Naar cookieinstellingen
Carnaval

Carnaval wordt al sinds de oudheid gevierd: zo is het volksfeest bij ons ontstaan

3 dagen per jaar staat het land in het teken van carnaval. Het van oorsprong katholieke feest wordt gevierd in de periode voorafgaand aan de vastentijd. Tijdens carnaval veranderen veel plaatsen hun naam in een carnavalsnaam, verkleden carnavalsvierders zich en vieren ze feest op carnavalsmuziek, onder het genot van een hapje en een drankje. Carnaval wordt in 2024 op 11, 12 en 13 februari gevierd.

Al in de Oudheid bestaat er een vorm van carnaval. Zo dansen de oude Grieken en Romeinen verkleed op speciale feestmuziek. In onze omstreken is het een voorjaarsfeest, omdat de winter dan bijna voorbij is. De winter is in die tijd de moeilijkste periode van het jaar: er groeit niets en er is dus weinig te eten. Mensen zijn elk jaar blij dat de dagen lengen en dat het warmer wordt. Ze bedanken hiervoor de goden en de kwade geesten, die voor de kou hebben gezorgd, worden weggejaagd met veel lawaai en maskers.

Carnaval: uitlaatklep voor de periode van onthouding

Het carnaval dat wij kennen, is een katholiek feest dat wordt gevierd in de periode voorafgaand aan de vastentijd voor Pasen. Over de oorsprong doen verschillende verhalen de ronde. Zo zou het feest zijn afgeleid van vergelijkbare heidense feesten voor de verspreiding van het christendom en heeft het uiteindelijk een plaats veroverd in de christelijke traditie. De 1e viering van de Vastenavond is in de late Middeleeuwen. Het feest is de uitlaatklep voor de periode van onthouding. Men drinkt, eet en in sommige steden schenkt het stadsbestuur bier aan gilden en arbeiders. Het volk organiseert optredens en optochten, waarbij belangrijke mensen belachelijk worden gemaakt. Het feest gaat door tot Aswoensdag.

In de 16e eeuw ontstaat er een schisma in het christendom, de Reformatie, en zo ook in de viering van Vastenavond. De protestanten vinden het feest te Rooms. De Katholieken ervaren het als een heidens feest. Daarom wordt het nog enkel in huiselijke kring gevierd en boven de rivieren is het in latere tijden niet de bedoeling om in het openbaar carnaval te vieren. In het zuiden wordt het feest aangescherpt en wordt het soberder: er mogen geen geestelijke en wereldlijke leiders worden bespot. In de 19e eeuw wordt de viering weer uitbundiger. De Franse overheersing brengt godsdienstvrijheid en de katholieke Vastenavond mag weer uitbundig worden gevierd.

Belangstelling voor carnaval groeit

Tijdens de Eerste Wereldoorlog is er geen openbaar carnaval. Na de oorlog wordt het feest weer gevierd, maar door de crisis uit de jaren 30 is de viering weer soberder. Er wordt geld ingezameld voor mensen die geen carnaval kunnen vieren. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog is er geen carnaval, mede doordat niemand zich mag vermommen.

Na de Tweede Wereldoorlog groeit de belangstelling voor carnaval. Er is een toename van carnavalsverenigingen. In het streng katholieke Tilburg is het dan al 100 jaar verboden om carnaval te vieren. De kerk vindt het uitbundige feest maar niets. De carnavalsvierders moeten tot midden jaren 60 vermomd in lange jassen over straat en vieren een soort schuilcarnaval. Daar komt in 1965 verandering in en wordt carnaval ook in Tilburg uitbundig gevierd.

‘Vastenavond’ en ‘Alaaf’

‘Vastenavond’ is de aanduiding voor carnaval. De naam ‘Vastenavond’ verwijst waarschijnlijk naar de vooravond van de vastentijd. Het is afkomstig van het Middelnederlandse ‘vastelavent’. Volgens een bepaalde etymologische theorie heeft het woord ‘vastel’ niets met vasten te maken. Het zou afkomstig zijn van het Duitse ‘faseln’, dat ‘leuteren’ en ‘zwammen’ betekent. Vastenavond is in het Limburgse dialect ‘Vastelaovend’ en in het Rijnlandse dialect ‘Fastelovend’ of ‘Fasteleer’, de avond voor zwammende dwazen.

