2025: Jubeljaar of Heilig Jaar in de Rooms-Katholieke Kerk

Een Heilig Jaar of Jubeljaar is een periode in de katholieke kerk waarbij verzoening tussen mensen onderling en de mens met God centraal staat. Bij aanvang van zo’n jaar opent de paus in Rome de Heilige Deuren die zich daar bevinden. Die gaan alleen tijdens een Heilig Jaar open en zijn alle andere jaren dichtgemetseld. Pelgrims reizen naar Rome om er de graven van de apostelen te bezoeken. In 1300, in 2025 725 jaar geleden, is het eerste gedocumenteerde Jubeljaar gehouden. Het jaar begint op kerstavond 2024 en eindigt op 6 januari 2026. Het motto van het Jubeljaar 2025 is ‘Pelgrims van de Hoop’.

Een Jubeljaar wordt elke 25 jaar gevierd, om elke generatie de kans te geven om die speciale tijd van genade en barmhartigheid in hun leven te ervaren. Degenen die deelnemen aan een bedevaart in het Heilig Jaar krijgen een volledige aflaat. Zij die niet persoonlijk aanwezig kunnen zijn, worden uitgenodigd om spiritueel deel te nemen, “het lijden van hun dagelijks leven op te offeren en deel te nemen aan de eucharistische viering”.

Aflaat

Een aflaat is in de Katholieke Kerk een kwijtschelding van straffen die de gelovige in het hiernamaals nog moet uitboeten. Het woord aflaat is afgeleid van het Oudnederlandse en Gotische woord voor ‘kwijtschelding’. Het verwijst naar een praktijk in de Katholieke Kerk waarin de straffen in het hiernamaals voor begane en reeds vergeven zonden door het kerkelijk gezag worden kwijtgescholden. In het Latijn heet zo’n kwijtschelding indulgentia. Vaak wordt gedacht dat het verlenen van een aflaat hetzelfde is als vergiffenis. Dit misverstand is wellicht voortgekomen uit het schandaal van de aflatenhandel in de Middeleeuwen, waarbij gelovigen wordt wijsgemaakt dat zij de schuld voor hun zonden kunnen afkopen, zelfs als die nog niet eens zijn begaan.

Het laatste gewone Heilig Jaar, het Grote Jubeljaar 2000, vindt plaats onder Johannes Paulus II.

Er zijn ook buitengewone Jubeljaren. Paus Franciscus kondigt op 13 maart 2015 aan dat hij voornemens is om een ‘Buitengewoon Heilig Jaar’ te proclameren. Dit ‘Jubeljaar van Barmhartigheid’ duurt van 8 december 2015 (hoogfeest Onbevlekte Ontvangenis) tot 20 november 2016 (hoogfeest Christus Koning en 50e verjaardag van de afsluiting van het Tweede Vaticaans Concilie).

Paus Bonifatius VIII

De traditie van Jubeljaren gaat terug tot het Oude Testament, waarin opgeroepen wordt om elk 7e jaar een sabbatjaar te houden. Na 7 keer 7 jaar (= 49) volgt in het 50e jaar een Jubeljaar. Het is een jaar om schulden kwijt te schelden, gronden aan de oorspronkelijke eigenaar terug te geven en om slaven vrij te laten. De naam ‘Jubeljaar’ komt van ‘jobel’ of ‘yobel’. Dit is het Hebreeuwse woord voor de ramshoorn, waarmee in het oude Israël een ‘jobeljaar’ wordt aangekondigd.

In de Middeleeuwen heeft de Rooms-Katholieke Kerk die oude, Joodse traditie overgenomen. Het eerste Heilig Jaar of Jubeljaar wordt in 1300 uitgeroepen door paus Bonifatius VIII. Pelgrims vragen aan de paus: “Geef ons uw zegen voordat we sterven. We hoorden van de antichi (ouden) dat elke honderd jaar iedere christen die de graven van de gezegende apostel Petrus en Paulus hebben bezocht, van schuld als van straf zou zijn vrijgesteld.” Bonifatius reageert positief op het verzoek en stelt vast dat de pelgrims die dat jaar naar Rome komen en de kerken van de apostelen Petrus en Paulus 15 dagen bezoeken, een aflaat ontvangen.

