1 augustus 1971: The Concert for Bangladesh

Op 1 augustus 1971, in 2021 50 jaar geleden, wordt in het New Yorkse Madison Square Garden het 1e grootschalige benefietconcert door beroemde artiesten gehouden, The Concert for Bangladesh. In Bangladesh komen dan honderdduizenden mensen om het leven door oorlog, honger, ziektes en natuurgeweld. Ravi Shankar, de wereldberoemde sitarspeler, en George Harrison besluiten daarom een concert te organiseren om geld op te halen voor de mensen aldaar en bewustwording te creëren over de ellende die op dat moment in Bangladesh gaande is.

Pandit Ravi Shankar werkt in 1971 onder anderen met George Harrison en Yehudi Menuhin aan de documentaire Raga over het leven van de sitarspeler. Shankar heeft veel familie en vrienden in het getroffen gebied en vraagt Harrison om iets voor de mensen te doen. Harrison is direct enthousiast en neemt het initiatief van Shankar over. Hij besluit een megaconcert te organiseren, om zoveel mogelijk geld op te halen voor de mensen in de getroffen gebieden en bewustwording te creëren. Harrison is zeer geraakt door de ellende van de mensen aldaar. Het medeleven van de voormalige Beatle is oprecht: op de single Bangla Desh zingt hij onder meer: “It’s something I can’t neglect”, “Het is iets wat ik niet kan negeren”.

Harrison ontwikkelt al tijdens zijn tijd bij The Beatles een grote interesse voor India, Indiase mystiek en Indiase muziek. Hij gebruikt een sitar op het Beatlesnummer Norwegian Wood, wat een hit wordt. Harrison speelt op het nummer de zangpartij van John Lennon op de sitar mee. Ravi Shankar is niet gecharmeerd van Norwegian Wood. Hij leert Harrison echt sitar spelen en de 2 worden grote vrienden. Een aantal bands als The Beatles en The Rolling Stones nemen nummers op met een sitar en andere Indiase instrumenten. Dat is het begin van de zogenaamde raga-rock, Westerse muziek beïnvloed door Indiase muziek, eind jaren 60 en begin jaren 70.

Ravi Shankar

Voorbereidingen

Shankars originele idee is om zo’n 25.000 dollar op te halen voor Bangladesh. Maar vanwege de deelname van de ex-Beatle, die onder contract staat bij Apple-records, ontstaan er meer mogelijkheden. Zoals het opnemen van een plaat of zelfs het maken van een film, hetgeen geschiedt. Al gauw ontstaat bij Shankar en Harrison het idee om een concert te organiseren met megasterren. Het concert moet een mix worden van Westerse rock en Indiase klassieke muziek. Het concert moet worden gehouden in de meest prestigieuze concertzaal in de Verenigde Staten: het Madison Square Garden in New York.

Harrison begint met het maken van een lijst van artiesten. Van die oorspronkelijke lijst zegt vrijwel iedereen toe om op te treden. Deze artiesten zijn onder anderen Billy Preston, Jesse Ed Davis, Eric Clapton, Jim Horn, Chuck Findley, Carl Radle, Leon Russell, Klaus Voormann, Jim Keltner, Ringo Starr, Bob Dylan en de band Badfinger. Een Indiase astroloog zegt dat het concert bij voorkeur moet worden georganiseerd aan het begin van de maand augustus. Toevallig of niet is het Madison Square Garden alleen nog maar op zondag 1 augustus 1971 beschikbaar.

George Harrison

In juli 1971 neemt Harrison de single Bangla Desh op, geproduceerd door Phil Spector. Tegelijkertijd neemt Shankar Joi Bangla op, hetgeen wordt geproduceerd door Harrison. De opbrengst van beide nummers gaat naar een door Harrison en Shankar opgezet fonds. Het geld gaat naar UNICEF. Als het bekend wordt dat het concert gaat plaatsvinden, is het in een mum van tijd uitverkocht. Daarom wordt een 2e concert georganiseerd op dezelfde dag, maar dan ’s avonds. Zo’n 40.000 mensen zullen beide concerten bezoeken.

Aan het eind van juli vinden in New York de repetities plaats voor het concert. Harrison stelt een groep van muzikanten samen die de artiesten moet begeleiden. Preston speelt keyboards, de 4 leden van Badfinger spelen op gitaar en tamboerijn, Voormann en Keltner op respectievelijk bas en drums en Jim Horn’s Hollywood Horns treedt op als blazerssectie. Ook Eric Clapton, grote vriend van Harrison, wil van de partij zijn, maar over zijn optreden wordt getwijfeld, omdat hij zwaar verslaafd is aan heroïne. Op 31 juli vinden de laatste repetities en de soundcheck plaats in het Madison Square Garden. Clapton en Dylan zijn daar ook aanwezig, al lijdt Clapton aan ernstige afkickverschijnselen. Hij zal later kunnen optreden vanwege het feit dat hij wat methadon heeft weten te scoren.

