Problemen op Schiphol : dit kunt u juridisch doen als uw vlucht is geannuleerd

Uw vlucht gemist vanwege lange rijen bij de security, uw vlucht geannuleerd omdat het te druk zou zijn om alle vluchten door te laten gaan: het zijn de overbekende voorbeelden waar reizigers door de wanorde op Schiphol mee te maken kregen. Maar wie is nu aansprakelijk en hoe vindt u als gedupeerde reiziger juridisch gezien de weg? Advocate mr. Els Doornhein zette het gedetailleerd op een rij en geeft praktische tips voor reizigers die ermee te maken hebben.

“In de uitzending van MAX vakantieman van 27 juni 2022 kwam aan de orde wat u kunt doen als je te maken hebt met de wanorde op Schiphol en daardoor schade lijdt. Juridisch gezien is het een lastig onderwerp. De belangrijkste reden hiervoor is dat er tussen individuele reizigers en onze nationale luchthaven, Schiphol, geen contract bestaat. Ook is er geen wet die deze situatie regelt en moet er worden teruggegrepen op algemene wetgeving.”

Vlucht gemist door lange rijen op Schiphol

“Wat zijn je rechten als je je vlucht mist omdat je niet op tijd door de security heen komt vanwege lange rijen en te weinig personeel? Omdat het vliegtuig wel gewoon gaat en op tijd vertrekt, kun je geen aanspraak maken op een vergoeding wegens een vertraagde of geannuleerde vlucht bij de luchtvaartmaatschappij of pakketaanbieder. Met Schiphol heb je geen contract, je boekt je vlucht immers bij een maatschappij of pakketaanbieder. Dat betekent dat er geen sprake is “contractbreuk” door Schiphol. Met Schiphol heb je immers geen juridische relatie.”

Juridisch lastig

“Wanneer er geen relatie tussen partijen is, maar wel van ‘schade’ als gevolg van ‘onrechtmatig handelen/nalaten’ van een partij ‘die aan deze partij is toe te rekenen’, kan er sprake zijn van een onrechtmatige daad. Dat is een lastig juridisch vraagstuk omdat er aan verschillende criteria moet zijn voldaan. In dit artikel bespreek ik of er sprake kan zijn van zo’n onrechtmatige daad van Schiphol. Ten eerste moet er sprake zijn van onzorgvuldig handelen van de luchthaven. Omdat nergens in de wet staat dat Schiphol ervoor moet zorgen dat wachtrijen bij de security voldoende snel verlopen, moet – door de rechter – worden vastgesteld of de inzet van onvoldoende personeel bij security – wat toch de hoofdoorzaak voor de vertraging lijkt te zijn – aan Schiphol kan worden toegerekend.”

Als reiziger afhankelijk

“Vooropgesteld kan worden dat Schiphol verantwoordelijk is voor het goed reilen en zeilen van de luchthaven. Het gaat hierbij allereerst om de veiligheid van de luchthaven en het bijbehorende luchtvaartverkeer. Ik ben van mening dat het verder ook tot de taak van de luchthaven kan worden gerekend om ervoor te zorgen dat reizigers die via Schiphol reizen en er op tijd zijn, hun vlucht kunnen halen. Als reiziger ben je namelijk helemaal afhankelijk van de luchthaven om op vakantie te kunnen gaan (en kun je niet om de security van Schiphol heen). Wat dat betreft neemt Schiphol een bijzondere (machts)positie in. Om deze redenen zou gezegd kunnen worden dat het inzetten van onvoldoende securitypersoneel in een hoogtij van reizigers zoals we die nu – na Corona – kennen, onzorgvuldig is jegens reizigers. Dat moet dan wel aan Schiphol te verwijten zijn. Hiervan is sprake als het de schuld van Schiphol is of in haar risicosfeer ligt dat deze wanorde is ontstaan en Schiphol het in haar macht had gehad om het beter te regelen.”

Verwijtbare tekortkomingen

“Wat dat betreft zou kunnen worden gezegd dat je als reiziger zou mogen verwachten dat je onder normale omstandigheden je vlucht kunt halen als je er op tijd bent. En daarmee bedoel ik dan, wanneer je binnen de adviestijden van Schiphol zelf aanwezig bent, zoals die op haar website zijn te vinden. Dan moet je er heel veel uur van tevoren al zijn! En verder moet er sprake zijn van ‘schade’ aan de kant van de reizigers door de (verwijtbare) tekortkoming van de luchthaven. Dat er bij een gemiste vlucht sprake zal zijn van “schade” zal het minst lastige onderdeel van zo’n claim zijn. Die schade zou de kosten van een nieuw ticket, meestal duurder hoe later geboekt, kunnen zijn. Maar ook schade vanwege het niet kunnen gebruiken of annuleren van een zelf geboekt hotel, een huurauto of bijvoorbeeld een excursie of restaurant. Ik noem maar een paar schadeposten waarmee je als consument te maken kunt krijgen. Zeker als je je eigen reis al tot in de puntjes had geregeld.”

