De ontvoering en moord op Gerrit Jan Heijn

Vanaf 9 september 1987, in 2022 35 jaar geleden, is Nederland 7 maanden in de ban van de ontvoering van Aholdtopman Gerrit Jan Heijn. De politie denkt dat de ontvoering is uitgevoerd door een georganiseerde criminele bende. Naderhand wordt duidelijk dat Heijn al op de 1e dag van zijn ontvoering is vermoord en dat hiervoor maar 1 man verantwoordelijk is: de gefrustreerde werkloze ingenieur Ferdi Elsas.

Ontvoering van Gerrit Jan Heijn

Op 9 september 1987 heeft Aholdtopman Gerrit Jan Heijn een afspraak bij de tandarts. Hij gaat vanuit zijn huis in Bloemendaal naar zijn auto. Als hij in de auto zit, neemt plotseling een man plaats naast hem op de passagiersstoel. De man draagt een alpinopet, een valse snor en een bril en is gewapend met een geweer met afgezaagde loop. Hij dwingt Heijn te rijden naar een klaarstaande gestolen Fiat Uno.

Ze stappen in de auto en rijden naar de Veluwe in Gelderland. Ze lopen door de bossen en praten over Heijns kinderen en over muziek. Heijn moet cassettebandjes inspreken van zijn ontvoerder. Heijn probeert op een gegeven moment te vluchten, maar die poging mislukt. ’s Avonds rijden ze naar de omgeving van Doorwerth waar, zo zegt de ontvoerder, een handlanger Heijn zal overnemen.

Ze lopen door het bos en op een gegeven moment schiet de ontvoerder Heijn dood. Hij rolt Heijn in een van te voren gedolven graf. Vervolgens snijdt hij Heijns pink af, doet die in een filmkokertje en stopt het in een thermosfles met ijsklontjes. Hij neemt Heijns bril mee en dicht het graf. De ontvoerder en moordenaar ontdoet zich van de Fiat door die in het IJ in Amsterdam te dumpen.

Zoektocht naar de Fiat Uno

Ferdi Elsas beraamt de ontvoering en de moord

De ontvoering en de moord zijn uitgevoerd door de dan 45-jarige werkloze ingenieur Ferdi Elsas uit het Noord-Hollandse Landsmeer. Veelal Ferdi E genoemd. In 1983 is hij ingehuurd door Stichting Banenplan Nijmegen om banen te creëren in een tijd van hoge werkloosheid. Hij is creatief en zeer goed in zijn werk. Hij richt BV Nieuwe Banen op, waar hij de directeur van is en krijgt subsidie van het ministerie van Sociale Zaken. Elsas ontvangt een riant salaris van Stichting Banenplan Nijmegen. Er ontstaat onenigheid en na 2 jaar trekken 4 bestuursleden zich terug uit de stichting. Ze richten een nieuwe stichting op, maar dan zonder Elsas. Hij is woedend en besluit wraak te nemen op de 4 mannen. Maar hiervoor heeft hij geld nodig.

In 1987 zit Elsas zonder werk en heeft hij torenhoge schulden. Op een feest hoort hij van de Aholdtopman Gerrit Jan Heijn die in Bloemendaal woont. Hij besluit de rijke Heijn te ontvoeren en begint met de voorbereidingen. Aanvankelijk wil Elsas hem gevangenhouden, maar dat plan is onuitvoerbaar, omdat hij niet de hele dag Heijn kan bewaken. Hij heeft voor de 9e september daarom al besloten Heijn te vermoorden en heeft een graf voor hem gedolven in de bossen bij Doorwerth.

Brieven, eisen en gecodeerd contact

De politie gaat op zoek naar Gerrit Jan Heijn. De verdwijning van de Aholdtopman is groot nieuws in de media. De familie Heijn ontvangt 3 dagen na de ontvoering een brief waarin staat dat Heijn is ontvoerd door een bende. Correspondentie tussen de ‘ontvoerders’ en de familie verloopt via advertenties in de krant, met gecodeerde teksten. Daarna ontvangt de familie een cassettebandje met de stem van Heijn.

