Maxime op reis: genieten in de Italiaanse Dolomieten

Onder de noemer ‘Maxime op reis’ leest u regelmatig verhalen over de eigen reiservaringen van de redactie van MAX Vandaag. Deze keer verkennen we de regio Trentino in het noorden van Italië, om muzikaal te genieten in de Dolomieten.

Het is publiek is muisstil als de muzikanten van het Amsterdam Sinfonietta de strijkstokken aan de snaren leggen. De wind houdt zich gedeisd en de wolken geven het podium aan de zon. In het dal klinken ver weg enkele koeienbellen. We zijn tussen een paar honderd Italianen en toeristen neergestreken op ons meegebrachte kleed, hoog in de bergen van de Italiaanse Dolomieten. Klaar voor een uur durend optreden in de openlucht van het befaamde Amsterdam Sinfonietta, in wat de Italianen wel ‘de mooiste concertzaal van de wereld’ noemen. Zodra de eerste klanken van Ravel klinken, klapt en joelt het publiek euforisch, om snel in zwijgend genieten te verzinken.

Het geluid van de Dolomieten

Sinds 1994 zijn deze spitsen bergen in Noord-Italië in de zomer een maand lang het podium voor bijzondere muzikale optredens in de openlucht. I suoni delle Dolomiti heet het festival met muzikanten uit de jazz, wereldmuziek en klassieke muziek vanuit de hele wereld. Ze dragen zelf hun instrumenten de Italiaanse bergen op, alleen de zwaarste instrumenten worden per jeep gebracht. Nog tot 23 september 2022 zijn er tijdens deze 27^e editie van het festival diverse optredens in de bergen te bewonderen, met evenementen die kunst en natuur met elkaar combineren.

Openluchtmuseum

Een paar uur voor aanvang van het concert zijn we in Pampeago in Val di Fiemme in een stoeltjeslift geklommen. In de winter is dit gebied bedolven onder de sneeuw en slalommen skiërs van de pistes af, maar wij zien het dal onder ons nog in allerlei groentinten, hier en daar vermengd met de eerste gele, rode en roestbruine herfstkleuren. We snuiven de geur van dennenbomen op, terwijl we luisteren naar meditatieve klanken en stemmen van kunstenaars op onze koptelefoons. Het is onderdeel van het kunstproject RespirArt, het hoogste openluchtmuseum van Italië op 2.000 meter hoogte.

Boven gekomen wandelen we een route van zo’n 3 kilometer. Op sommige plekken behoorlijk uitdagend, al rijden er hier en daar ook wat auto’s om mensen een stukje verder te brengen. We lopen langs kunstwerken van artiesten uit de hele wereld. Van stenen zitstoelen waarin de energie van de bergen wordt gevangen, tot gestapelde houtblokken in de vorm van een hoofd, waarbij de hersenpan is opengelaten als symbool voor een open geest. Het past in wat kunstenaar Marco Nones, ook de artistieke man achter de kunstroute, ‘de filosofie van het loslaten’ noemt. Alle kunstwerken zijn gemaakt van natuurlijke materialen en gaan op in het decor de Dolomieten, soms letterlijk zoals een enorme houten schilderijlijst, waarbij de afbeelding wordt gevormd door wat we er doorheen zien. “Een dialoog tussen natuur en cultuur, tussen bergen, bomen en beelden”, zegt Nones. “Alles is in verandering, net als het leven zelf. Heb daar vertrouwen in.”

Picknickkleedjes

De wandeling is uiteindelijk een mooie opmaat voor wat nog komen gaat; de muziek, waar jaarlijks honderden mensen de klim voor willen maken. De organisatie verzekert dat een aantal bergpodia goed bereikbaar is, ook voor mensen in een rolstoel, in andere gevallen gaat er een serieuze bergtocht aan vooraf. En mocht het regenen, zijn er alternatieve locaties beschikbaar.

We zien opvallend veel fitte senioren met nordic-walking stokken de bergen doorkruisen, maar ook jongeren, mensen met honden en jonge gezinnen met kinderen, veelal Italianen en Duitstaligen. Op een hoog bergplateau met fenomenaal uitzicht wachten de orkestleden ons op. Ze stemmen intussen nog een laatste keer hun viool of cello en kijken rustig toe hoe het publiek zich op picknickkleedjes in het gras installeert en mensen hun meegebrachte thermosflessen, hapjes en wijn uitstallen.

