De ontdekking van het graf van Toetanchamon door Howard Carter in 1922

Op 4 november 1922, in 2022 100 jaar geleden, stuit de Britse archeoloog en egyptoloog Howard Carter in de Vallei der Koningen in Egypte op een trap die leidt naar de graftombe van farao Toetanchamon. Het graf van de jonggestorven farao is vrijwel ongeschonden en bevat duizenden kostbare objecten. De ontdekking van de graftombe van Toetanchamon kan worden gezien als één van de belangrijkste archeologische vondsten van de 20e eeuw.

Toetanchamon op zijn 9e farao

Toetanchamon wordt geboren in 1341 voor Christus. Zijn vader is farao Achnaton en zijn moeder is waarschijnlijk de zuster van zijn vader. Incestueuze huwelijken zijn in die tijd gewoon bij Egyptische koningen. De naam van Toetanchamon betekent ‘Levend evenbeeld van Amon’. Als hij 9 jaar oud is, bestijgt hij de troon. Hij laat direct een koninklijk graf bouwen in de Vallei der Koningen. Hij trouwt met Anchesenamon, die waarschijnlijk zijn zuster of halfzuster is. Toetanchamon sterft al op 19-jarige leeftijd. Hij is vermoedelijk overleden als gevolg van malaria.

Zijn lichaam wordt gemummificeerd en hij wordt begraven met allerlei kostbaarheden in een tombe in de Vallei der Koningen. Toetanchamon is als farao niet erg belangrijk geweest. Zijn bekendheid heeft hij te danken aan het feit dat zijn graf grotendeels ongeschonden is ontdekt, met daarin een grote hoeveelheid aan kostbaarheden zoals het beroemde dodenmasker van goud.

Ingang van de tombe. Foto: Annik Susemih / Shutterstock

Howard Carter en lord Carnarvon

Toetanchamon is onbekend, totdat zijn naam opduikt op objecten die in 1907 tijdens een opgraving worden gevonden. Uit de informatie op die objecten blijkt dat Toetanchamon begraven is in de Vallei der Koningen. Lord Carnarvon is een rijk man, die zich heeft verdiept in de archeologie. Hij doet opgravingen in Egypte, maar is niet erg succesvol. Hij roept daarom de hulp in van de meer ervaren Britse archeoloog en egyptoloog Howard Carter. En wordt vanaf 1907 diens geldschieter. Carter en lord Carnarvon zijn in die tijd niet op zoek naar de tombe van Toetanchamon. In 1915 krijgen ze het recht om opgravingen te doen in de Vallei der Koningen.

Carter is jarenlang bezig met zoeken, maar vindt weinig. Lord Carnarvon wil stoppen na 14 jaar onsuccesvol graven. Carter weet zijn geldschieter over te halen om nog 1 seizoen te financieren. Dit blijkt een zeer goede beslissing te zijn. Want op 4 november 1922 vindt Carter onder het puin van het graf van Ramses VI een trap die leidt naar een ruimte met een verzegelde deur. Het is de graftombe van de jonggestorven farao Toetanchamon. Hij maakt een gat in de deur en ziet puin liggen. Carter stuurt meteen een telegram naar lord Carnarvon in Londen, die direct naar Egypte reist.

“Ja, prachtige dingen”

Op 23 november zetten ze de opgraving voort. Op de deur is een zegel bevestigt, met daarop de naam van Toetanchamon. De deur blijkt, na te zijn vernield, opnieuw te zijn verzegeld, hetgeen duidt op grafrovers die het graf hebben geschonden. Op 26 november weten ze een volgende verzegelde deur te bereiken. Carter verbreekt het zegel, hetgeen één van de beroemdste momenten in de geschiedenis van de archeologie is. Aanwezig zijn Howard Carter, lord Carnarvon, zijn dochter lady Evelyn en assistent Arthur Callender.

In Carters boek over de ontdekking van de graftombe staat dat hij met trillende handen een opening maakt aan de linkerkant. Met een ijzeren staaf onderzoekt hij de ruimte en komt tot de conclusie dat er geen puin ligt, zoals achter de vorige deur. Ze testen met een kaars of er gevaarlijke gassen uit de ruimte komen. Dat blijkt niet het geval te zijn. Carter: “Ik maakte het gat een beetje groter, stak de kaars naar binnen met naast me lord Carnarvon, Evelyn en Callender die in spanning wachtten. Eerst kon ik niets zien vanwege de warme lucht die uit de ruimte kwam, waardoor de kaars begon te flikkeren. Terwijl mijn ogen gewend raakten aan het licht, komen details naar voren uit de mist: rare dieren, beelden en goud, overal de glinstering van goud.” Lord Carnarvon vraagt Carter of hij iets kan zien. Hij antwoordt: “Ja, prachtige dingen.”