Lees ook: Koffer of hulpmiddel kwijt? Dit is wat u moet doen

Had Schiphol toestroom kunnen voorzien?

“Schiphol zal zich natuurlijk willen verdedigen  en waarschijnlijk aangeven dat er geen sprake is van  “een (inschattings)fout” maar van “overmacht”. Daarbij zal spelen of Schiphol aan de rechter kan laten zien er alles aan te hebben gedaan om voldoende (gekwalificeerd) personeel te vinden en in te zetten. Ook dat kan een lastige discussie opleveren omdat de huidige arbeidsmarkt hartstikke overspannen is en niet alleen Schiphol te kampen heeft met een personeelstekort. Daarbij kan niet zomaar elke beveiliger worden ingezet, omdat het om de veiligheid van de nationale luchthaven gaat en kan een tekort aan betrouwbaar en opgeleid personeel juist een van de redenen voor het probleem van Schiphol zijn. Een andere, hierbij spelende vervolgvraag is ook, in hoeverre Schiphol de toestroom aan reizigers had kunnen voorzien. Kortom, al deze juridische aspecten moeten voor de rechter worden uitgevochten en aangetoond.”

 Tips voor reizigers met lange wachttijden die hun vlucht dreigen te missen

“Vergeet niet dat je als reiziger natuurlijk wel moet kunnen bewijzen dat je op tijd was en de oorzaak van het missen van je vlucht niet bij jou zelf, maar bij de luchthaven rustte. Het advies van Schiphol  om op tijd aanwezig te zijn (vanaf 4 uur voor vertrek) moet je opvolgen. Om ook dit onderdeel van je juridische claim goed te kunnen onderbouwen, zijn de volgende tips te geven op het moment dat je op een drukke dag reist waarbij problemen te verwachten zijn:

• Toon aan dat je op tijd was. Maak foto’s van jezelf met een klok op de luchthaven.
• Leg ook op beeld vast waardoor vertraging ontstaat. Je moet kunnen aantonen dat en welk probleem er speelde (lange rijen bijvoorbeeld!).
• Bewaar je boardingpas.
• Sta je in de rij en dreig je je vlucht te missen, vraag vooraan te mogen staat.
• Bewaar bonnen van de kosten die je wilt verhalen. Je moet de schade kunnen aantonen.”

Tijdrovend en risicovol, maar dit kun je doen

“De rechter moet uiteindelijk beslissen of onze luchthaven zich schuldig heeft gemaakt aan een onrechtmatige daad jegens individuele reizigers die hun vlucht hebben gemist. Dat wordt een lastige beoordeling omdat er allerlei juridische vraagstukken bij spelen. Hiervoor heb ik al een paar criteria besproken die daarbij aan de orde komen. Een zaak als dit kan tijdrovend en risicovol zijn omdat het de gedupeerde reiziger is die stelt en moet bewijzen dat er sprake is van zo’n onrechtmatige daad. Dat betekent dat de reiziger zal moeten aantonen dat Schiphol onzorgvuldig heeft gehandeld. Daarvoor heb je voldoende bewijs nodig en daar moet je wel over beschikken. Op enkel algemene stellingen alleen, red je een rechtszaak niet. Behalve dat reizigers hun vlucht missen door de wanorde, heeft een andere groep vakantiegangers te maken met een annulering van hun vlucht in verband met de beperking door Schiphol van het aantal reizigers per dag via de luchthaven. Hoe zit dat juridisch?

• Is je vlucht geannuleerd wegens de te grote drukte op Schiphol? Wanneer vluchten langer dan 14 dagen van tevoren worden geannuleerd, heb je geen recht op een wettelijke vergoeding op grond van de Europese verordening (261/2004). Die geldt namelijk enkel bij annulering binnen 14 dagen of korter voor vertrek. Dat betekent dat je  in zo’n situatie (los van de teruggave van de kosten van het ticket of de pakketreis) qua vergoeding (van kosten) met lege handen staat, terwijl je als consument wel te maken hebt met schade. Denk maar weer aan het huis dat je hebt geboekt en niet te annuleren is. Al helemaal als je zelf je reis hebt samengesteld en geboekt.
• Wat kun je doen? Voor pakketaanbieders en luchtvaartmaatschappijen zal de door Schiphol geëiste vermindering van het aantal passagiers en de daarmee samenhangende annulering als overmacht te gelden hebben. Zij kunnen er immers ook niets aan doen dat Schiphol de toestroom aan reizigers niet aankan. Heb je als reiziger dan een rechtstreekse vordering op Schiphol op grond van onrechtmatige daad? In dit artikel gaf ik al aan dat op Schiphol als nationale luchthaven de taak rust om zorg te dragen voor de veiligheid op de luchthaven en chaos, vertraging  en annulering zoveel mogelijk te voorkomen. Vanuit die norm zou kunnen worden afgeleid dat op Schiphol de ongeschreven verplichting rust om reizigers die op tijd aanwezig zijn, ook voldoende vlot door de rijen bij de security heen te leiden.