Nadat de familie nog 2 advertenties met gecodeerde tekst in de krant heeft geplaatst, komt op 30 september een brief binnen waarin losgeld en 1e klas geslepen diamanten wordt geëist ter waarde van zo’n 7.7 miljoen gulden. De overdracht moet plaatsvinden voor 2 oktober. Volgens de ‘ontvoerders’ reageert de familie niet op de gewenste manier: Ahold is namelijk niet in staat om op korte termijn zo’n grote hoeveelheid 1e klas geslepen diamanten te kopen. In een nieuwe brief wordt gedreigd Heijn te straffen of zelfs te vermoorden.

De familie verzoekt om in direct contact te komen met de ‘ontvoerders’, maar dat gebeurt niet. Op 14 oktober ontvangt de familie Heijn een brief met de bril van Heijn en het filmkokertje met de afgesneden pink. In de brief staat dat Gerrit Jan Heijn voorlopig moeite zal hebben met pianospelen en dat hij straf heeft verdiend. Als boete moet tevens een ton extra losgeld worden betaald.

In een filmkokertje als afgebeeld verstuurt Ferdi Elsas een deel van de linker pink van Gerrit jan Heijn.

Mislukte overdracht losgeld voor Gerrit Jan Heijn

De familie Heijn verzoekt om een levensteken van Gerrit Jan. In een advertentie stellen ze een vraag die alleen hij kan beantwoorden. De vraag luidt: “Hoe heette de zwarte kruier op St. Maarten?”. Een direct antwoord komt er niet. De familie ontvangt weer een brief, met daarbij een cassettebandje waarop Heijn te horen is die van 11 tot en met 19 telt. De ‘ontvoerders’ voegen daaraan toe dat de geestelijke en medische toestand van Heijn “hulpbehoevend” is. De familie verzoekt wederom om een nieuw levensteken in de vorm van een kleurenfoto met een recente krant. Dat nieuwe levensteken wordt niet gegeven.

In een volgende brief krijgt de familie Heijn instructies voor de losgeldrijder. Hij moet op 12 november aanwezig zijn in het Amsterdamse Okura Hotel. De ‘ontvoerders’ zijn echter te laat en de losgeldloper is niet meer aanwezig als Elsas het Okura belt om te spreken met “de heer Rosa” zoals de geldloper volgens afspraak zou worden genoemd. De politie is ervan uitgegaan dat de ‘ontvoerders’ niet meer bellen.

Emotionele oproep

In de vroege ochtend van 27 november lukt het om een deel van het losgeld, 450.000 gulden en 1236 diamanten over te dragen aan de ‘ontvoerders’ op de rijksweg A12 bij Arnhem. De overdracht van het resterende deel mislukt: de losgeldrijder moet het resterende losgeld overdragen bij een filiaal van Albert Heijn in Arnhem. Het filiaal is echter gesloten en het duurt een lange tijd voordat de filiaalhouder is opgespoord. Op 30 november en op 3 december doet Hank Heijn, de vrouw van Gerrit Jan, een emotionele oproep aan de ‘ontvoerders’ om haar man te laten gaan of ten minste een teken van leven van hem te geven.

De laatste brief komt aan op 9 december, 3 maanden na het begin van de ontvoering. Daarin wordt gesteld dat de losgeldloper zich weer gereed moet maken voor de overdracht. Daarna wordt niets meer vernomen. Op 19 december stelt de familie een ultimatum, maar daarop wordt niet gereageerd. Eind december 1987 looft de familie Heijn een beloning van 1 miljoen gulden uit voor de tip die leidt tot de ontknoping van de ontvoering van Gerrit Jan Heijn.

Profielschets van de ‘ontvoerders’

De recherche heeft inmiddels een profielschets van de ‘ontvoerders’ laten opstellen. Het zijn vermoedelijk mensen met een criminele achtergrond op het gebied van inbraak en diefstal. De groep bestaat uit niet meer dan 5 personen, onder wie waarschijnlijk een vrouw. Zeker 2 of meer van hen zijn van Nederlandse afkomst en de recherche sluit niet uit dat ook buitenlanders bij de ontvoering zijn betrokken. De schrijfstijl in de brieven wordt omschreven als “ambtelijk en quasi formeel”. De recherche vermoedt dat die zijn geschreven door een vrouw met een Mavo-opleiding, die een taalgebruik probeert te hanteren dat past bij een hoger opgeleide.

