De Japanse aanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op 7 december 1941

Op 7 december 2021 is het 80 jaar geleden dat de Japanse verrassingsaanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor plaatsvindt. De aanval is een omslagpunt in de oorlog, omdat Amerika vanaf dat moment een actieve deelnemer is aan die oorlog. Na de Japanse aanval op Pearl Harbor verklaren de Amerikanen en de As-mogendheden elkaar de oorlog, waardoor de oorlog uitgroeit tot een wereldwijd conflict.

Expansiedrift Japan

In de 19e eeuw ontwikkelt Japan zich snel tot een geïndustrialiseerd land. Grote gebieden in Azië zijn in die tijd gekoloniseerd door Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Amerika. Japan heeft in die tijd te maken met een grote bevolkingsgroei en heeft zelf te weinig grondstoffen voor de eigen industrie. Daarom besluit het land om delen van Azië zelf in te lijven en later zelfs een groot Japans-Aziatisch Rijk te stichten. Ze willen af van de Europese kolonisatoren in Azië en ze willen delen van China veroveren.

Ze bezetten eind 19e eeuw gebieden ten zuiden van het Japanse vasteland, zoals het eiland Okinawa. Daarna veroveren ze Formosa, het latere Taiwan, en Korea op China en verliezen de Russen de marinebasis Port Arthur aan de Japanners. Tijdens de Eerste Wereldoorlog neemt Japan grote delen van de Duitse koloniën in Azië in en na de Vrede van Versailles krijgt het land alle veroverde gebieden ten noorden van de evenaar in handen.

Na de Eerste Wereldoorlog proberen Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland de expansiedrift van Japan tegen te gaan. Japan is dan meer en meer onder de invloed van ultranationalistische en expansionistische militairen en gaat zich richten op de As-mogendheden Duitsland en Italië. In 1931 verovert het land al Mantsjoerije. In 1937 valt Japan China zelf binnen en verovert onder andere Shanghai en Peking. Tijdens het Bloedbad van Nanking vermoorden de Japanners honderdduizenden Chinezen en verkrachten duizenden vrouwen. Nederland en Amerika stellen hierop een olieboycot in, waardoor Japan in grote problemen komt. Amerika stelt ook een boycot in van sloopijzer, staal en vliegtuigbrandstof. De Japanners willen af van de afhankelijkheid van westerse mogendheden en willen zelfredzaam zijn.

Anti-oorlogsstemming

In 1940, als de Tweede Wereldoorlog in Europa is uitgebroken en Hitler grote delen van Europa heeft veroverd, heerst er in Amerika een anti-oorlogsstemming: het land heeft geen zin om na de Eerste Wereldoorlog nog eens duizenden jonge mannen de oorlog in te sturen. Het land steunt het niet bezette Groot-Brittannië wel materieel en financieel. De Britten vragen Amerika regelmatig om meer hulp. In het najaar vinden in Amerika verkiezingen plaats, die worden gewonnen door president Roosevelt. Zijn overwinning heeft hij voor een belangrijk deel te danken aan zijn belofte om niet deel te nemen aan de oorlog: alleen als Amerika zelf wordt aangevallen, is deelname aan de strijd gerechtvaardigd.

In Japan is men ervan overtuigd dat door de herverkiezing van Roosevelt het olie-embargo niet zal worden opgeheven. Een deel van de Japanse militairen en politici wil daarom een aanval op het olierijke Nederlands-Indië en Brits-Maleisië. Ze houden het voor mogelijk dat Amerika dat niet zal accepteren en de oorlog zal verklaren. Een meer gematigd deel is voor onderhandelingen. De aanval op de Europese koloniën wordt uitgesteld, maar voorbereidingen op de oorlog door leger en marine worden in gang gezet. In 1941 bezet Japan het tot dan toe door Frankrijk gekoloniseerde Indochina. De onderhandelingen over het olie-embargo verlopen moeizaam en een oorlog lijkt onvermijdelijk.

