17 januari 1991: begin Operatie Desert Storm tijdens de Golfoorlog

In de nacht van 16 op 17 januari 1991 begint Operatie Desert Storm, een militaire luchtcampagne tegen Irak, dat sinds augustus 1990 Koeweit bezet. Het is de 1e grote internationale crisis sinds de Koude Oorlog. Na de luchtcampagne begint op 24 februari de grondoorlog, Operatie Desert Sabre genaamd. De coalitie onder aanvoering van de Verenigde Staten weet uiteindelijk Koeweit te bevrijden.

In 1979 is Irak een machtig land in het Midden-Oosten. Midden jaren 70 krijgt het land beschikking over Scud-raketten van de Sovjet- Unie, evenals Mig straaljagers. Uit Frankrijk koopt de Iraakse leider Saddam Hoessein met oliedollars Mirage gevechtstoestellen en met Oost-Duitsland begint het met het ontwikkelen van een programma voor biologische en chemische wapens. In 1979 komt na de Islamitische Revolutie Ayatollah Khomeini in Iran aan de macht, die een streng sjiitisch fundamentalistisch bewind voert. Tijdens die revolutie houden Iraanse studenten de mensen in de Amerikaanse ambassade gegijzeld. Saddam, een soenniet, is in de veronderstelling dat na de revolutie in Iran het land in chaos zal verkeren en hij makkelijk zal winnen. Van september 1980 tot en met augustus 1988 voert hij oorlog met Iran, met honderdduizenden doden als gevolg. Tijdens deze oorlog krijgt Saddam steun van grote Europese landen als Duitsland en Frankrijk en van de Amerikaanse CIA, die satellietbeelden over Iraanse troepenbewegingen ter beschikking stelt. Iran is een grote vijand van de Verenigde Staten. Eind jaren 80 beginnen de Koerden in het noorden van Irak zich te roeren, waardoor in 1988 de neef van Saddam, Ali Hassan al-Majid, zuiveringsacties uitvoert door onder andere gifgas op het dorp Halabja te gooien. De gruwelijke beelden van de doden in het dorp gaan de hele wereld over. Toch behoudt Saddam steun van de grote Europese landen, van de Sovjet-Unie en van de Verenigde Staten waardoor de Iraakse leider zich onaantastbaar voelt in de regio.

Gedurende de Irak-Iranoorlog breken conflicten uit tussen Irak en Koeweit. Irak heeft grote schulden bij het land. Irak beschuldigt Koeweit ervan dat het land de grens tussen de 2 landen heeft geschonden, dat het militaire installaties heeft gebouwd aan Iraakse zijde en daar ook naar olie heeft geboord. De Koeweiti’s produceren veel meer olie dan is afgesproken door OPEC, de olieproducerende landen, waardoor de prijs van olie is gedaald en Irak inkomsten misloopt. Irak is geïnteresseerd in het rijke olieland en ook in de strategische toegang die dit land biedt tot de Perzische Golf. Onderhandelingen tussen de 2 landen lopen op niets uit, waardoor op 2 augustus 1990 Irak het kleinere Koeweit binnenvalt. Na een paar uur is de strijd voorbij en geven de Koeweiti’s op. Saddam verklaart dat Koeweit weer een Iraakse provincie is, net zoals ten tijde van het Ottomaanse Rijk.

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties veroordeelt de inval vrijwel onmiddellijk en er worden economische sancties aan Irak opgelegd. Tevens wordt een ultimatum gesteld: Irak moet uiterlijk op 15 januari 1991 Koeweit hebben verlaten. Onderhandelingen tussen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker en zijn Iraakse ambtgenoot Tariq Aziz lopen op niets uit. De Verenigde Staten eisen een volledige terugtrekking, terwijl Irak aan deze voorwaarden wil verbinden zoals het terugtrekken van Syrië uit Libanon en Israël uit de Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Zo wil Saddam gezichtsverlies beperken en zich als kampioen van de Arabische Wereld presenteren. Tevens wordt Irak verweten dat het in het bezit is van massavernietigingswapens zoals gifgas.

