De Oranjes en de Olympische Spelen

Op elke Olympische Spelen schitteren Nederlandse sporters in de zo opvallende kleur oranje, de kleur en de naam van ons koningshuis. Maar welke rol spelen de koninklijke Oranjes tijdens de Olympische Spelen?

Winterspelen Sankt Moritz

Het 1e contact van ons koningshuis en de Spelen is in 1928, tijdens de Winterspelen van Sankt Moritz. Het is prins Hendrik, de prins-gemaal, die gast is tijdens dat toernooi. Diezelfde prins Hendrik opent in de zomer van 1928 de Olympische Spelen in Amsterdam. Waarom deze opening niet geschiedt door koningin Wilhelmina is niet helemaal duidelijk: wellicht is ze gekwetst dat het IOC haar niet heeft gepolst over de datum van de openingsceremonie en of die de majesteit wel schikt. Wilhelmina komt wel kijken bij een aantal onderdelen en rijkt prijzen uit. Tevens is ze aanwezig op de slotceremonie.

Juliana ontmoet Bernhard

Wilhelmina en Juliana gaan in 1936 op wintersportvakantie naar Oostenrijk. Na een paar dagen besluit Wilhelmina met haar dochter af te reizen naar de Olympische Spelen in Garmisch-Partenkirchen in Duitsland. De koningin is al een tijd op zoek naar een geschikte partner voor haar dochter Juliana en Bernhard heeft eind 1935 de Nederlandse ambassadeur in Parijs al gevraagd hoe hij de prinses kan ontmoeten. Het is dan ook niet geheel toevallig dat Juliana daar Bernhard tegen het lijf loopt. De 2 krijgen een relatie en trouwen.

The Priest

In 1948 zijn Bernhard en Juliana van de partij tijdens de voor Nederland zo succesvolle Spelen van Londen. Bernhard wil graag als springruiter in actie komen. De ruiter Bernhard is echter niet van het olympische kaliber en tijdens de Olympische Dag, een feestdag ter ere van de instelling van de moderne Olympische Spelen, doet hij buiten mededinging mee. Het is geen succes: zijn paard The Priest weigert te springen.

Chef d’équipe

Tijdens de volgende Spelen in Helsinki is Berhard chef d’équipe van de Nederlandse ruiterploeg van Ernest en Max van Loon en Wiel Hendrickx. Bernhard stelt de 2 het park van Paleis Soestdijk ter beschikking, evenals zijn paard Veronique. Voor de Spelen is de prins nog optimistisch, maar tijdens het evenement worden de ruiters gediskwalificeerd op het onderdeel cross country: alle 3 de paarden weigeren driemaal. Hendrickx behaalt bij de individuele wedstrijd op de dressuur -153,3 punten en bij de steeplechase 27 punten, waarmee voor hem geen medaille is weggelegd.

Naast Bernhard zijn de prinsessen Beatrix en Irene ook van de partij.

Alexei Pantchoulidzew

Prins Bernhard is in 1956 voorzitter van de Internationale Hippische Federatie (IHF). In die hoedanigheid en als prins-gemaal weet hij een goede familievriend een Nederlands paspoort te bezorgen, evenals een toegangsbewijs voor deelname aan de Olympische Spelen in Melbourne. Spelen die door Nederland worden geboycot.

Alexei Pantchoulidzew was een Russisch cavalerist. Hij is een huisgenoot van de moeder van Bernhard, Armgard. Als Bernhards vader overlijdt, intensiveert de relatie tussen de Rus en de jonge prins. Hij leert Bernhard paardrijden. Na de Tweede Wereldoorlog betrekt Pantchoulidzew kasteel Warmelo in Nederland.

Wildcard

Bernhard neemt deel aan verschillende internationale ruiterwedstrijden. Als hij in 1956 voorzitter is van de IHF regelt hij een wildcard voor Pantchoulidzew voor de Olympische Spelen in 1956 in Melbourne. Vanwege de strenge regels voor de invoer van paarden wijken de onderdelen voor de paardensport uit naar Zweden. Deze Spelen worden door Nederland geboycot wegens de Sovjetinval in Hongarije. Eerst regelt de prins nog een naturalisatie voor de Rus, waardoor deze als enige Nederlander kan deelnemen aan de Olympische Spelen van 1956. Met zijn dan bijna 68 jaar is hij tot nu toe de oudste Nederlandse deelnemer aan de Olympische Spelen.

In het programma Netwerk over dit onderwerp komt tevens naar voren dat Alexei Pantchoulidzew nooit een kwalificatiewedstrijd heeft hoeven rijden. 2 anderen, de bokser Hendricus Teters en de zwemmer Willem de Vreng, geven ook aan op eigen kosten mee te willen doen aan de Spelen. Het NOC besluit dat zij niet worden afgevaardigd: Nederland boycot immers de Olympisch Spelen van 1956.

Volgens Netwerk zorgen de daden van Bernhard voor een breuk tussen hem en prinses Wilhelmina. Misschien moet voor Alexei Pantchoulidzew wel het Wilhelmus worden gespeeld. Eind ’55 verbiedt Wilhelmina Pantchoulidzew al de toegang tot het paleis.