Voorbereidingen aanval op Pearl Harbor

Admiraal Isoroku Yamamoto is de bedenker van de Japanse luchtaanval op Pearl Harbor. Hij wil Nederlands-Indië en Brits-Maleisië veroveren, maar is er ook van overtuigd dat de Amerikanen dan hun bondgenoten te hulp schieten. Hij stelt daarom voor eerst de Amerikaanse vloot in Pearl Harbor te vernietigen. Japan kan zich vervolgens richten op de grondstoffen in de Europese koloniën en het leger versterken, voordat Amerika van de aanval is hersteld. In januari 1941 geeft Yamamoto aan een klein aantal officieren de opdracht om de aanval op Pearl Harbor voor te bereiden. Japanse piloten oefenen met torpedo’s op doelen. In oktober 1941 wordt minister van Oorlog, generaal Hideki Tojo, tevens de premier van het land. Hij is voorstander van een snelle oorlog met de geallieerden.

Isoroku Yamamoto.

Yamamoto wijst viceadmiraal Chuichi Nagumo aan als leider van de vloot. Op 22 november 1941 verzamelen de schepen van Nagumo’s vloot zich in de Baai van Hitokappu aan de oostzijde van het eiland Etorofu. Op 26 november is de hele vloot uitgevaren en op 29 november wordt een conferentie in Tokio gehouden. Een meerderheid is voor een oorlog met Amerika, Groot-Brittannië en Nederland. Op 1 december geeft keizer Hirohito stilzwijgend zijn toestemming en 1 dag later krijgt Nagumo toestemming voor de aanval op Pearl Harbor. De Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor ligt op de eilandenarchipel Hawaii in de Stille Oceaan. De basis bevindt zich ongeveer in het midden tussen Amerika en Japan.

De Japanners gaan door met de onderhandelingen, om de verrassingsaanval niet in gevaar te brengen. Roosevelt verneemt in de vroege ochtend van 7 december dat de Japanners onderhandelingen verder zinloos vinden, maar dat ze Amerika niet de oorlog verklaren. Vlak na middernacht op 7 december hebben de Japanners al mini-onderzeeërs gelanceerd voor de ingang van Pearl Harbor. Om 06.30 uur plaatselijke tijd ziet de torpedojager USS Ward één van die onderzeeërs. Een kwartier later opent de Ward het vuur op de onderzeeër, hetgeen het 1e schot is dat is gelost tussen Amerika en Japan. De Ward weet de onderzeeër te laten zinken. De Ward meldt de schermutselingen aan het hoofdkwartier in Pearl Harbor, maar die melding wordt niet serieus genomen.

De aanval op Pearl Harbor

Om 06.05 uur heeft Nagumo de 1e aanvalsgolf vanaf de vliegdekschepen van de Japanse slagvloot gelanceerd. De formatie wordt door radar opgemerkt, maar wordt afgedaan als een formatie van 12 Amerikaanse bommenwerpers. Iets voor 08.00 uur bereikt de 1e aanvalsgolf Pearl Harbor. De Amerikanen zijn volledig verrast als de aanval begint en de Japanse piloten de Amerikaanse schepen onder vuur nemen. Viceadmiraal P. Bellinger stuurt het ongecodeerde bericht de ether in: “Luchtaanval Pearl Harbor, dit is geen oefening”.

De torpedovliegtuigen treffen voornamelijk Amerikaanse slagschepen. Zij worden gevolgd door bommenwerpers, die 29 treffers plaatsen, waarvan 8 op de USS Arizona. Het schip wordt onder meer geraakt in het munitie- en kruitmagazijn, hetgeen een enorme explosie teweeg brengt en het slagschip een stuk uit het water wordt getild. Het voorschip wordt uiteengereten en vervolgens zinkt de USS Arizona. De brand die uitbreekt, slaat over naar een naastliggend reparatieschip.

