50 jaar de legendarische plaat Johnny Cash at San Quentin

Op 24 februari en 4 juni 1969, nu 50 jaar geleden, treedt de Amerikaanse artiest Johnny Cash op in de zwaar bewaakte San Quentin gevangenis in de staat Californië. Van de concerten wordt een legendarische plaat gemaakt getiteld Johnny Cash at San Quentin, waarvan de energie en het enthousiasme afspat. De plaat is een hoogtepunt uit de carrière van The Man in Black.

Tijdens de concerten slaat het enthousiasme van de gevangenen over naar de muzikanten en zo ontstaat en soort “wij tegen zij”-situatie: wij tegen de bewakers. Dat enthousiasme van het publiek en de geweldige artiesten op het podium maken van At San Quentin één van de meest betoverende optredens uit de Amerikaanse muziekgeschiedenis.

Die geweldige artiesten in de band zijn onder meer Carl Perkins, de bekende zanger, gitarist en schrijver van de nummers Blue Suede Shoes, bekend van Elvis, Matchbox en Everybody’s Trying to be my Baby, bekend van The Beatles. Hij is één van het zogenaamde Million Dollar Quartet, bestaande uit Perkins, Elvis Presley, Jerry Lee Lewis en Johnny Cash die in 1956 in de Sun studio’s een jamsessie houden. Daarnaast staan de Statler Brothers, onder andere bekend van Flowers on the Wall, op het podium. Tevens zingt Johnny’s kersverse vrouw June Carter Cash mee, evenals haar moeder Maybelle, beiden bekend van The Carter Family.

‘Underdog’

Johnny Cash is één van de belangrijkste en invloedrijkste (country)muzikanten uit de geschiedenis van de Amerikaanse muziek. Cash is voor het leven getekend door de erbarmelijke omstandigheden waaronder hij en zijn familie heeft moeten leven gedurende de jaren 30 van de vorige eeuw, de tijd van de economische depressie. Deze ervaringen hebben ook grote invloed op zijn muziek.

Cash is een conservatief, maar weet wel sympathie op te brengen voor mensen die een verkeerde afslag in hun leven hebben genomen. Cash’ jongere broer Tommy daarover: “Hij identificeerde zich altijd met de ‘underdog’. Veel van de gevangenen hebben hun leven gebeterd, maar moeten toch de rest van hun leven in de gevangenis doorbrengen. Daarom heeft hij een groot medeleven met die mensen.” Hun eerste misdaad is dat ze arm zijn geboren. Johnny Cash is meerdere keren door de politie opgepakt, maar is nooit veroordeeld. Als Cash in 1972 op bezoek is bij president Nixon, pleit hij voor veranderingen in het gevangenenwezen en dan vooral in de omstandigheden waaronder de gevangenen moeten leven.

De San Quentin gevangenis uit 1852 is de oudste gevangenis in de Amerikaanse staat Californië. Johnny Cash treedt in zijn carrière meerdere keren op in een gevangenis. In 1959 geeft hij zijn eerste optreden in San Quentin. Ongeveer 10 jaar later staat hij op het podium in de Folsom gevangenis, eveneens in de staat Californië.

‘Medegevangene’

In 1969 treedt Cash dus op in de San Quentin gevangenis. Deze concerten lijken minder op een traditioneel countryoptreden dan voorheen. Natuurlijk bestaat zijn repertoire uit folk, country, rockabilly en gospel, maar de wijze van optreden en zijn losse, doorgewinterde manier van zingen heeft meer weg van een rock ’n roll-optreden. Vanwege de interactie met de gevangenen en de teksten van de liedjes, lijkt Cash meer een medegevangene die toevallig een gitaar om zijn nek heeft dan een artiest die een publiek toezingt. De energie en het enthousiasme is bijna tastbaar. Zoals gezegd is Cash meerdere keren opgepakt door de politie. Tijdens het concert vertelt hij dat hij ooit eens is gearresteerd voor het plukken van bloemen, iets dat in schril contrast staat met de misdaden gepleegd door de gevangenen in de zaal. Het is door zijn talent dat hij niet dezelfde kant is opgegaan. Cash is tijdens het concert goed gehumeurd, mede doordat hij niet lang daarvoor is getrouwd met zijn ‘soulmate’ June Carter. Zijn terugkeer naar religie heeft er toe geleid dat hij uiteindelijk de drank en drugs kan afzweren na jarenlang misbruik.

In de tijd van het concert staat de gevangenis bekend om de wreedheden en dat gevangenen er zelf de dienst uitmaken. Optreden in een maximaal beveiligde gevangenis is iets heel anders dan in een gewone zaal. De manager van Cash, Lou Robin, zegt dat ze het meest bezorgd waren om de vrouwen, June Carter Cash en haar moeder die daar aanwezig zijn om op te treden. Robin: “Sommige gevangenen hadden al decennia lang geen vrouwen meer gezien. Toen de deuren waren gesloten, waren we ook afgesloten van de buitenwereld. De directeur vertelde mij dat als er rellen zouden uitbreken, er geen genoeg bewaarders waren om de boel te sussen. Ik realiseerde me dat de gevangenen zelf toezicht hielden en dat een gevangenis als San Quentin zijn eigen wetten heeft. In de jaren daarop konden we niet meer optreden in gevangenissen waar een maximale beveiliging geldt. De autoriteiten vonden het te gevaarlijk.”