Voorbereiding oorlog

Saddam probeert een marionettenregering in Koeweit aan de macht te brengen, hetgeen mislukt, waarop hij zijn neef Ali Hassan al-Majid naar het land stuurt om militair gouverneur te worden. In Irak zitten ondertussen veel buitenlanders vast die niet meer kunnen vertrekken. Saddam laat deze mensen naar 1 van zijn paleizen komen, om te laten zien dat hij buitenlanders heeft gegijzeld. Beelden van een doodsbang jongetje, dat door de dictator door zijn haren wordt gestreeld, zorgen voor afschuw bij het bekijken van die beelden.

Hoewel er geen inval in Saoedi-Arabië is te verwachten, sturen de Verengde Staten op uitnodiging van Saoedi-Arabië troepen naar het land. De Verenigde Staten organiseren daarnaast een grote internationale coalitie van 34 landen, waaronder Nederland. Het grootste deel van de troepen, namelijk driekwart, komen uit de Verenigde Staten. De coalitie heeft een hypermodern en machtig leger op de been gebracht van 700.000 man, 3.500 tanks, 1.700 vliegtuigen en 149 oorlogsschepen. De coalitie staat onder leiding van de Amerikaanse generaal Norman Schwarzkopf jr., die tijdens de oorlog de bijnaam ‘Stormin’ Norman’ zou krijgen. Irak beschikt ook over een moderne luchtmacht en een nog grotere landmacht van 1 miljoen manschappen. Het wordt voorgesteld dat Irak militair gezien het 4e machtigste land is van de wereld. In praktijk blijkt de afstand tussen de nummer 1 de Verenigde Staten en de nummer 4 gigantisch groot. Zo beschikt Irak over verouderde Sovjetraketten, Scuds genaamd, die qua prestaties niet in de buurt komen van die van de Amerikanen.

Saddam maakt geen aanstalten om Koeweit te verlaten en de wereld wacht in spanning af. De Golfregio is belangrijk voor onze olievoorziening. Tevens is het Midden-Oosten een kruitvat waar alleen de lont nog moet worden aangestoken, gezien de vele landen die daar op voet van oorlog met elkaar leven. Een oorlog in dat gebied zou zich bijvoorbeeld makkelijk kunnen uitbreiden in een oorlog met Israël. Dat land wordt uitdrukkelijk gemaand zich niet te bemoeien met de aanstaande en onvermijdelijke gevechten, ook al wordt het door Irak aangevallen. Dit om escalatie te voorkomen.

Operatie Desert Storm

In de nacht van 16 op 17 januari begint de grootste luchtoperatie sinds de Tweede Wereldoorlog, Operatie Desert Storm, met een luchtoffensief van de Amerikanen en de Britten. Kruisraketten worden vanaf schepen in de Perzische Golf op Irak afgevuurd. Met lasergeleide raketten worden precisiebombardementen uitgevoerd. Stealth-straaljagers en bommenwerpers worden ingezet, alsmede Britse Harrierstraaljagers. Dagelijks houdt generaal Schwarzkopf de wereld op de hoogte van het verloop van de oorlog. Soms wordt er wat lacherig gedaan over de bombardementen, zoals bij een bombardement op een brug waar een auto net overheen is gereden en de automobilist in zijn spiegel getuige is van de vernietiging van die brug. Het lijkt alsof er geen doden vallen bij deze precisiebombardementen en oorlog een videogame is geworden. De aanval is live te aanschouwen via de Amerikaanse nieuwszender CNN, die onder andere in Bagdad een aantal verslaggevers heeft. Daar klinken sirenes onophoudelijk, volgt de ene raketinslag na de andere en schiet de luchtafweer doelloos in de lucht.