Carnaval

Alaaf is de vrolijke begroeting tijdens carnaval. Het is vanuit het Maastrichts bekend geworden in heel Nederland. Het Maastrichts heeft het weer overgenomen uit het Duits. In het Keuls is de term al sinds de 19e eeuw bekend. Er bestaan 3 theorieën over de oorsprong van Alaaf. Het zou uit het Duits afkomstig zijn van de woorden ‘all ab’, hetgeen ‘alles aan de kant’ betekent. Deze theorie is het waarschijnlijkst. Een andere verklaring legt het verband met het carnavals- en gekkengetal 11. Het zou een aanvulling zijn op de Tien Geboden, het Elfde Gebod, dat zou luiden: geniet. De connectie van 11 met carnaval is echter later gelegd, waardoor deze verklaring niet waarschijnlijk is. De 3e verklaring is dat er een verband bestaat tussen alaaf en het Keltische woord ‘alaf’ hetgeen ‘geluk’ of ‘heil’ betekent.

Verschillende carnavalsfeesten

Er zijn verschillen tussen de carnavalsfeesten. Het bourgondische carnaval vier je in Brabant. 3 dagen lang is iedereen gelijk en mensen feesten op straat. In Limburg wordt het Rijnlandscarnaval gevierd, met meer pracht en praal en mooie kostuums. Dit carnaval is in Keulen ontstaan als protest tegen het militaristische Pruisen van de 19e eeuw. Carnaval met de raad van 11, met de dansmariekes, met optochten en het uitroepen van een Prins Carnaval is in 1823 in Keulen bedacht. De Pruisen heersen in die tijd in Keulen en de Rijnlanders vinden dat helemaal niets. De Pruisen staan stijf van het protocol en zijn zeer militaristisch. Daarom zijn de onderscheidingen uitgevonden om de Pruisen belachelijk te maken. Aanvankelijk zijn ze van karton gemaakt, daarna van metaal. Later heeft het de betekenis van een persiflage verloren. Iedereen die iets belangrijks doet tijdens carnaval, krijgt een onderscheiding.

De optochten komen ook uit Keulen. Er worden historische gebeurtenissen uitgebeeld, zoals ‘De blijde intocht van Karel V’, de Rooms-Duitse keizer en koning van Spanje. Vandaar dat Prins Carnaval een Spaans hofkostuum aan heeft. Het is een manier om mensen van elders naar de stad te krijgen, om een openlucht toneelstuk te aanschouwen. Er is interactie tussen de toeschouwers en de mensen die iets uitbeelden. Elk dorp en elke stad heeft zijn eigen optocht.

Praalwagens

Voor de bouwers van de praalwagens zijn die optochten het belangrijkst. Ze werken vaak maandenlang in hun vrije tijd aan de wagens. De praalwagens hebben een thema. Na de Tweede Wereldoorlog is die oorlog een onderwerp in de praaloptochten.

Accepteer de cookies om dit element te weergeven.

In de jaren 50 wordt de vrees voor een nucleaire oorlog uitgebeeld en ongeveer 10 jaar later de maanlanding. In de jaren 70 is de arrestatie van oorlogsmisdadiger Pieter Menten groot nieuws, evenals de Lockheedaffaire, waardoor er praalwagens ontstaan van beide gebeurtenissen. Tijdens de oliecrisis heeft Vader Abraham samen met fractievoorzitter van de Boerenpartij Hendrik ‘Boer’ Koekoek een carnavalshit met Den Uyl is in den olie. Er worden meer dan 100.000 exemplaren van het lied verkocht, hetgeen een gouden plaat oplevert. In de optocht zijn praalwagens versierd met dit thema en wordt het lied gespeeld en luid meegezongen. Er worden prijzen uitgereikt aan diegenen die de mooiste wagens bouwen.

Accepteer de cookies om dit element te weergeven.

Prins Carnaval, Buuttereedner en carnavalsnamen

Prins Carnaval is een gekozen ceremoniemeester, die tijdens carnaval een belangrijke rol speelt binnen de plaats of carnavalsvereniging waar hij of zij prins van is. Hij of zij wordt gekozen op de 11e van de 11e, 11 november dus. Het getal 11 staat bekend als het ‘carnavals- of gekkengetal’. De prins vertegenwoordigt het gezag en de nar is er om het volk een spiegel voor te houden.
Buuttereedner is Brabants voor spreker uit een ton. Een Buuttereedner beeldt een bepaald type uit dat plaatselijke problemen aanhaalt. Er zijn er die de hele tijd moppen aan elkaar rijgen of die vooral op de politiek zijn gericht en de actualiteit op de hak nemen.

Carnaval

Veel plaatsnamen krijgen tijdens carnaval een carnavalsnaam. De traditie komt uit Noord-Brabant en is overgenomen door sommige plaatsen in Limburg en de rest van Nederland. Zo heet Eindhoven tijdens carnaval ‘Lampegat’, Tilburg ‘Kruikensstad’ en verandert Den Bosch zijn naam in ‘Oeteldonk’.

Accepteer de cookies om dit element te weergeven.