“Spes non confundit, Hoop stelt niet teleur”

Sindsdien is het Jubeljaar een katholieke traditie geworden. Het is oorspronkelijk bedoeld om elke 100 jaar te worden gevierd. In 1343 verkleint paus Clemens VI de kloof tussen jubilea tot elke 50 jaar. De regel om het elke 25 jaar te vieren, is ingesteld met het Heilig Jaar van 1470, onder paus Paulus II. Volgens een historische traditie worden de Jubeljaren bijna altijd aangekondigd door een pauselijke Bul, waarin de paus de data van het begin en einde van het Jubeljaar aangeeft. Tijdens een ceremonie in de Sint-Pietersbasiliek op Hemelvaartsdag 9 mei 2024 heeft paus Franciscus het Jubeljaar 2025 plechtig afgekondigd. “Hoop” is het overkoepelende thema van het Jubeljaar 2025, een thema dat wordt weerspiegeld in de openingswoorden en titel van de Bul, “Spes non confundit, Hoop stelt niet teleur.”

“Pelgrims van de Hoop”

Het komende Jubeljaar 2025 zal het tweede zijn onder het pontificaat van Franciscus. Het buitengewone Jubeljaar, het Jaar van de Barmhartigheid, is zoals gezegd gevierd in 2016. Deze keer nodigt paus Franciscus de gelovigen uit om het Heilig Jaar te beleven als “Pelgrims van de Hoop”. Het motto van het jubeljaar 2025. Het jubileumlogo is ontworpen door de Italiaanse kunstenaar Giacomo Travisani. Het toont 4 gestileerde figuren, die de hele mensheid voorstellen, afkomstig uit de 4 hoeken van de aarde. Ze omhelzen elkaar om de solidariteit en broederschap aan te geven die alle volkeren zouden moeten verenigen. De ruwe golven onder de figuren symboliseren dat het leven niet altijd soepel verloopt. Het anker is een symbool van hoop. Het dynamische kruis van Christus buigt zich naar de mensheid en strekt zich naar ons uit om de zekerheid van zijn aanwezigheid en de veiligheid van hoop te bieden.

Burgemeester Roberto Gualtieri van Rome met het logo van het Jubeljaar.

Voor het Jubeljaar is ook een hymne geschreven, “Pilgrims of Hope”, door Pierangelo Sequeri met muziek van Francesco Meneghello.

Openen van de Heilige Deur

Een Jubeljaar begint zoals gezegd met het openen van de Heilige Deur in de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Die wordt op dinsdag 24 december 2024 geopend. De zondag daarna, 29 december 2024, zal de paus de Heilige Deur openen van de basiliek Sint-Jan van Lateranen. Dit is de kathedraal van Rome waar de zetel van de paus als bisschop van Rome staat. Daarna zal de paus op woensdag 1 januari 2025 de Heilige Deur van de basiliek van Santa Maria Maggiore openen. En tot slot op zondag 5 januari 2025 de Heilige Deur van de basiliek Sint-Paulus buiten de Muren.

Heilige Deur in de Sint-Pietersbasiliek

Een belangrijk gebruik in het kader van het Heilig Jaar is om een bedevaart of pelgrimage te maken. In de meivakantie (26 april t/m 3 mei) vindt er een grote nationale bedevaart naar Rome plaats. Honderden Nederlandse pelgrims gaan dan samen naar Rome om de graven van Petrus en Paulus te bezoeken en door de Heilige Deuren te gaan. Voor wie niet naar Rome kan of wil gaan, zijn er in de loop van 2025 in alle Nederlandse bisdommen ook mogelijkheden om een regionale ‘jubileumpelgrimage’ te maken. Ook organiseren bijna alle bisdommen in de loop van 2025 een speciale ‘bisdomdag’.

Het Jubeljaar zal in de bisdommen worden afgesloten op zondag 28 december 2025. Op die dag sluiten ook de Heilige Deuren in de Sint-Jan van Lateranen, Santa Maria Maggiore en Sint-Paulus buiten de Muren. Daarna volgt op 6 januari 2026 (Driekoningen) de Heilige Deur in de Sint-Pieter als officieel einde van het Jubeljaar.

(Bron: Katholiekleven.nl, RKKerk.nl, KN.nl, KRO-NCRV.nl, Bisdomdenbosch.nl, Catholiclife.diolc.org, Wikipedia, Insidethevatican.com. Foto’s: ANP)