Bij het annuleren van vluchten is er echter iets anders aan de hand. Schiphol doet dit immers juist om chaos en wanorde te voorkomen en de veiligheid op de luchthaven te verbeteren. Schiphol zal het algemene belang van veiligheid (uiteraard) boven het (individuele) economische belang van de reiziger mogen plaatsen. Zo zie ik ook de oproep ten tijde van de wilde stakingen bij KLM om niet meer naar de luchthaven te komen. Schiphol handelt dan vanuit veiligheidsoverwegingen en dat betekent niet automatisch dat er sprake is van onrechtmatig handelen van de luchthaven jegens individuele reizigers.”

Beoordeling kans van slagen aansprakelijkheid Schiphol voor een gemiste vlucht

“Als advocaat schat ik het zo in dat een vordering jegens Schiphol in verband met het annuleren van vluchten nog lastiger zal zijn (dan een voor gemiste vluchten). Hoe vervelend het ook is als je van dit aangepaste beleid als reiziger de dupe bent! Allereerst kan ik het me niet voorstellen dat Schiphol het belang van de individuele reiziger om de reis te maken die deze wenst, boven de goede gang van zaken op de luchthaven zou moeten stellen. Het belangrijkste door Schiphol na te streven doel is namelijk dat van de veiligheid op de luchthaven en met deze niet populaire maatregel om het aantal reizigers te beperken, wordt die veiligheid eigenlijk juist bevorderd. Het annuleren van een deel van de vluchten zodat andere vluchten wel goed kunnen verlopen, kan juist ook de schade bij alle passagiers die via de luchthaven willen reizen, beperken. Hoe vervelend voor de passagiers die hierdoor worden getroffen, ook.

Ten tweede betrek ik hierbij dat het op grond van de Europese verordening is toegestaan dat luchtvaartmaatschappijen vluchten langer dan 14 dagen van tevoren annuleren zonder verplicht te zijn om een vergoeding op grond van de Europese verordening te betalen. Ik kan me niet voorstellen dat een partij zoals Schiphol, waarmee geen contract is, dat dan wel zou moeten doen.  Annuleringen van reizen, mits die langer dan 14 dagen van tevoren gebeuren, worden kennelijk als acceptabel gezien. Wat ik daarbij ook vermoed is dat Schiphol deze maatregel  juist heeft ingezet om het aantal claims van passagiers die hun vlucht missen (door de wanorde) te voorkomen. Zo’n claim geef ik, zoals wel uit dit artikel blijkt, ook veel meer kans dan een claim van reizigers wiens vlucht werd of wordt geannuleerd. Uiteindelijk zal het ook bij dit soort zaken de rechter zijn die de knoop moet doorhakken.”

Zelf procederen tegen Schiphol ‘geen goed idee’

“Omdat dit niet alleen juridisch maar ook qua bewijslevering lastige zaken zijn (zowel wegens een gemiste als een geannuleerde vlucht) lijkt het mij geen goed idee dat je als individuele reiziger tegen het grote en machtige Schiphol gaat procederen. De kosten zullen al snel de baten overstijgen. Het is beter dat reizigers zich verzamelen en optreden met een groepsactie of wachten of een proefproces wordt uitgelokt. Zo onderzoekt de Consumentenbond op dit moment of ze namens gedupeerde reizigers een massaclaim gaan indienen: Vlucht geannuleerd of gewijzigd op Schiphol | Consumentenbond.

Meld je altijd (eerst) bij je rechtsbijstandsverzekeraar als je voor rechtsbijstand bent verzekerd of wacht op de uitkomst van procedures in massaclaim zaken. Omdat die laatste behoorlijk veel tijd in beslag kunnen nemen, is het wel belangrijk om Schiphol in het geval van schade schriftelijk aansprakelijk te stellen, met vermelding van de vereiste gegevens (welke vlucht, hoe laat aanwezig, waarom gemist of geannuleerd). Zorg voor een bewijs hiervan zodat je later, mocht dat aan de orde zijn, aan de afwikkeling kunt meedoen’. Hopelijk gaat het luchtvaartverkeer snel weer naar ieders wens verlopen!”

Juli 2022, mr Els Doornhein, De Vos & Partners Advocaten