Carnavalskrakers

Zingen, dansen en polonaises zijn onlosmakelijk met carnaval verbonden. Daarom brengen artiesten elk jaar nieuwe carnavalsnummers uit, waarvan enkelen grote hits zijn geworden. Och was ik maar bij moeder thuis gebleven is van oorsprong een liedje in het Venlose dialect (Och waas ik maar beej mooder thoës gebleve) dat is geschreven door Frans Boermans en Thuur Luxembourg. De versie van Johnnie Hoes is het bekendst en is in de loop der tijd uitgegroeid tot een traditionele carnavalskraker. Het nummer is met 450.000 exemplaren de best verkochte Nederlandstalige single aller tijden.

Johnny en Rijk komen met het carnavalsnummer Ik ben zo blij dat mijn neus van voren zit en niet opzij. Een andere grote hit staat op naam van Wim Kersten, Het Bloemetjesgordijn. Kersten zingt daarvoor, als één van de Twee Pinten, Bij ons staat op de keukendeur. De in Limburg geboren Toon Hermans vraagt zingend aan Mien waar zijn feestneus is gebleven. Ook Vogeltje, wat zing je vroeg is een grote carnavalskraker van Hermans. Carnavalsvierders hossen mee op André van Duins We dansen de samba, Ik wil met jou wel zeven weken (onder een elektrieke deken), Willempie, Ta-ta-ta, Ik heb hele grote bloemkolen, Joep Meloen en natuurlijk de grote meezinger Er staat een paard in de gang.

André van Duin

Vastenloavendleedjes-konkoer

Veel van die carnavalshits zijn van artiesten die afkomstig zijn uit het noorden en hebben soms een platte en seksueel getinte tekst. Midden jaren 70 ontstaat er weerstand tegen, vooral in Limburg. Ze zien met afschuw hoe Hollandse hits hun Limburgse muziekcultuur verdringt. Die Hollandse liedjes worden een tijd geboycot. Vanaf 1976 wordt het Limburgse Vastenloavendleedjes-konkoer gehouden, een volledig Limburgs liedjesfestival. Het is een groot succes geworden en veel Limburgers vragen zich elk jaar af welk liedje dit keer gaat winnen. Hierna krijgen de Limburgse liedjes en artiesten landelijke bekendheid, zoals Beppie Kraft, de Koningin van het Limburgse lied. Het duo Spik & Span heeft het ‘konkoer’ meerdere keren op hun naam geschreven.

3 dagen per jaar staan vooral Limburg en Noord-Brabant op zijn kop en vieren de mensen uitbundig carnaval. Maar ook elders in ons land wordt het feest gevierd. Voor carnavalsvierders is carnaval één van de hoogtepunten in het jaar.

Podcastserie: MAX volgt geheimzinnige traditie en schaduwwereld van carnaval in Breda

Eens per 3 jaar wordt de meest eervolle functie van Breda vergeven: Prins Carnaval. Wat veel mensen niet weten, is dat deze persoon al langer dan een jaar in het diepste geheim en recht onder de neus van heel Breda wordt klaargestoomd. In de podcastserie Aan de zijde van de Prins volgt de Bredase MAX-presentatrice Mascha de Rooij dit geheimzinnige proces: van selectie tot carnaval. Nooit eerder zijn media onderdeel gemaakt van het grootste geheim van onder de rivieren. Tot nu. De 5-delige podcastserie Aan de zijde van de Prins is te beluisteren via de gratis NPO Luister-app.

Carnaval 2024 bij MAX: mooie optochten en feestgedruis in de straten

Omroep MAX doet in samenwerking met de regionale omroepen verslag van 5 optochten in Limburg, Brabant, Gelderland en Overijssel. Carnaval 2024 is te zien op dinsdag 13 februari om 16.05 uur bij MAX op NPO 1.

(Bron: Andertijden.nl, NPOkennis.nl, KRO-NCRV.nl, Wikipedia. Foto’s: ANP, hoofdfoto Hung Chung Chih / Shutterstock.com )

Geef een reactie

Reactie

    bijbloem says:

    Afgelopen week was er voor een andere omroep een uitzending over de kostuums.
    Carnavalshart en zeker de moeite waard om eens te kijken.
    Een fotografe die ze op de plaat vastlegde en bundelde in een boek.

Minder uitleg Meer uitleg

Cookies op de website van omroep MAX. Geef je toestemming!

Wij plaatsen Functionele cookies, om deze website naar behoren te laten functioneren en Analytische cookies waarmee wij het gebruik van de website kunnen meten. Deze cookies gebruiken geen persoonsgegevens. Voor cookies waarmee derden uw surfgedrag kunnen volgen, kunt u hieronder apart toestemming geven.

Meer uitleg

Waarom cookies?