Akoestiek

2e violist Diet Tilanis vindt het spannend, laat ze weten. Er is veel om rekening mee te houden; is het te koud, dan is dat slecht voor de instrumenten. Is het te warm, dan is er kans dat de iPads met bladmuziek uitvallen. Zorgen waar het publiek geen weet van heeft. “Bij de repetitie een uurtje geleden was het even slikken”, zegt Tilanis. “Er kwam opeens wind opzetten. Dan verdwijnen de klanken rechtstreeks in het dal. Er is geen akoestiek van een zaal, dus we hopen maar dat iedereen het straks goed kan horen.”

Het concert, met werken van Ravel, Kosma en Van Beethoven wordt goed ontvangen. Zelfs de honden houden zich stil en blaffen alleen mee met het applaus. Zo groots en meeslepend als de muziek is, is de omgeving. Zittend of liggend, sommigen met de ogen dicht, laten de luisteraars zich in vervoering brengen door de serene klanken van viool, altviool, cello en contrabassist. De bergtoppen van de Dolomieten, Werelderfgoed sinds 2009, zorgen voor een uniek vergezicht, waar je ook kijkt. Als Candida Thompson, eerste violist en artistiek leider van het gezelschap, ingetogen solo aanvangt met The Lark Ascending van Vaughan Williams, is het alsof we de leeuwerik (the lark) letterlijk tussen de bergen omhoog horen fladderen. De andere orkestleden zetten in, de apotheose volgt, het verstomt weer en de eenzame leeuwerik fladdert weg. Het blijft lang stil, tot Thompson haar viool laat zakken en het publiek in daverend applaus uitbarst.

Magisch

“Het was onvergetelijk”, zegt ze later, als we later tussen de euforische muzikanten staan. “Spelen in de openlucht is moeilijk. We dachten dat mensen zouden praten, er zijn ook kleine kinderen bij, maar ze waren zo aandachtig. De atmosfeer is geweldig en het uitzicht adembenemend.” Ook Diet Tilanis is uitzinnig. “Het was magisch. Waanzinnig om hier in de bergen te spelen, op dit bijzondere festival dat al zo lang bestaat, en met zulk leuk publiek. Ja, dit concert was er een voor in de boekjes.”

Dan worden we gesommeerd allemaal snel te vertrekken. Er is slecht weer op komst. In de bergen kan het van het een op het andere moment omslaan. Zo idyllisch als het even geleden was, zo onheilspellend wordt het opeens. De honderden mensen zijn in een mum van tijd vertrokken, om te schuilen in de stampvolle berghutten waar ’s winters après-ski wordt gevierd. Hier begint het nagenieten in de Dolomieten.

Meer doen in deze regio?

Per e-bike kunt u prachtige fietstochten maken door Val di Fiemme, met of zonder gids. Deze regio is de bakermat van grote vioolbouwers als Stradivari en Amati. Hier groeit namelijk de zilverspar. Deze spar staat bekend om z’n flexibele hout vol lympatische kanaaltjes, waarmee topkwaliteit resonantie kan worden bereikt.

Cavalese ligt op 1 kilometer hoogte, dateert uit de 12 eeuw en is de belangrijkste stad in Val di Fiemme, al heeft het maar 4000 inwoners. Rondom de beschilderde burgertoren in het stadshart zorgen winkels en restaurants voor levendigheid, terwijl het in de steile, kronkelige straatjes nog aangenaam stil is en het wasgoed aan de waslijn wappert.

Cavalese is een mooie uitvalsroute om de omgeving nader te verkennen. Een van de fietspaden voert langs een oude treinrails. Een kilometer extra klimmen kost met een e-bike weinig moeite en levert op 2000 meter hoogte een prachtig uitzicht op over het dal. Rafters, bergbeklimmers, parapenters en liefhebbers van kabelbanen kunnen hier hun hart ophalen. Wandelaars evenzo, op de 150 kilometer gemarkeerde wandelpaden met adembenemende uitzichten over de vallei.

Onder de noemer Maxime op reis leest u regelmatig verhalen over de eigen reiservaringen van de redactie van MAX Vandaag. Klik hier voor een compleet overzicht en meer reisverhalen. 

(Tekst en fotografie: Marieke de Ruijter)