De USS Arizona

Het slagschip de USS Oklahoma kapseist, waardoor 450 bemanningsleden opgesloten zitten in de romp. De USS Nevada probeert uit alle macht de haven te verlaten. Na voltreffers zinken de USS California en de USS West-Virginia in de haven. De USS Maryland en de USS Tennessee worden 2 maal getroffen. Veel schepen worden geraakt en staan in de brand, waardoor de lucht zwart ziet van de rook. Duikbommenwerpers vallen de basis Kaneohe aan, alsmede de vliegvelden Wheeler en Hickam. De geparkeerde vliegtuigen daar zijn een makkelijke prooi. De jachtvliegtuigen moeten de bommenwerpers dekking geven, maar gaan ook tot de aanval over als zij merken dat er nauwelijks tegenstand is van de Amerikanen. Zij beschieten vliegtuigen en barakken en zaaien grote paniek en verwarring bij de Amerikanen op de grond.

De USS Tennessee.

De 2e aanval

Om 07.15 uur vertrekt de 2e aanvalsgolf van de vliegdekschepen. Ze bereiken Pearl Harbor om ongeveer 09.00 uur. Ze vallen de vliegvelden Wheeler Field, Ewa Mooring Mast Field, Kaneoha, Hickam Field en Bellows Field aan en vernielen de vliegtuigen en de hangars die nog niet zijn geraakt. De duikbommenwerpers bombarderen de slagschepen en de marine-installaties op Ford Island, waarbij zij zich concentreren op de USS Nevada die uitvaart. Het schip wordt aan de grond gezet om te voorkomen dat het voor de ingang van de haven zinkt.

De USS Pennsylvania wordt in het droogdok getroffen, maar heeft weinig schade. Het dok vult zich met water en de olie op dat water vat vlam, waardoor 2 torpedojagers volledig uitbranden. Tijdens de 1e aanval worden 9 Japanse vliegtuigen neergehaald en bij de 2e 20. Daarbij komen 55 Japanners om het leven. Nagumo ziet in dat de Amerikanen zich sneller hebben hersteld dan van te voren verwacht en besluit niet over te gaan tot een 3e aanvalsgolf. Hij wil niet meer vliegtuigen verliezen. De vloot keert terug naar Japan, waarbij het een vernield en ontredderd Pearl Harbor achterlaat.

De aanval duurt amper 2 uur, maar verloopt voor de Amerikanen desastreus. Meer dan 2.400 Amerikanen verliezen het leven en meer dan 1.000 raken gewond. Daaronder bevinden zich slachtoffers met vreselijke brandwonden. Bijna 1.200 van de gesneuvelden zijn opvarenden van de USS Arizona. De schade aan het Amerikaanse oorlogsmaterieel is enorm. Van de 96 schepen in de haven zijn er 18 niet meer bruikbaar, omdat ze zijn gezonken of te zwaar zijn beschadigd. Van de bijna 400 vliegtuigen zijn er 188 vernietigd en 159 beschadigd.

Gevolgen

Maar ook de psychische schade is groot. Iedereen is ervan overtuigd dat na de luchtaanval de invasie begint. Paranoia breekt uit: in de nacht van 7 op 8 december wordt een aantal vliegtuigen ingevlogen. Ze worden beschoten door eigen Amerikaans afweergeschut. Japanse migranten zijn in de meerderheid op het eiland en voor de aanval krijgen ze al te maken met verdachtmakingen over spionage en sabotage. Na de aanval slaat dit om naar een racistische bejegening van hen. Zij worden naar het vasteland van Amerika vervoerd en opgesloten in interneringskampen.

Amerika en Japan verklaren elkaar de oorlog.

Pas enige uren na de aanval verklaart Japan Amerika de oorlog, waarop dat land hetzelfde in omgekeerde richting doet. Op 11 december verklaren Duitsland en Italië Amerika de oorlog en verklaart Amerika op zijn beurt beide landen de oorlog. Amerika wordt de oorlog ingetrokken en een wereldoorlog is een feit. De aanval op Pearl Harbor is daardoor een omslagpunt in de oorlog. De samenwerking tussen Amerikanen, Britten en de Sovjet-Unie blijkt uiteindelijk te veel voor de Duitsers en de Japanners, want zij zullen de oorlog verliezen. De Tweede Wereldoorlog is voorbij nadat de Amerikanen in augustus 1945 2 atoombommen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki laten vallen, waarna Japan onvoorwaardelijk capituleert.

(Bron: Tracesofwar.nl, Anderetijden.nl, Historiek.net, Wikipedia, ANP)