Greet Hofmans

Interessant is dat dit alles zich afspeelt tegen de achtergrond van de Greet Hofmans-affaire die op dat moment in alle hevigheid losbarst. Greet Hofmans was een gebedsgenezeres die op uitnodiging van Bernhard prinses Christina probeert te genezen van haar oogproblemen. Als de gebedsgenezeres volgens de prins te veel invloed krijgt op Soestdijk, doet Bernhard een boekje open in het Duitse blad Der Spiegel. Het artikel verschijnt tijdens de Spelen, hetgeen Bernhard goed uitkomt: als de hel losbreekt, is hij niet aanwezig in Nederland. Met het artikel hoopt Bernhard dat Hofmans met haar gezellen de toegang tot het paleis zal worden ontzegd.

Op de Spelen zijn alle monarchen van Europa van de partij. Grote afwezige is koningin Juliana.

Vakantie

In 1960 besluit de koninklijke familie de Spelen te combineren met vakantie. Bij de openingsceremonie is de koningin niet aanwezig. Ze arriveert te laat in Rome. De familie bezoekt verschillende disciplines tijdens de Spelen in Rome.

Sjoukje Dijkstra

Koningin Juliana is tijdens de Winterspelen in 1964 in Innsbruck aanwezig als kunstrijdster Sjoukje Dijkstra goud wint. De koningin feliciteert de Friezin met de prachtige prestatie. Zij en Bernhard verlaten 2 dagen later de Spelen vanwege de dan op handen zijnde verloving tussen prinses Irene en de katholiek Carlos Hugo van Bourbon-Parma.

Op de komende Zomerspelen van 1964 in Tokio en 1968 in Mexico-Stad is Bernhard aanwezig en op de Winterspelen van 1968 in het Franse Grenoble Beatrix en Claus. Koningin Juliana geeft aan tijdens de Spelen in Innsbruck in 1976 niet aanwezig te willen zijn.

Kritiek

In de jaren 80 profileert kroonprins Willem-Alexander zich als iemand die zeer begaan is met sport en sporters. Vanaf de Spelen van Nagano is hij er elke keer bij, behalve de Spelen van 2002 in Salt Lake City, tijdens zijn huwelijksreis.

De prins krijgt veel kritiek als hij tijdens de Zomerspelen van Atlanta luidkeels ’Wat zijn die Yanken stil’ meezingt na het behalen van het goud van de Holland 8 roeiers. Ook als de hockeydames brons veroveren is de prins dolenthousiast, hetgeen hem wederom op de nodige kritiek komt te staan. Het Nederlandse volk echter vindt het prachtig, want meer dan 80 procent van de bevolking kan het gedrag van de kroonprins wel waarderen. 2 jaar later benoemt het IOC hem tot lid. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot.

Judas

Voorzitter van het NOC Wouter Huibregtsen stelt zich namelijk in 1997 beschikbaar als lid van het IOC en de voorzitter van het IOC, Samaranch, steunt die kandidatuur, evenals de meeste Nederlandse sportbobo’s. Huibregtsen krijgt het echter aan de stok met IOC-lid Anton Geesink, die Huibregtsen al eens een lastpak heeft genoemd. De oud-judoka kent een beter lid: kroonprins Willem-Alexander.

In een brief die in 2014 openbaar is gemaakt, blijkt dat Huibregtsen zich met recht bekocht mag voelen. De brief van het Koninklijk Huis aan Huibregtsen van 4 november 1994 gaat over het vervullen van een erefunctie door de kroonprins. Hij volgt zijn grootvader Bernhard op als beschermheer. In de brief aan Huibregtsen staat letterlijk:  ‘Het is niet de ambitie van de Prins van Oranje om lid van het Internationaal Olympisch Comité te worden’.

Huibregtsen reageert dan ook woedend als hij in 1998 verneemt dat niet hij maar de kroonprins lid wordt van het IOC. Volgens de Volkskrantjournalist Hans van Wissen noemt hij de prins een ’judas’ en een ‘saboteur’, uitspraken die Huibregsten zegt nooit gedaan te hebben. Wouter Mickey Huibregtsen raakt hierdoor wel zijn voorzitterschap kwijt van het NOC*NSF.

Erelid IOC

Willem-Alexander is van 1998 tot zijn koningschap lid van het Internationaal Olympisch Comité en heeft zoals gezegd iedere Spelen bijgewoond, behalve die van 2002. In september 2013 benoemt IOC-voorzitter Jacques Rogge de dan koning tot erelid van het IOC. De voorzitter hangt hem een gouden olympische krans om, de Olympic Order in Gold.

Tijdens de Winterspelen in Sochi is koning Willem-Alexander het 1e Nederlandse staatshoofd dat een openingsceremonie van de Spelen bijwoont. Bij de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Rio de Janeiro in 2016 zal zelfs het gehele koninklijk gezin aanwezig zijn.

(Bron: NOC*NSF Sporterfgoed, Netwerk, NPO Geschiedenis, Volkskrant, Wikipedia.)

Meer beelden van vroeger zien? Neem eens een kijkje in het online archief van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.