Johnny Cash met zijn vrouw, June Carter.

Onder deze omstandigheden weet Cash met zijn band een geweldig optreden te geven dat de gevangenen inspireert zonder dat daar bloed aan te pas komt. Robin: ”John wist de gevangenen te controleren door zijn spel, ondanks de explosieve situatie. Hij wist een sterke reactie uit te lokken die niet leidde tot een chaos.”

Johnny Cash at San Quentin

De plaat begint zoals elk optreden van The Man in Black met: “Hallo, I’m Johnny Cash”. In de originele versie van de plaat staan vooral nummers waarin de gevangenen zich kunnen identificeren. Het begint met Wanted Man over een man die wordt gezocht door de politie. Het wordt gevolgd door een nummer over een treinongeluk in 1903, Wreck of the old 97 genaamd. Dan is het tijd voor I Walk the Line, over een man die verliefd is op een vrouw en zich daarom aan de regels houdt. Darling Companion is het volgende lied. De daarop volgende nummers raken de gevangenen diep. In Starkville City Jail wordt een man opgesloten, omdat hij de avondklok op een mooie nacht overtreedt.

De gevangenen gaan los als Cash 2 maal een nummer zingt over de gevangenis, San Quentin genaamd. De hoofdpersoon, een gevangene, vertelt het verhaal als ware de gevangenis een persoon: “San Quentin, ik haat iedere centimeter van jou… San Quentin, moge jij rotten en branden in de hel, moge jouw muren omvallen… moge de hele wereld vergeten dat jij eens bestond, en moge heel de wereld spijt betuigen, jij deed niets goed. San Quentin, ik haat iedere centimeter van jou.” Het gevolg is dat elke zin waarin de gevangen zich kunnen identificeren wordt toegejuicht en toegeschreeuwd. De haat voor de gevangenis is bijna voelbaar. Cash speelt het nummer 2 maal: het lijkt tijdens het concert alsof hij dat doet vanwege het enthousiasme van het publiek. Het is echter van tevoren afgesproken, omdat het een nieuw lied is van Cash.

De San Quentin gevangenis

Lachen, gieren, brullen en vloeken

Het wordt lachen, gieren en brullen om het volgende lied, A Boy Named Sue, een nummer van Shel Silverstein. Het gaat over een jongen die zonder vader opgroeit, omdat die een misdadiger is. Bij zijn geboorte geeft de vader de jongen de naam Sue. Vervolgens wordt de jongen overal in elkaar geslagen en lachen meisjes hem uit: “Ik zal je vertellen, het leven is niet makkelijk voor een jongen met de naam Sue”. Uiteindelijk komt hij zijn vader tegen in een kroeg. Hij herkent hem van een oude foto, loopt op hem af en stelt zich voor met de woorden: “Mijn naam is Sue, hoe gaat het met je? En nu ga je eraan!”. De gevangenen liggen dubbel van het lachen. Het lied gaat verder als vader en zoon elkaar de kroeg uitknokken en de zoon iets eerder dan de vader zijn wapen weet te trekken. De vader legt uit dat hij het recht heeft om hem te vermoorden, maar dat hij hem die naam heeft gegeven met een reden: hij weet dat hij niet aanwezig zou zijn voor de opvoeding van zijn zoon en heeft hem daarom een naam gegeven waardoor hij het in zijn jeugd moeilijk zou hebben. “Ik ben de klootzak die je Sue heeft genoemd”. De zoon vergeeft zijn vader, maar als hij ooit een zoon zou krijgen, dan noemt hij hem: ”Bill, George, of iedere andere naam dan Sue. Ik heb nog steeds een hekel aan die naam”. Veel gevangen zijn zonder vader opgegroeid en kunnen zich daarom in het nummer identificeren.

De vloek ‘Son of a Bitch’, vrij vertaald ‘klootzak’, is op de plaat weggepiept. Het is in die tijd onmogelijk om dit soort taal te gebruiken en zeker niet acceptabel om het op plaat te zetten.

Peace in the Valley is een gospel uit 1937 en de plaat wordt afgesloten met Folsom Prison Blues, gebaseerd op de film Inside the Walls of Folsom Prison uit 1951. Cash bedenkt het lied in 1955 als hij voor de Amerikaanse luchtmacht in Duitsland zijn land dient. Hij schrijft het nummer met in het achterhoofd de voor hem ergste reden om in de gevangenis te zitten: iemand te vermoorden, gewoon om hem dood te zien gaan. Het is het einde van de originele plaat.

Van de plaat bestaan verschillende versies, in verschillende samenstellingen van nummers, maar ook in lengte. In 2006 geeft Sony de volledige optredens uit. Van de concerten zijn door de BBC tv-opnamen gemaakt. De plaat bereikt de eerste plaats in de Amerikaanse lp-hitlijst. Boy Named Sue en San Quentin gelden als 2 van de grootste hitsingles van Johnny Cash.

50-jarig jubileum

Op verschillende plekken over de hele wereld wordt het 50-jarig jubileum van At San Quentin gevierd met zogenaamde tribute-optredens, concerten gebaseerd op muziek van de oorspronkelijke artiest. In Nederland brengen Def Americans in verschillende concertzalen een hommage aan de legendarische plaat At San Quentin van Johnny Cash, The Man in Black.

(Bron: Metropool.nl, BBC.co.uk, Theboot.com, Clashmusic.com, Wikipedia)