De coalitie beheerst namelijk het luchtruim en vernietigt eerst de radarstations van de Irakezen, waardoor zij geen zicht meer hebben op de aanvallen. Hierdoor kan de Iraakse luchtmacht zijn capaciteiten niet benutten. Er zijn 3 belangrijke aanvalsgebieden voor de coalitie: Bagdad, waar zich het machtscentrum van Irak bevindt, West-Irak vanwaar Scuds op Israël kunnen worden gelanceerd en Zuid-Irak waar zich veel Iraakse troepen bevinden. 1 dag na het begin vuurt Saddam 10 Scuds af op Israël, om het land bij de oorlog te betrekken, hetgeen slecht zou vallen bij andere Arabische landen. Ook vuurt hij Scuds af op Saoedi-Arabië. Israël stuurt zijn luchtmacht af op Irak, maar voordat ze het Israëlische luchtruim hebben verlaten, worden zij teruggehaald. De verouderde Scuds weten weinig schade aan te richten in Israël en Saoedi-Arabië en de meeste Scuds bereiken hun doel niet. De coalitie is wel bang dat deze Scuds zijn uitgerust met chemische – of biologische wapens, waardoor in Israël en Saoedi-Arabië regelmatig het luchtalarm afgaat en mensen een gasmasker moeten dragen.

In de 1e week van de oorlog verliest Irak een deel van zijn straaljagers. De rest van de vliegtuigen vliegen nota bene naar aartsvijand Iran, om zo niet te worden vernietigd door de coalitie. Meer dan 110 vliegtuigen bereiken Iran voordat de coalitie verder uitwijken van Iraakse vliegtuigen kan voorkomen. Iran heeft de vliegtuigen nooit teruggegeven. Ook Iraakse marineschepen proberen Iran te bereiken, maar die worden allemaal onderschept.

Operatie Desert Sabre

Op 29 januari vallen Iraakse troepen de Saoedische grensstad Khafji binnen, waarbij Amerikaanse mariniers worden omsingeld. Na een tegenaanval, waarbij zeker 1 dag hard wordt gevochten, weten de Amerikanen en de Saoedi’s de Irakezen met zware verliezen te verdrijven. De Sovjet-Unie probeert een vredesplan door te voeren, hetgeen niet lukt. Het behelst het terugtrekken van Irak uit Koeweit, het loskoppelen van de oorlog in Koeweit en Irak met het Israëlisch-Palestijns conflict en een direct staakt-het-vuren. Op 24 februari begint daarom de grondoorlog, Operatie Desert Sabre.

Met een tangbeweging moet de linkerflank via een omtrekkende beweging oprukken naar de rivier de Eufraat en de rechterflank moet Koeweit bevrijden. De soldaten van Saddam zijn echter compleet murw gemaakt door 7 weken onafgebroken bombardementen van de coalitie. Ze zijn niet of nauwelijks bevoorraad en velen geven zich over zonder 1 schot te lossen. Huilende oudere mannen die tegen hun wil zijn ingezet om te vechten, smeken coalitiesoldaten om vooral niet te schieten en vervloeken Saddam Hoessein. Hele divisies capituleren of trekken zich terug. Alleen Saddams elitetroepen, de Republikeinse Garde, verzetten zich hevig. Die krijgen al gauw te maken met andere dringende aangelegenheden: er dreigt namelijk een opstand in het land van sjiieten en Koerden. Tijdens de aftocht steken troepen van Saddam oliebronnen in brand, waardoor de lucht zwart kleurt en er een giftige lucht hangt, hetgeen zorgt voor een enorme natuurramp. Op 27 februari trekken Franse troepen Koeweit-stad binnen. Een groot deel van de Iraakse troepen is dan uitgeschakeld of in gevangenschap. ’s Avonds laat Bagdad weten alle resoluties van de Verenigde Naties te aanvaarden, waarna president Bush van de Verenigde Staten een staakt-het-vuren afkondigt.

Aan de kant van de coalitie sneuvelen 131 militairen en verongelukken er 100. Irak meldt dat er 20.000 doden zijn gevallen bij de luchtaanvallen en 15.000 bij de grondoorlog. Anderen schatten de verliezen aan Iraakse kant groter, namelijk tussen de 100.000 en 150.000 doden. De Verenigde Staten beloven dat terugtrekkende Iraakse soldaten niet beschoten zullen worden, hetgeen toch gebeurt. Op 26 en 27 februari trekken Saddams troepen zich terug over 2 Koeweitse snelwegen die leiden naar Irak. De Amerikaanse luchtmacht valt hen aan en de soldaten zijn kansloos. Duizenden militairen verbranden levend en de beelden van de verkoolde soldaten in hun voertuigen zijn schokkend om te zien. Naderhand wordt deze snelweg omgedoopt tot de ‘Snelweg des Doods’.

