125 jaar Ajax, de meest succesvolle voetbalclub van Nederland

Op 18 maart 1900, in 2025 125 jaar geleden, wordt voetbalclub Ajax opgericht. De club is de uitgegroeid tot de succesvolste voetbalclub van Nederland. Ook heeft Ajax de beste voetballer van ons land voortgebracht, namelijk Johan Cruijff.

In 1893 of 1894 wordt Ajax voor het eerst opgericht. Dit geschiedt in Café Jonkhart aan de Amstelveenseweg. Aanvankelijk wordt voor de naam Union gekozen, maar al snel wordt die veranderd in Ajax. De naam Ajax komt uit de Griekse mythologie. Het is in die tijd de mode om sportverenigingen te noemen naar Griekse mythologische figuren, zoals Xerxes, Hercules, Excelsior en Achilles. Onder anderen Han Dade en Floris Stempel zijn daarbij aanwezig.

Leden krijgen een lidmaatschapskaart waarop het fout gespelde Footh Ball Club Ajax staat gedrukt. Dade wordt voorzitter en er wordt gespeeld op een veldje achter het café. Na de eerste wedstrijden op die plek, gaan de Ajacieden spelen in het Willemspark, wat eigenlijk een veld is. Maar leden verhuizen en een goed bereikbaar speelveld is moeilijk te vinden. Ook stelt de Amsterdamse voetbalbond regels op waar de club niet aan kan voldoen. Na 2 jaar is het einde verhaal voor de club.

Officiële oprichting en “mooiste voetbalshirt ooit”

De tweede en dus later als officiële geziene oprichting van Ajax geschiedt op zondagochtend 18 maart 1900. In café Oost-Indië aan de Kalverstraat 2 door Floris Stempel, Han Dade en Carel Reeser. Stempel wordt de voorzitter van de heropgerichte club. Ajax speelt aanvankelijk in het zwart met een rode sjerp, de kleuren van de vlag van Amsterdam. Kort daarna wordt dit tenue verruild door een shirt met rood-witte banen, het shirt waarin de Rotterdamse club Sparta speelt. Als Ajax in 1911 naar de Westelijke Eerste Klasse promoveert, is één van de tegenstanders Sparta. Die club uit 1888 heeft het oudste recht, waardoor Ajax in een ander shirt gaat spelen, namelijk het inmiddels wereldberoemde witte shirt met in het midden een rode baan.

Oud-keeper van Ajax Gerrit keizer speelt in 1930 en 1931 voor Arsenal. Na de oorlog heeft Ajax weinig geld te besteden. Keizer, die in die tijd weer uitkomt voor Ajax, heeft nog contacten met de Londense club en neemt shirts van de ‘Gunners’ mee naar Amsterdam. Hierdoor speelt Ajax tussen 1946 en 1949 in het shirt van Arsenal.

In 2020 organiseert het prestigieuze Franse voetbalblad France Football een verkiezing voor het mooiste voetbalshirt ooit. Het Ajaxshirt dat het team tussen 1971 en 1973 draagt, tijdens de ‘Gouden Jaren’, wordt uitgeroepen tot het mooiste voetbalshirt aller tijden. Overigens eindigt het shirt van het Nederlands Elftal uit 1974 op een verdienstelijke derde plaats.

Jack Reynolds en eerste successen

Om het niveau op te krikken, gaat Ajax in 1910 op zoek naar een Britse trainer. Niet een Brit, maar een Ier, John Kirwan, wordt de oefenmeester die onder andere bij Tottenham Hotspur heeft gespeeld. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog keert hij terug naar huis. Door diezelfde oorlog gaan de Olympische Spelen van 1916 in Duitsland niet door. De Engelsman Jack Reynolds zou het Duitse voetbalteam trainen, hetgeen dus niet geschiedt. Hierdoor wijkt hij uit naar het neutrale Nederland en wordt hij trainer van Ajax.

Hij verdubbelt het aantal trainingsavonden van 1 naar 2 en legt veel nadruk op discipline en krachttraining. Ook maakt hij een begin met de jeugdopleiding en oefent zijn team in aanvallend spel. Reynolds staat aan de basis van het Ajax-DNA. Opvallend voor een Engelsman die is opgegroeid met het Engelse ‘kick-and-rushvoetbal’. In stadion De Meer is een tribune naar Jack Reynolds vernoemd.

In 1917 wordt voor het eerst de Nederlandse Beker gewonnen en in 1918 het eerste landskampioenschap. Als het team terugkomt na de wedstrijd in Tilburg, waar het de kampioenswedstrijd tegen Willem II heeft gewonnen, blijkt Ajax over veel fans te beschikken. Het Sportblad schrijft: “Het gejuich der duizenden en duizenden, die in en om het station stonden opgepakt om Ajax te verwelkomen, overstemde zelfs het geratel van den trein en het gepuf der machine. ‘t Was een oogenblik overweldigend. (…) Het was één golvende menschenzee zoover het oog reikte.”