Bob Dylan

Harrison nodigt ook Paul McCartney en John Lennon uit voor een gezamenlijk optreden. McCartney zegt direct af: The Beatles zijn in april 1970 officieel uit elkaar gegaan en zijn dan verwikkeld in juridische gevechten. McCartney weigert daarom mee te spelen, John Lennon zegt aanvankelijk wel toe. Harrison geeft Lennon subtiel te kennen dat hij alleen hem en niet zijn vrouw Yoko Ono op het podium wil. Lennon zou daarmee akkoord zijn gegaan, maar vervolgens breekt daardoor een enorme ruzie uit tussen Lennon en Ono, waardoor Lennon niet komt opdagen.

Crisis in Bangladesh

Als Harisson en Shankar en hun muzikale vrienden in augustus 1971 op het podium staan tijdens het Concert voor Bangladesh, zijn zo’n 10 miljoen vluchtelingen uit Oost-Pakistan de grens met India over gevlucht, om aan honger en ziekte te ontkomen. Er is in de wereld dan nog weinig bekend over de immense catastrofe die er op dat moment in de regio gaande is. In 1947 ontstaat de onafhankelijke moslimstaat Pakistan als afscheiding van het Hindoe India. Er ontstaan 2 provincies, West- en Oost-Pakistan dat door India wordt gescheiden. Niet alleen geografisch is de regio verdeeld, ook in cultuur en taal zijn de 2 provincies elkaars tegenpolen. In West-Pakistan wordt Urdu gesproken, in Oost-Pakistan Bengali. Oost-Pakistan wordt later Bangladesh genoemd. Het politieke en machtscentrum is gevestigd in West-Pakistan, ook al wonen meer mensen in Oost-Pakistan.

In 1969 komt generaal Agha Muhammad Yahya Khan aan de macht, die belooft een eind te maken aan de dictatuur en belooft democratie in te voeren. In 1970 vinden de 1e verkiezingen plaats in Pakistan. De uitkomst is een klap voor de machthebbers in West-Pakistan als The Awami People’s League of Bangladesh de verkiezingen wint. De machthebbers weigeren hun macht af te staan, waarna een groot conflict uitbreekt. Tussen de 250.000 en 3 miljoen mensen worden door het Pakistaanse leger vermoord. Zo’n 7 miljoen mensen slaan naar India op de vlucht voor oorlog, honger en dodelijke ziektes als cholera.

Een humanitaire crisis breekt uit en de meeste slachtoffers zijn kinderen. Zo’n half miljoen mensen komt daarnaast om het leven als gevolg van de cycloon Bhola, die in november 1970 over de regio raast. Het is de dodelijkste storm ooit geregistreerd. De Indiase regering schat dat het onderhoud van de vluchtelingen zo’n 1 miljoen dollar per dag bedraagt. Buitenlandse hulp voorziet maar in een fractie van het benodigde geld voor voedsel en medicijnen. Daarom besluiten Harrison, Shankar en hun vrienden een benefietconcert te organiseren, om een nog grotere humanitaire crisis af te wenden.

De jaren 60 zijn net voorbij en veel van de dromen van de hippies uit die tijd zijn niet uitgekomen. Zo heerst er nog steeds oorlog, zoals de Vietnamoorlog. Ook is er nog steeds honger in de wereld. Daarnaast zijn president Kennedy, zijn broer Robert en Martin Luther King, allen symbool voor verandering, vermoord. Brian Jones, Jimi Hendrix en Janis Joplin zijn dood. De zwarte burgerrechtenbeweging vecht in de Verenigde Staten nog steeds voor gelijke rechten. Het idealisme is bij veel mensen tanende. Met The Concert for Bangladesh lijkt George Harrison te willen zeggen dat de verloren gegane idealen van de jaren 60 nog wat kunnen worden geëerd door directe hulp te geven aan de hulpbehoevende medemens in Bangladesh.

Middagshow

Het 1e optreden is van Ravi Shankar met Ali Akbar Khan op sarod, Kamala Chakravarty op tambura, en Alla Rakha op tabla. Tijdens het stemmen van de instrumenten begint het publiek te applaudisseren. Shankar zegt gevat: “Jullie vinden het stemmen al mooi, we hopen dat jullie nog meer zullen genieten van de muziek.” Shankar begint met Bangla Dhun, een nummer gebaseerd op Bengalese traditionele melodieën. Shankar en Khan spelen al samen sinds hun jeugd en het vuur lijkt ervan af te spatten.