Howard Carter (r) en Lord Carnarvon in het graf van farao Toetanchamon.

Grote aandacht voor het graf van Toetanchamon

In de ruimte, die het voorvertrek wordt genoemd, bevindt zich een doorgang naar een bijvertrek. Ze vinden kruiken met wijn en olie, manden met groenten en fruit, kleding, sierraden, en meubels, waaronder de gouden troon met de afbeeldingen van Toetanchamon en zijn vrouw Anchesenamon. Ook staan in het voorvertrek 4 niet geassembleerde rijtuigen, bedden, kistjes, kruiken en een vergulde schrijn met afbeeldingen van de farao en zijn vrouw. Aan de noordzijde bevindt zich de grafkamer. Aan elke zijde van de doorgang naar die grafkamer staan 2 vergulde wachters. Op 16 december beginnen ze met het verwijderen van de objecten in het voorvertrek, hetgeen ongeveer 3 maanden duurt.

De ontdekking van de graftombe krijgt grote aandacht in de pers en een ware rage breekt uit. Carter en lord Carnarvon zijn op slag beroemd. Ook Toetanchamon wordt een beroemdheid en de pers geeft hem de bijnaam ‘King Tut’, ‘Koning Toet’. Vele toeristen bezoeken de opgravingen. In Egypte groeit de aandacht voor de eigen geschiedenis.

‘De vloek van de farao’

Op 16 februari 1923 openen Carter en lord Carnarvon in het bijzijn van overheidsfunctionarissen de grafkamer. In die kamer is een open doorgang aanwezig, die leidt naar een kamer met een kist waarin zich de gebalsemde ingewanden van Toetanchamon bevinden. De tombe wordt op 26 februari dichtgegooid, aan het einde van het seizoen. De gevonden objecten worden naar Caïro verscheept.

Dan overlijdt plotseling lord Carnarvon op 5 april 1923. Een muggenbult op zijn wang is gaan ontsteken, waardoor hij een bloedvergiftiging en een longontsteking oploopt. Verhalen over ‘de vloek van de farao’ verschijnen in de krant. De dood van mensen die hebben meegewerkt aan de opgravingen in de volgende jaren worden vaak toegeschreven aan die vloek, ook al is daar geen bewijs voor.

Gouden dodenmasker van Toetanchamon

In het nieuwe seizoen beginnen Carter en zijn team met de onthulling van de sarcofaag. De steen wordt met takels verwijderd, waarna een vergulde doodskist met het gezicht van Toetanchamon zichtbaar wordt. Het is voor het eerst dat een complete set koninklijke doodskisten is gevonden. De artistieke kwaliteiten, alsmede de staat van de kisten is indrukwekkend.

Foto: Nick Brundle Photography / Shutterstock

Een conflict tussen Carter en de Egyptische overheid zorgt ervoor dat de werkzaamheden pas in januari 1925 worden hervat. Carter en zijn team houden zich vooral bezig met het conserveren van de gevonden objecten. Eind 1925 richten ze zich weer op het graf van de farao. De mummie ligt in een serie van 3 doodskisten, zoals een matroesjka. De binnenste bestaat uit puur goud. Op zijn lichaam en in de linnen windsels treffen ze juwelen aan, evenals andere voorwerpen, zoals het beroemde gouden dodenmasker. Ook worden 2 dolken op zijn lichaam gevonden: 1 van goud, de andere heeft een gouden handvat met een ijzeren lemmet, die is gemaakt van een meteoriet.

Foetussen

Meer dan 5.000 objecten worden geborgen, zoals juwelen, grafmodellen van boten, een beeld van een jakhals (de god Anubis), het gouden dodenmasker en talloze andere kostbare objecten die aan de farao zijn geschonken. Tevens treffen ze alledaagse dingen aan, zoals hemden en onderbroeken. Ook vinden ze 2 mummies van foetussen, die waarschijnlijk de doodgeboren kinderen zijn van Toetanchamon en zijn vrouw Anchesenamon. De laatste stukken worden in november 1930 verwijderd uit de tombe.

Alle objecten die zijn gevonden in de tombe van Toetanchamon, zijn tentoongesteld in het Egyptisch museum in Caïro. De mummie van Toetanchamon bevindt zich in de graftombe.

Egyptoloog dr. Zahi Hawass met de mummie van Toetanchamon.

(Bron: History.com, Nieuwsdossier.nl, Egyptologie.nl, Historischnieuwsblad.nl, Trouw.nl, Britishnewspaperarchive.co.uk, Historiek.net, Kemet.nl, Historiamag.com, Nationalgeographic.nl, Britannica.com, Wikipedia. Foto’s: ANP, Shutterstock)