De geschiedenis en tradities van kerstmarkten

Elk jaar in november als de dagen korter worden verschijnen ze overal in Europa: kerstmarkten. Het zijn markten die worden gehouden om licht te brengen in de donkerste dagen van het jaar. Dit Duitse verkoopfeest heeft een opmerkelijke oorsprong.

Braadworst en glühwein

Overal in Europa organiseren ondernemers traditionele kerstmarkten. Het zijn markten met houten stallen, veel verlichting en talloze kerstbomen en Kerstmannen met veel van oorsprong Duitse lekkernijen en dranken zoals braadworst en glühwein. Maar de ondernemers verkopen ook waar van eigen streek die vaak op de markt op traditionele wijze wordt geproduceerd. Natuurlijk zijn er allerlei kerstartikelen te koop zoals kerstballen en kerstkaarsen. De stallen en kerstbomen zijn meestal uitgestald rond de plaatselijke kerk.

Geschiedenis

Wij beschouwen kerstmis als de geboortedag van Jezus Christus. In werkelijkheid is kerst van oorsprong een Germaans, heidens feest: het markeert het feit dat de langste dagen voorbij zijn en we “terugkeren” naar de zon, de zogenaamde winterzonnewende of midwinterviering.

Dat we de geboorte van Jezus vieren op 25 december vindt waarschijnlijk zijn oorsprong in het jaar 221 AD. Een belangrijke christelijke reiziger en historicus, Sextus Julius Africanus, stelt voor de geboortedag van Christus op die dag te houden. Voor die tijd vieren alleen Romeinen verjaardagen. Als het Christendom zich in de loop der tijd uitspreidt over Europa, blijven de bekeerlingen hun traditionele feesten vieren. Julius Africanus zorgt er voor dat de geboorte van Christus wordt gevierd en veel aanhang krijgt omdat die dag samenvalt met de al eerder genoemde populaire midwinterviering van de Germanen.

Vleesmarkt

De eerste kerstmarkt is in de Middeleeuwen gehouden en waarschijnlijk uit noodzaak geboren. Het is een ijzige winter en de wegen zijn onbegaanbaar. De stallen zitten vol met slachtvee maar die kunnen niet worden vervoerd en voedsel is schaars. Daarom geeft de plaatselijke overheid toestemming op dit ongebruikelijke tijdstip in het jaar een speciale markt te houden. Dit is zo’n succes dat het navolging vindt in andere gemeenten.

Koning Wenzel

Volgens de overlevering is de eerste speciaal georganiseerde kerstmarkt gehouden in de Duitse plaats Bautzen in december 1384. Koning Wenzel geeft de stad het recht om rond Kerst een markt te houden om zo vlees te verkopen. Het slagersgilde is in die tijd in Bautzen het belangrijkste en machtigste gilde. Ze weten het voor elkaar te krijgen in een besluit uit 1505 dat Bautzen in de omgeving de enige stad mag zijn waar zo’n vleesmarkt rond de kerst wordt georganiseerd. In de loop der tijd komen er steeds meer producten op de markt en zo krijgt de kerstmarkt langzaam zijn vorm die het nu kent. In 2009 besluiten de kooplieden de naam te veranderen in Bautzener Wenzelsmarkt. In 2016 vindt de 632ste markt plaats.

Andere oude Duitse Kerstmarkten zijn die van Dresden (de zogenaamde Strietzelmarkt in 1443) en die van Nürnberg (de Christkindelsmarkt).

Kerkbezoek

In de eeuwen daarna organiseren vooral priesters kerstmarkten: vanwege het succes weten zij op die manier meer mensen naar de kerk te trekken. Als gevolg worden de kerstmarkten populairder dan het kerkbezoek hetgeen niet de bedoeling is.

Van oudsher stallen kooplieden hun koopwaar uit op de traditionele houten stallen: van zelfgebakken etenswaren, handgemaakt houten speelgoed of bijvoorbeeld zelfgemaakte sieraden. Nog steeds is de insteek voor de organisatoren om traditioneel en lokaal vervaardigde spullen te koop aan te bieden.

Tradities

Op kerstmarkten zijn veel symbolen te vinden die direct te maken hebben met de tradities van het kerstfeest. De kerstboom is het symbool voor de vruchtbaarheid hetgeen is terug te voeren op de geboorte van Jezus. De versiering en het verlichten van de boom kan worden herleid naar de midwinterviering. In vroegere tijden is het gewoonte om de boom te verbranden hetgeen voor warmte en licht zorgt.

De kerstkrans is rond en staat voor de eeuwigheid. De meest voorkomende kleuren tijdens kerst zijn rood en groen. Rood staat voor het bloed van Christus, groen voor hoop en nieuw leven. De kerstster verwijst naar de ster die de 3 wijzen de weg toont naar de kribbe van Jezus. De kaars brengt licht en zou tevens symbool staan voor die kerstster.

Kerstcadeaus

De meeste mensen die kerst vieren, ontvangen en geven kerstcadeaus. Die staan symbool voor de cadeaus die de 3 wijzen meebrengen voor de pasgeboren Jezus. Rood-witte wandelstokken van snoepgoed verwijzen naar de wandelstokken van die 3 wijzen.

Nederland

Vanuit Duitsland is inmiddels over heel Europa de kerstmarkt een jaarlijks terugkerende traditie. Ook in Nederland is het een niet meer weg te denken feest. Over het hele land organiseren dorpen en steden kerstmarkten en alleen in ons land zijn het er honderden. Ondanks dat verschillen de kerstmarkten in aanbod omdat één van de doelen van de markt het aanbieden van plaatselijke producten is.

Tegenwoordig lijken sommige kerstmarkten meer op een kermis dan op een gezellige markt waar men traditionele kerstaankopen te doet. Toch is door de tijd de functie hetzelfde gebleven namelijk warmte en blijdschap creëren op en rond kerstmis.

Populaire kerstmarkten

Binnen Nederland hebben we een aantal kerstmarkten die inmiddels zeer uitgebreid en drukbezocht zijn: Valkenburg, Deventer, Maastricht en Dordrecht. Zoekt u de kerstsfeer ook graag over de grens, dan kunt u in Duitsland op ongelooflijk veel plekken terecht, waaronder: Aken, Dresden, Frankfürt, München, Berlijn, Oberhausen en Köln. In België vindt u mooie kerstmarkten in onder andere Antwerpen, Brussel, Gent en Brugge en in Frankrijk zijn onder andere Lille, Parijs, Colmar en Strasbourg meer dan de moeite waard.

Wat is uw favoriete kerstmarkt? Gaat u ervoor naar Duitsland, België of Frankrijk of blijft u in eigen land?

(Bron: kerstmarkten.net, kerstmarkten.nl, duitse-kerstmarkten.eu, Cityzapper, Wikipedia)

Lees ook over de geschiedenis van de denneboom.