11 november: Sint-Maarten

Sinds jaar en dag vieren we in grote delen van Nederland op 11 november Sint-Maarten. Kinderen komen voorzien van lampions langs de deuren om liedjes te zingen en lekkernijen op te halen. Waar komt de traditie vandaan?

Maarten van Tours

Naast Nederland gaan ook in Vlaanderen, Noord-Frankrijk en Duitsland kinderen de straat op. Over de oorsprong van de Sint-Maartentraditie zijn meerdere theorieën. Algemeen wordt aangenomen dat Maarten van Tours wordt vereerd. Hij werd in 316 in Savaria, Hongarije geboren uit Romeinse ouders. Nadat hij als 15-jarige een bedelaar de helft van zijn mantel schenkt, blijkt de bedelaar de belichaming van Jezus te zijn, waarna Maarten zich tot het Christendom bekeert. Hij wordt zeer geliefd, doordat hij door middel van verschillende wonderen bewijst dat hij in verbinding staat met God. Na zijn dood wordt hij vereerd en zijn stoffelijke resten zijn felbegeerd.

Beenderen

Zowel Tours als Poitiers willen de beenderen van Sint Maarten. Tours omdat hij er bisschop is geweest, Poitiers omdat hij daar zijn geestelijke loopbaan is gestart en er een klooster heeft gesticht. De afvaardiging uit Tours trekt uiteindelijk aan het langste eind en neemt het lichaam per boot mee naar de stad. Tegenwoordig ligt er nog maar een enkel botstuk in Tours.

Beschermheilige van Utrecht

De rest van de beenderen zijn over Europa verspreid. Ook in de Dom van Utrecht zijn relikwieën van hem te vinden. Tegenwoordig is hij beschermheilige van zowel Utrecht als Groningen en zijn vele kerken in Noord-Europa aan hem gewijd. In Utrecht is het dit jaar de hele week feest, omdat het precies 1700 jaar geleden is dat Sint Maarten geboren werd.

Lichtjesfeest

Eén van de theorieën over het huidige lichtjesfeest is dat er vaak tijdens de mis op 11 november regels werden voorgedragen over het ontsteken van licht en dat zou voor de bevolking aanleiding geweest zijn voor een lichtjesfeest. Ook waren ‘bedelfeesten’ nodig in de moeilijke wintermaanden. Het is daarom lang een viering voor de armen geweest en tot begin vorige eeuw zag niet iedereen zijn kinderen daar graag aan mee doen. Pas sinds de jaren 20 van de 20e eeuw kwam daar verandering in en Sint-Maarten veranderde in een traditie die men graag in ere houdt. De uitgeholde bieten met een kaars erin maakten met der tijd (meestal) plaats voor papieren lampionnen en inmiddels is het religieuze karakter er van af en draait het vooral om liedjes en traktaties. Op veel scholen worden er door de kinderen van tevoren zelf lampions gemaakt.

Sint-Maarten-liedjes

Door de jaren heen zijn er verschillende liedjes in gebruik geweest en het verschilt van streek tot streek welke er nu nog gezongen worden. Ook waren veel liedjes oorspronkelijk een stuk langer, met meerdere coupletten. Over het algemeen zit er een stukje humor in en er zijn ook speciale liedjes voor huizen waar niet wordt opengedaan door de bewoners. Wat natuurlijk niet op prijs gesteld wordt door de kinders en dat laten zij luid en duidelijk merken.

Voorbeeld van een kort en bondig liedje:

Sint Maarten, Sint Maarten
De koeien hebben staarten
De meisjes hebben rokjes aan
Daar komt Sinte Maarten aan

Halloween

Tegenwoordig wordt in Nederland ook steeds meer aandacht besteed aan het Amerikaanse Halloween, dat daar eind oktober gevierd wordt. Ook bij dat feest gaan kinderen langs de deuren, maar vooralsnog kan het qua populariteit niet van Sint-Maarten winnen.

Wordt er bij u in de buurt Sint-Maarten gevierd? En welk liedje staat u het meest bij?

(Bron: geschiedenisbeleven.nl, isgeschiedenis.nl, Wikipedia)