduinen van 3 tot 6 meter hoogte.
Meteoalarm
Waarschuwingen en het Weeralarm voor 650 regio’s in Europa zijn te vinden op de website van Meteoalarm. Dit is het officiële Europese platform voor weerwaarschuwingen waaraan 33 landelijke weerinstituten deelnemen. Meteoalarm wordt gecoördineerd door de Oostenrijkse weerdienst (ZAMG) en het KNMI. “
Het was november 1978, toen het noorden ook al getroffen werd door de sneeuw. Ik zwaaide op 30 november af, en pas in Utrecht werd weer normaal. Overigens woon ik in het westen, en ja mijn grootouders waren die dag ook nog eens 50 jaar getrouwd. En laat daar nu ook de dominee aanwezig zijn. Zwaar gereformeerd waren mijn grootouders, en daar volgde een gebed. Nou ik werd er ook bijgehaald, het leek wel of ik in een grote oorlog gezeten had. Terwijl ik alleen uit het sneeuw rijke noorden kwam. Daar zit je da