75 jaar geleden: grootste Tweede Wereldoorlog-deporatie vanuit Kamp Amersfoort

Op 11 oktober 2019 is het precies 75 jaar geleden dat er vanuit Kamp Amersfoort een trein met 1400 gevangenen vertrekt naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme. Deze grootste Nederlandse deportatie tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht met een stille tocht. 

Grootste transport

Kamp Amersfoort is tijdens de Tweede Wereldoorlog één van de grootste en meest beruchte Nederlandse kampen. Naar schatting worden er van 1941 tot aan 1945 ruim 35.000 mensen opgesloten op deze plek. Vele duizenden van hen worden uiteindelijk per trein naar nazi-Duitsland gebracht. Het grootste transport vindt plaats op 11 oktober 1944, als de kampleiding ruim 1.400 mensen op de trein naar Neunengamme zet.

Lopen naar station Amersfoort

Ongeveer 600 van de 1.400 zijn op 1 oktober 1944 opgepakt tijdens de grote razzia in het Gelderse dorp Putten. 43 van de 1.400 gevangenen zijn in het kamp terechtgekomen na een razzia in Gorinchem. 106 van hen zijn Nederlandse politiemannen. Zij zijn naar het kamp gebracht omdat zij bijvoorbeeld geen bijvoorbeeld geen vijanden van het Duitse regime willen arresteren. Onder de 1.400 gevangen zijn ook 14 mensen uit De Bilt die op 9 oktober 1944 worden gearresteerd. Alle 1.400 gevangenen moeten onder begeleiding van bewapende SS’ers naar het station lopen; een tocht van zo’n 4 kilometer. Ter gedachtenis aan dit grootste  Nederlandse transport van de Tweede Wereldoorlog wordt de route die de gevangenen destijds afleggen op 11 oktober 20190 opnieuw gelopen. De stille tocht gaat om 18.00 uur van start in Kamp Amersfoort. Wilt u hierbij aanwezig zijn? Dan kunt u zich hiervoor aanmelden op de website van Kamp Amersfoort.

Weinig overlevenden

Van de 1.400 mensen die op 11 oktober 1944 door de Duitsers naar Neuengamme worden gestuurd, keren er weinigen terug. Van de 600 mannen uit Putten kunnen 48 het navertellen en van de 43 uit Gorinchem komen er slechts 4 levend terug. Over de politiemannen en mensen uit De Bilt zijn dit soort gegevens minder makkelijk te achterhalen. Het is echter zeer aannemelijk dat een groot deel van deze mensen het ook niet heeft gered, want de omstandigheden in Neuengamme zijn zeer slecht en het sterftecijfer is bijzonder hoog.

Situatie in Neuengamme

In totaal worden er in de periode 1940-1945 ruim 100.000 mensen naar het werkkamp nabij Hamburg gebracht; 55.000 van hen overleven de oorlog niet. Onder deze 100.000 gevangenen zijn zeker 5.500 Nederlanders. Slechts 550 komen na de bevrijding weer naar huis.

Neunengamme is een werkkamp, wat dus betekent dat er geen gaskamers zijn. De mensen die hier omkomen werken zich vaak letterlijk dood of sterven aan een van de vele ziektes die hier heersen. Voorbeelden van ziektes die veel levens eisen in Neuengamme zijn de vlektyfus, difterie en tuberculose. Er is niemand die de zieke gevangenen kan helpen, want de medische afdeling wordt bemand door medegevangenen met een zeer beperkte of geen medische achtergrond. Naast ziekte is ook het voedselgebrek een groot probleem. Al aan het begin van de oorlog is het menu van de gevangenen zeer summier en naarmate de oorlog vordert krijgen zij alleen maar minder te eten. Soms moeten zij overleven op 1 zeer karige maaltijd per dag.

(Bron: ANP, NOS, de Stentor, website kamp Amersfoort, Algemeen Dagblad, Nationaal Archief, vriendenkringneunegamme.nl)