Toonaangevende clubs in Amsterdam

Amsterdam heeft in die tijd meer toonaangevende clubs, te weten Blauw-Wit, De Volenwijckers en DWS. De Volenwijckers worden in 1944 landskampioen en DWS in 1966. In 1972 fuseren de profafdelingen van DWS en Blauw-Wit en wordt FC Amsterdam opgericht. Ongeveer 2 jaar later voegen de Volenwijckers zich bij FC Amsterdam, dat in 1982 wordt opgeheven. Ajax is echter de grootste club van de hoofdstad en heeft fans die zich vooral bevinden in en rond Amsterdam en in Noord-Holland. Maar ook buiten ons land zijn er mensen die zich Ajacied voelen.

Ajax Mars

De viering van de eerste landstitel gebeurt in café Suisse aan de Kalverstraat en in de Koningszaal van Artis. Daar wordt voor het eerst de Ajax Mars gezongen. De tekst is geschreven door Dirk Knegt, nota bene een Rotterdammer en hoofdredacteur van het clubblad, en de muziek door de Belgische vluchteling Emile Painparé. “We zien Painparé nog zitten”, zegt Knegt in 1946. “Met onzen tekst in de linkerhand, terwijl hij met zijn rechterhand gaten in de lucht sloeg, neuriënd, zoo’n beetje gekkig, piassend, half lezend, half gesticulerend … ‘Ça Va.. Ça Va… In orde, komt voor elkaar! Over 3 dagen terugkomen…’.” Aanvankelijk begint het refrein met de woorden: “Heil, Ajax, heil.” Later wordt de tekst veranderd in: “Hup, Ajax, hup.” De Ajax Mars wordt nog steeds bij elke thuiswedstrijd gespeeld.

Stadion De Meer

Vanaf 1907 speelt Ajax in het Houten Stadion in de Watergraafsmeer in Amsterdam-Oost. In 1934 verhuist de club naar stadion De Meer, eveneens in de Watergraafsmeer. Dit stadion staat tegenover Betondorp, waar later Johan Cruijff zal wonen. Voor de Europese wedstrijden wijkt Ajax, tot de verhuizing naar de Johan Cruijff Arena, meestal uit naar het Olympisch Stadion in zuid, waar veel meer mensen in kunnen. In De Meer speelt Ajax 6 Europese wedstrijden, in het Olympisch Stadion 39. Sinds 1996 is de Johan Cruijff ArenA de thuisbasis van de Amsterdammers.

In 1925 viert de club het 25-jarig bestaan. Er wordt een Delftsblauw bord vervaardigd met daarop voor het eerst het logo met het hoofd van de Griekse held Ajax. Op 20 september 1928 staat hij voor de eerste keer in het clubblad op de tweede pagina. Zijn kop prijkt 2 weken later op de voorpagina. Het logo wordt in 1990 vervangen door een modernere versie, die bij veel fans niet in de smaak valt. Bij de viering van het 125-jarig bestaan, krijgt Ajax zijn oude, vertrouwde ‘smoel’ terug.

Ajax Jodenclub?

Aan de oorsprong van Ajax is weinig Joods te ontdekken. Toch krijgt Ajax al voor de Tweede Wereldoorlog de bijnaam ‘Neuzenclub’. Tijdens de oorlog komen 17 leden van Ajax om het leven. Voor hen is in 2024 een plaquette onthuld op De Toekomst. Trainer Jack Reynolds wordt overigens in 1940 door de Duitsers geïnterneerd, omdat hij afkomstig is uit een land dat in oorlog is met Duitsland. Na de oorlog komt hij vrij.

Ajax heeft wel veel fans in buurten waar Joden wonen. Ajax is in die tijd vooral populair onder de middenstand, waarin veel Joden werkzaam zijn, in de binnenstad en natuurlijk in de thuishaven Amsterdam-Oost. De club heeft een aantal bekende Joodse spelers gehad, zoals Sjaak Swart en Bennie Muller. Jaap van Praag en zijn zoon Michael, beiden voormalige voorzitters van Ajax, zijn eveneens van Joodse afkomst. Ajax heeft dus de naam een ‘Jodenclub’ te zijn, maar uit de geschiedenis blijkt daar weinig van waar. Toch schreeuwen uitsupporters soms antisemitische leuzen om de club en de fans van Ajax te provoceren. Veel supporters van Ajax hebben de bijnaam ‘Jodenclub’ inmiddels verheven tot een geuzennaam. Zij zingen “Dit is een Jodenclub” en “Wie niet springt die is geen Jood” en noemen zich ‘Super Joden’. Het bestuur van Ajax vindt het gebruik van deze termen ongepast en heeft zich ertegen verzet.

Rivaliteit met Feyenoord

De grootste rivaal van Ajax is Feyenoord. Ajax-Feyenoord is Amsterdam tegen Rotterdam, de 2 grootste steden van Nederland. De eerste confrontatie is op 9 oktober 1921 in Rotterdam, waar Ajax met 2-3 wint. Na protesten van de Rotterdammers wordt na de wedstrijd de eindstand bepaald op 2-2. Het duel tussen de 2 wordt de ‘Klassieker’ genoemd. De meeste goals in 1 Klassieker is op 28 augustus 1960, als Feyenoord met 9-5 van Ajax wint. Een andere monsterscore is op 18 september 1983, wanneer Ajax Feyenoord met 8-2 verslaat.

