De mythe Mata Hari

Roem, lust, verraad en tragedie: het verhaal van de Nederlandse spionne en danseres Mata Hari leest als een spannend boek. Op 15 oktober 1917 is zij in Frankrijk gefusilleerd wegens spionage.

Hoe het allemaal begint voor Mata Hari

Mata Hari wordt in 1876 geboren als Margaretha Zelle in Leeuwarden. Zij groeit op in relatieve luxe, maar dat tij keert als zij 14 is en haar vader failliet gaat. Vlak daarna scheiden haar ouders en komt haar moeder te overlijden. Deze opeenstapeling van dramatische gebeurtenissen zorgen voor een onstabiele situatie en Maragretha, of kortweg Griet genoemd, schrijft op haar 18de op een contactadvertentie van de zeker 20 jaar oudere KNIL-officier Rudolph McLeod. Nog geen 6 maanden later trouwen zij. Omdat McLeod voor het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) werkt, wonen hij en Griet 5 jaar lang in Nederlands-Indië en in die tijd raakt Griet gefascineerd door oosters dansen. Deze interesse zal haar in haar Parijse periode nog goed van pas komen.

Hoewel het dansen een positieve kant van haar verblijf in Nederlands-Indië is, is het huwelijk met Mcleod dat zeker niet. Het schijnt dat de 2 elkaar eigenlijk niet kunnen luchten of zien. Zij beticht hem ervan dat hij haar syfilis heeft gegeven en hij is er absoluut niet blij mee dat zij flirt met andere officieren.

Naar Parijs

Hoewel het huwelijk uitermate ongelukkig is, krijgen zij wel 2 kinderen: een zoontje dat op 2-jarige leeftijd overlijdt en een dochtertje, Nonnie. Nonnie zal later de inzet worden van de vechtscheiding van haar ouders. Nadat zij en Mcleod officieel uit elkaar zijn, besluit Griet naar Parijs te gaan, waar haar alterego Mata Hari tot leven komt. We schrijven 1905 als zij de Franse hoofdstad verovert als naaktdanseres. Hierbij vormt het vele oosterse dansen dat zij in Nederlands-Indië heeft gezien een grote inspiratiebron. Ook buiten Parijs horen ze van haar bestaan en al snel danst Mata Hari op podia in heel Europa.

(Voor)liefde voor officieren

Zij heeft in deze periode veel bewonderaars, maar Mata Hari heeft eigenlijk alleen maar interesse in officieren. “Ik houd van officieren. Ik ben liever de maîtresse van een arme officier dan van een rijke bankier”, schijnt zij ooit gezegd te hebben. Zodoende laat ze zich door allerlei officieren in de watten leggen en houdt ze er een luxe leventje op na. Niet alleen de militairen zorgen ervoor dat zij er warmpjes bijzit. Soms legt Mata Hari het expres aan officiers uit rijke families, iets wat deze families een doorn in het oog is. Een flinke afkoopsom is dan vaak het gevolg.

Eerste Wereldoorlog

Dit wilde leven verandert zodra de Eerste Wereldoorlog uitbreekt. Het wordt opeens gevaarlijk om omgang te hebben met officiers uit verschillende landen en het duurt dan ook niet lang voordat zij door de Duitsers wordt benaderd om voor hen te spioneren. Ze krijgt er 20.000 franc voor, wat tegenwoordig zo’n 37.000 euro is. Eigenlijk vindt ze dit te weinig, maar geld is geld, dus ze neemt het aan. Hoewel ze als spion waarschijnlijk nauwelijks informatie heeft gedeeld met de Duitsers, houden de Fransen haar scherp in de gaten. Frankrijk balanceert als vijand van Duitsland op de rand van de afgrond tijdens de Eerste Wereldoorlog; er wordt voortdurend gemuit door de eigen soldaten en generaals volgen elkaar in rap tempo op. Ze zijn dus wanhopig op zoek naar een succes en het kan goed zijn dat zij het oppakken als Mata Hari als zodanig hebben gezien. Zodoende pakken ze haar op zonder dat er bewijs tegen haar is.

Het einde van Mata Hari

Uiteindelijk wordt ze na maandenlange gevangenschap voor een vuurpeloton gezet.  Soldaten schieten haar dood, maar niet voordat Mata Hari hen een luchtkusje heeft toegeworpen. Althans, zo vertelt de mythe die na haar overlijden rondom deze mysterieuze vrouw uit Leeuwarden is ontstaan.

(Bron: NOS, Reformatorisch Dagblad, website Fries Museum. Foto’s: ANP)