Als Shankar heeft gespeeld, krijgt het publiek beelden te zien van de vreselijke gebeurtenissen in Bangladesh. Dan is het de beurt aan Harrison met de All Star Band. Harrison, de stille Beatle die altijd op de achtergrond heeft gestaan, staat plotseling als frontman voor het publiek en de camera’s. Hij is wat nerveus om het gezicht van een band te zijn, maar doet dit met verve. Harrison is gekleed in volledig wit kostuum en speelt op een witte Fender Stratocaster gitaar. Hij speelt Wah-Wah, gevolgd door zijn grote Beatles hit Something waarna hij Awaiting fot You All ten gehore brengt.

Billy Preston zingt vervolgens That’s the way God planned it. Ringo Starr krijgt het grootste applaus van die middag als hij It don’t come easy zingt. Daarna zingen Harrison en Russel Beware of Darkness. Tijdens While my guitar gently wheeps vechten de vrienden Harrison en Clapton een geweldig gitaarduel uit. Russel speelt vervolgens Jumping Jack Flash van The Stones en Young Blood van The Coasters. Harison speelt voor de 2e keer een nummer uit zijn Beatle-tijd samen met Pete Ham van Badfinger en een koor, getiteld Here comes the sun.

Harrison heeft dan op zijn playlist, een lijst met de nummers, Bob met een vraagteken staan. Tot op het laatste moment is het namelijk niet zeker of Bob Dylan werkelijk zal spelen, want hij heeft al 5 jaar nauwelijks live opgetreden. Maar Dylan treedt, tot grote vreugde van het publiek, wel op. Hij speelt een aantal van zijn klassiekers: A hard rain’s a-gonna fall, Blowing in the wind, It takes a lot to laugh, it takes a train to cry, Love minus zero/No limit en Just like a woman. Harrison betreedt dan weer het podium met de band voor het laatste deel van de show. Hij speelt Here me Lord, zijn grote hit My sweet Lord en sluit af met Bangla Desh.

Avondshow

Harrison is zeer tevreden met het middagconcert. De avondshow verloopt nagenoeg hetzelfde als het optreden in de middag. De volgorde van de nummers is niet helemaal hetzelfde en een nummer als Hear me Lord wordt geschrapt. Dylan schrapt Love minus zero en vervangt het nummer door zijn Mr. Tambourine Man, een nummer dat beroemd is gemaakt door The Byrds. De avondshow wordt later beter ontvangen dan de middagshow. Na het optreden is er een feest. Dylan is zeer blij en opgelucht. Hij omhelst Harrison, met wie hij later samen met Jeff Lynne, Roy Orbison en Tom Petty de supergroep Traveling Wilburys zal oprichten, en zegt dat hij graag 3 shows had gedaan. Het feest wordt onder andere opgeluisterd door Phil Spector die zijn Da doo ron ron ten gehore brengt. Het feest is ten einde als ’s ochtends vroeg drummer van The Who Keith Moon het daar aanwezige drumstel in elkaar trapt.

The Concert for Bangladesh is direct een groot succes. De inkomsten van het concert zijn zo’n 250.000 dollar, 10 keer zoveel als waarop Ravi Shankar had gehoopt. Ook de naam Bangladesh staat vanaf dat moment op de voorpagina’s van de kranten. Maar er zijn ook grote problemen. Het uitgeven van de plaat The Concert for Banlga Desh laat lang op zich wachten, mede vanwege problemen met rechten en belastingen. Nog nooit is op zo’n schaal een benefietconcert gehouden en op bijvoorbeeld belastingtechnisch gebied is het Concert for Bangladesh onbekend terrein.

De opbrengst wordt dan ook jaren door de Amerikaanse belastingdienst vastgehouden. Uiteindelijk komt het geld wel aan in Bangladesh. De plaat van het concert wordt een groot succes en wint een Grammy Award voor plaat van het jaar. In 1972 ontvangen Harrison en Shankar de UNICEF’s ‘Child Is the Father of Man’-award. De plaat en de film van het concert leveren ook later geld op: in 1985 staat de teller op 12 miljoen dollar.

The Concert for Bangladesh is de voorloper benefietconcerten zoals Live Aid uit 1985. Maar ook Farm Aid en Live8 hebben als inspiratiebron The Concert for Bangladesh.

(Bron: Pitchfork.com, Beatlesfanclub.nl, Thisdayinmusic.com, Georgeharrison.com, Udiscovermusic.com, Wikipedia)