Die rivaliteit is in de loop der jaren uitgegroeid tot een ware ‘haat’ tussen de beide supportersscharen. Het is zelfs zo erg, dat er geen uitsupporters meer welkom zijn bij een wedstrijd tussen de 2 kemphanen. Het is in het verleden namelijk meerdere keren vreselijk uit de hand gelopen. In 1980 komt Feyenoord-icoon Wim Jansen bij Ajax spelen, hetgeen absoluut niet goed valt bij de Feyenoordsupporters. Bij zijn debuut voor de Amsterdammers op 7 december, tegen nota bene Feyenoord in de Kuip, krijgt hij een ijsbal op zijn oog, waardoor hij de wedstrijd moet staken. Ook organiseren supporters van de beide clubs vechtpartijen. Op 23 maart 1997 spreken ze af in een weiland bij Beverwijk. Bij die zogenaamde Slag bij Beverwijk komt Ajaxsupporter Carlo Picornie om het leven.

Johan Cruijff en Europese successen

De grootste speler die Ajax en Nederland heeft voortgebracht, is zonder twijfel Johan Cruijff. Hij wordt gerekend tot één van de beste voetballers aller tijden. In 1999 wordt hij uitgeroepen tot de beste Europese voetballer van de 20e eeuw. 3 keer wordt hij uitgeroepen tot de beste Europese voetballer van het jaar.

Johan Cruijff wordt geroemd om zijn spelinzicht, zijn handelings- en startsnelheid en zijn techniek. Het aanvallende totaalvoetbal dat Ajax speelt, is een lust voor het oog. Spelers wisselen doorlopend van positie, verdedigers vallen aan, aanvallers verdedigen mee en ook de keeper moet kunnen voetballen. In deze voetbalchaos is Johan Cruijff de dirigent. Hij leidt de teams waarvan hij deel uitmaakt en is overal op het veld het aanspeelpunt.

Met Johan Cruijff en andere topspelers als Piet Keizer, Sjaak Swart en John Neeskens groeit Ajax rond 1970 uit tot het beste team ter wereld. In 1969 verliest Ajax nog de Europa Cup 1-finale van AC Milan. Na de winst van Feyenoord in 1970 van de Europa Cup 1, is het tijd voor de hegemonie van Ajax, die de Gouden Jaren worden genoemd. Eerst onder coach Rinus Michels en later onder de Roemeen Ștefan Kovács winnen de Amsterdammers in 1971, 1972 en in 1973 de Europa Cup 1. Tijdens de finale in 1972 tegen Inter Milaan, scoort Johan Cruijff allebei de doelpunten. In 1972 wordt tevens de Wereld Cup voor clubteams gewonnen. Ajax domineert internationaal met Johan Cruijff als beste speler ter wereld. Dat Ajax, met zijn lef en zijn branie, is door veel voetballiefhebbers voor eeuwig in het hart gesloten.

Ajax succesvolste club van Nederland

Pas in de jaren 80 laat Ajax weer internationaal van zich horen. Met spelers als Marco van Basten, Frank Rijkaard en Ronald Koeman en Johan Cruijff als trainer wint Ajax in 1987 Europacup II door Lokomotive Leipzig te verslaan. In de jaren 90 beleeft Ajax een nieuw gouden tijdperk onder leiding van Louis van Gaal. Ajax wint in 1992 de UEFA Cup door Torino te verslaan. De club wint de Champions League in 1995. Ajax verslaat AC Milan in de finale met 1-0 dankzij een doelpunt van Patrick Kluivert. Ook wordt de Wereld Cup voor clubteams gewonnen.

Ajax is tot nu toe 36 maal landskampioen geworden en heeft 20 maal de KNVB Beker gewonnen. De Johan Cruijff Schaal is 9 maal mee naar Amsterdam genomen. 4 maal weet Ajax de Europa Cup 1 oftewel de Champions League te winnen. De Europa Cup II en de UEFA Cup worden 1 maal gewonnen. Ajax wint 3 maal de UEFA Supercup en 2 maal de Wereld Cup voor clubteams. Ajax is hiermee de succesvolste voetbalclub van Nederland.

Arco Gnocchi is dinsdag 18 maart 2025 om 17.10 uur op NPO 1 bij Tijd voor MAX te gast om naar aanleiding van het 125-jubileum van Ajax te praten over het boek Ajax in 125 verhalen.

(Bron: Sportgeschiedenis.nl, Ajaxlife.nl, Historiebetaaldvoetbal.nl, Ajax.nl, AT5.nl-Menno Pot, VI.nl, Ajaxshowtime.com, Dedokwerker.nl, Wikipedia. Foto’s: ANP)