Uit de opname van het telefoongesprek in het Okura Hotel maken ze op dat het waarschijnlijk om een man gaat met een Indonesische achtergrond. Niet iedereen is het daarmee eens, want de persoon in kwestie zou ook afkomstig kunnen zijn uit het oosten van het land. Achteraf blijkt dat van die profielschets weinig of niets klopt.

Arrestatie en veroordeling Elsas

In februari 1988 komt bij de ABN AMRO Bank een biljet van 250 gulden binnen, waarvan het nummer overeenkomt met een biljet uit het losgeld. De politie zet een val op waar het biljet is uitgegeven. Namelijk in een slijterij in Amsterdam-Noord. Zo komt de politie op het spoor van Ferdi Elsas uit Landsmeer. In maart en begin april houdt een observatieteam Elsas in de gaten. Hij geeft meer geld uit van het losgeld.

In de vroege ochtend van 6 april 1988 valt de politie het huis van Elsas binnen in Landsmeer. Hij wordt gearresteerd en bekent de ontvoering en de moord te hebben gepleegd. De politie vindt het geweer, het losgeld en de diamanten. Tevens vindt de politie aantekeningen in de agenda van Elsas waaruit blijkt dat hij de ontvoering minutieus heeft voorbereid. Elsas leidt de politie naar het graf van Gerrit Jan Heijn.

Ontvoerder Ferdi Elsas draait een shaggie tijdens een reconstructie in de bossen.

Reconstructie van de ontvoering met Ferdi E.

De rechters veroordelen hem in december 1988 tot een gevangenisstraf van 20 jaar met TBS. Elsas komt in 2001 wegens goed gedrag vervroegd vrij.

De beklaagde Ferdi Elsas arriveert bij de Haarlemse rechtbank.

Aanvankelijk geen spijt

Aanvankelijk betuigt Elsas geen spijt. Zo zegt hij in oktober 1993: “Ik heb geen wroeging over de moord op Gerrit Jan Heijn. Als ik morgen vrij zou komen, zou ik er geen nacht slechter om slapen. Het is alleen lastig en vervelend voor mijn vrouw en kinderen en voor de familie Heijn.”

Later betuigt hij wel spijt. In een interview met De Stentor in 2006 verklaart hij dat hij “in de periode van de moord hartstikke gek was” en hij noemt de ontvoering en de moord “een ongelooflijk gemene misdaad”. En in het programma Zembla zegt hij: “Toen ik was opgepakt, de eerste maanden, de eerste jaren, zou ik er vrede mee gehad hebben als ik de doodstraf had gekregen.”

Vergeving Hank Heijn en dood Elsas

In 2005 schrijft Hank Heijn de moordenaar van haar man een brief waarin zij hem de daad vergeeft. Ze schrijft onder meer: ,,Zoals u ziet, heb ik alles een plek weten te geven en lijk ik, voor zover ik dat op dit ogenblik kan overzien, het leven, zoals het is gelopen, te hebben aanvaard. (…) Ik wens u, uw vrouw en uw kinderen veel sterkte, voor nu en in de toekomst.”

Elsas en zijn vrouw overwegen na de vrijlating van Elsas om te emigreren, maar blijven vanwege hun kinderen in Nederland wonen. Ze verhuizen naar Ruurlo in de Achterhoek en Ferdi Elsas verandert zijn voornaam in Paul. Elsas komt om het leven in het Gelderse Vorden als hij op 3 augustus 2009 op de fiets geen voorrang verleent aan een graafmachine. Hij wordt aangereden en overlijdt op weg naar het ziekenhuis. Hij is 66 jaar geworden.

(Bron: Leiden.courant.nu, BNNVARA.nl, RD.nl, Nu.nl, Destentor.nl, Standaard.be, Gld.nl, Wikipedia. Foto’s: ANP)