Omroep MAX plaatst specifieke cookies om het gebruiksgemak voor bezoekers te vergroten. Ze helpen in functionaliteit en zijn bedoeld om inzicht te krijgen in de werking en effectiviteit van de websites.

Hiermee kunnen we de bezochte website zo gebruiksvriendelijke en interessant mogelijk maken voor de bezoeker. Hierbij worden geen gegevens verzameld die gebruikt kunnen worden om individuele gebruikers te volgen.

Functionele cookies

Cookies die er voor zorgen dat deze website naar behoren functioneert

De websites van Omroep MAX gebruiken cookies om er voor te zorgen dat onze websites naar behoren werken. Zo gebruiken wij cookies voor:

  • het onthouden van informatie die je invult op de verschillende pagina’s, zodat je niet steeds al je gegevens opnieuw hoeft in te vullen
  • het doorgeven van informatie van de ene pagina aan de volgende pagina, bijvoorbeeld als er een lange enquête wordt ingevuld of als je veel gegevens moet invullen bij een online bestelling
  • het opslaan van voorkeuren, zoals de taal, locatie, het gewenste aantal te tonen zoekresultaten, etc.
  • het opslaan van instellingen voor een optimale videoweergave, zoals de gewenste buffergrootte en de resolutiegegevens van je scherm
  • het uitlezen van je browserinstellingen om onze website optimaal op je beeldscherm te kunnen weergeven
  • het opsporen van misbruik van onze website en diensten, door bijvoorbeeld een aantal opeenvolgende mislukte inlogpogingen te registreren
  • het gelijkmatig belasten van de website, waardoor de site bereikbaar blijft
  • het aanbieden van de mogelijkheid om inloggegevens op te slaan, zodat je die niet elke keer opnieuw hoeft in te voeren
  • het mogelijk maken om te reageren op onze websites

Webstatistieken

Cookies waarmee wij het gebruik van de website kunnen meten.

Om te bepalen welke onderdelen van de website het meest interessant zijn voor onze bezoekers, proberen wij continu te meten met behulp van de software van comScore Digital Analytix hoeveel bezoekers er op onze website komen en welke onderdelen van de website het meest bekeken worden. Hiervoor gebruiken wij cookies.

Het is onderdeel van de (wettelijke) taak van Omroep MAX als Publieke Omroep om te rapporteren over onze prestaties. Daarvoor is het nodig om webstatistieken bij te houden. Ook nemen wij deel aan het landelijke internetbereikonderzoek STIR. Hiervoor gebruiken wij cookies, zodat wij de browser kunnen herkennen en op die manier het aantal bezoekers aan onze websites kunnen meten.

Van de informatie die wij zo verzamelen worden statistieken gemaakt. Deze statistieken geven ons inzicht in hoe vaak onze webpagina's bezocht worden, waar bezoekers de meeste tijd doorbrengen, enzovoort. Hierdoor zijn wij in staat structuur, navigatie en inhoud van de website zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken. De statistieken en overige rapportages kunnen wij niet herleiden tot personen.

Wij gebruiken cookies voor:

  • het bijhouden van het aantal bezoekers op onze webpagina’s
  • het bijhouden van de tijdsduur die elke bezoeker doorbrengt op onze webpagina’s
  • het bepalen van de volgorde waarin een bezoeker de verschillende pagina’s van onze website bezoekt
  • het beoordelen welke delen van onze site aanpassing behoeven
  • het optimaliseren van de website

Voor gebruik van deze cookies is geen toestemming vereist en deze kunnen dan ook niet worden uitgeschakeld.

Sociale media

Sociale cookies verzamelen gegevens over de activiteiten van gebruikers. Dit maakt het onder andere mogelijk om fragmenten van sociale platforms te bekijken, inhoud van onze websites te delen met je vrienden, te reageren op berichten van andere gebruikers en de makers of actief mee te discussiëren op onze forums. Sommige sociale cookies die geplaatst worden, kunnen door sociale medianetwerken ingezet worden om jouw internetgedrag te gebruiken voor commerciële doeleinden. Hier heeft Omroep MAX geen invloed op.

Voor meer informatie over de manier waarop deze derden omgaan met jouw persoonsgegevens, verwijzen wij je door naar het privacy beleid van deze derden. De meest voorkomende zijn:

Cookie-instellingen aanpassen en meer informatie

De cookie-instellingen voor deze website zijn te allen tijde naar je persoonlijke voorkeur te wijzigen. De pagina waarop je deze instellingen kunt wijzigen is te bereiken via deze link Cookie instellingen. Hier is ook gedetailleerde informatie vinden over welke cookies we specifiek plaatsen.

  • Ik wil Sociale Media koppelingen:

    hiermee staat u het plaatsen van Social media Cookies toe, deze netwerken kunnen u volgen en kan uw internetgedrag monitoren voor commerciële doeleinden.