Opstand sjiieten en Koerden en bijdrage Nederland

Koeweit is bevrijd, maar Saddam zit nog steeds in het zadel. In Irak breken in verschillende steden opstanden uit. Sjiieten in het zuiden en Koerden in het noorden van Irak zien hun kans schoon en verwachten dat de Amerikanen hen zal helpen: zij hebben de sjiieten en de Koerden namelijk aangemoedigd om in opstand te komen. Dit gebeurt niet, waardoor de opstanden worden neergeslagen en Saddam later wraak zal nemen op de sjiieten en de Koerden. De Verenigde Staten zouden bang zijn voor een chaos in het land zonder Saddam. De Koerden vluchten de bergen in, waar een verschrikkelijke humanitaire crisis ontstaat.
Nederland draagt ook militair bij tijdens de Golfoorlog. De Nederlandse bijdrage is van defensieve aard en het is de bedoeling dat er weinig risico’s aan de deelname verbonden zijn. Nederland stuurt op 20 augustus 1990 2 fregatten, de Pieter Florisz en de Witte de With, onder de vlag van de West-Europese Unie naar de Golf om het handelsembargo te handhaven. Deze schepen worden afgelost door de Philips van Almonde, de Jacob van Heemskerck en het bevoorradingsschip Zuiderkruis. Nederland leurt met het stationeren van F-16’s in Turkije en Oman, die de vliegtuigen niet nodig hebben. Op verzoek van de NAVO besluit het kabinet op 12 januari 1991 Patriots (anti-vliegtuig-raketten die vanaf de grond worden gelanceerd) naar Turkije te zenden. Midden februari stuurt Nederland Patriots met soldaten naar Israël.

Irak probeert zich in de jaren 1991-2003 zoveel mogelijk aan de controle van de VN-wapeninspecteurs onttrekken. Irak misbruikt het zogenaamde ‘Olie-voor-voedselprogramma’. Dit staat beperkte handel in olie toe als uitzondering op het embargo tegen Irak, op voorwaarde dat van de opbrengst voedsel en medicijnen worden gekocht voor de bevolking. De opbrengst wordt echter misbruikt. Uiteindelijk bezetten de Verenigde Staten het land in 2003 alsnog. Want in 2003 trekt president George Bush jr. ten strijde tegen Irak. Operatie Iraqi Freedom moet een einde maken aan het schrikbewind van Saddam, die zijn eigen volk onderdrukt. Tevens zou hij een belangrijke rol spelen bij het internationale terrorisme en zou hij over massavernietigingswapens beschikken. Saddam wordt in verband gebracht met de aanslagen van 11 september 2001 en Al Qaida. Coalitietroepen bezetten ditmaal Irak en speciale eenheden weten Saddam op te sporen in een schuilplaats onder de grond. Op 30 december 2006 wordt hij opgehangen. Achteraf blijken er helemaal geen massavernietigingswapens te zijn in Irak.

In Saoedi-Arabië bevinden zich voor islamieten heilige plaatsen. De aanwezigheid van de Amerikanen in dat land is een reden voor extreme islamitische groeperingen als Al Qaida om terreuraanslagen te plegen tegen de Verenigde Staten, zoals op 11 september 2001. Deze aanslagen zijn weer de aanzet voor de Verenigde Staten Irak in 2003 aan te vallen en te bezetten. Deze bezetting vormt weer de basis voor de opkomst van Islamitische Staat.

Met de inval in Koeweit overspeelt Saddam Hoessein zijn hand. Hij heeft waarschijnlijk nooit verwacht dat de inval in Koeweit zoveel los zou maken dat de Verenigde Staten een internationale troepenmacht op de been weet te krijgen die met geweld bereid is om de kleine oliestaat te bevrijden.

(Bron: RD.nl, Defensieweb.fandom.com, Isgeschiedenis.nl, Standaard.be, VRT.be, Defensie.nl, Anderetijden.nl, Wikipedia)