Maxime op reis: Alentejo – Portugal

Onder de noemer ‘Maxime op reis’ leest u regelmatig verhalen over de eigen reiservaringen van de redactie van MAX Vandaag. Deze keer bezoeken we de regio Alentejo in Portugal. Daar waar de horizon oneindig lijkt, tradities volop in ere worden gehouden en de Melkweg zich aan de nachtelijke hemel laat zien.

Alentejo

Alentejo is de regio boven de Algarve en is ongeveer even groot als Nederland, maar dan met slechts 500.000 inwoners. Tussen de 15^e en 18^e eeuw kent Portugal grote welvaart door de ontdekkingsreizen en handel in goud en specerijen en ook Alentejo heeft van deze rijkdom geprofiteerd. Koningen laten herenhuizen, paleizen, kloosters en aquaducten bouwen. Kunstenaars worden aangesteld om meesterwerken van steen en hout te maken. In veel dorpen en steden in de regio is dit erfgoed terug te vinden; in de hoofdstad Évora, Beja, Mértola en Elvas, om maar enkele plaatsen te noemen.

Het centrum van Évora

Grootste stuwmeer van Europa

Bruno geeft een gecontroleerde sjor aan de hendel van de gasfles. Een kort, luid geraas gevolgd door een felle vlam doorbreekt de stilte van het ochtendgloren. De touwen aan de mand trekken strak en dan, amper merkbaar, stijgen we geruisloos op. De opkomende zon kleurt de lucht oranje, het klooster onder ons verandert in een miniatuur en een uitgestrekt landschap ontvouwt zich onder onze ogen.

Met de luchtballon over Alentejo

Hangend over de rieten mand van de luchtballon komt de kalmte van Alentejo ons tegemoet. Het droge landschap van Mourão vloeit over in een surrealistisch bomenpark, aangelegd in vloeiende patronen rondom een groot kunstmatige meer, het Alqueva-meer. Het is, horen we, het grootste stuwmeer van Europa in de rivier Guadiana. 17 jaar geleden wordt het aangelegd, maar het duurt wel 10 jaar om het meer gevuld te krijgen. Omdat de zomers in Alentejo flink heet kunnen zijn en 40 graden geen uitzondering is, hebben dorpen in het droogseizoen vaak geen water. Ze zijn dan afhankelijk van de voorraad die de brandweer om de zoveel tijd komt brengen. Sinds de aanleg van het meer is dat niet meer nodig; er is genoeg om de dorpen 3 tot 4 jaar van water te voorzien. En tegelijkertijd biedt het meer mogelijkheden om toeristen naar de streek te lokken. Ze kunnen er een boot huren, wakeboarden of suppen. Of kanotochten doen bij zonsondergang en in het donker, als met enig geluk otters, vossen en landschildpadden op de vele eilandjes op het meer zich laten zien.

Het Alqueva-meer

De ballon vaart verder. In de verte zien we op een heuvel de witgekalkte huizen en het kasteel van het middeleeuwse stadje Monsaraz liggen. Af en toe passeren we een dorp en horen we blaffende honden en rinkelende bellen van schapen op doortocht, verder heerst er een serene stilte hoog in de lucht. We zijn dan ook helemaal ontspannen als Bruno na anderhalf uur de mand weer veilig aan de grond zet.

Met marmer bekleed

Tijd om verder landinwaarts te trekken. Naar Estremoz, waar de Marmerroute begint en paleizen, herenhuizen en eenvoudige woningen, zelfs kroegen en stoepen met marmer zijn bekleed. Elke zaterdag is er een boerenmarkt en brocante op het centrale plein. Het oude paleis van Rainha Santa Isabel is nu een ‘pousada’, waar mensen kunnen eten of overnachten in de luxe en sfeer van vroeger tijden.

Estremoz

Wollen tapijten

Op ongeveer een half uur rijden van Estremoz ligt Arraiolos, bekend om zijn handgemaakte wollen tapijten. Een grote muurschildering op een witte kerk verwijst naar bronnen met inktresten uit de 16e eeuw, die op het plein onder de grond zijn aangetroffen. De bronnen werden gebruikt om wol in te verven. Hortense, trotse eigenaresse van een tapijtwinkel sinds haar 18^e, toont ons haar werkplaats. Ze geeft workshops aan toeristen en heeft 35 vrouwen in dienst die haar ontwerpen op elk gewenst formaat op tapijten borduren.

Hortense voor haar tapijtwinkel

Rust en ruimte

Natuurlijk is de historische hoofdstad Évora de trekpleister van de regio, met een gotische kathedraal, een vrijwel intacte vestigingsmuur en aquaduct. Het is een studentenstad, met veel terrasjes, restaurants, winkels en smalle, kronkelende straatjes. Toch kent Alentejo nergens massa’s toeristen die de dorpen overvallen, slechts hier een daar slentert iemand met camera door de fotogenieke straten. Opvallend aan de huizen in de meeste dorpen zijn de gele, blauwe of grijze randen aan de grond en als omlijsting van deuren en ramen. Het zou de kwade geesten buiten houden. Reden voor de bewoners om de huizen elk jaar van een nieuwe verflaag te voorzien.

De gele, blauwe of grijze randen tot aan de grond en als omlijsting van deuren en ramen

‘Canta Alentejo’

In Serpa, een plaats van 6000 inwoners, wordt 100 procent pure schapenkaas van schapen van lokale boeren gemaakt en verkocht, maar vooral de muziek staat hier centraal. ‘Cante Alentejano’ – letterlijk de ‘zang van Alentejo’ – staat sinds 2014 op Unesco’s Werelderfgoedlijst. Er zijn 13 koren actief, van zo’n 20 man die traditionele liederen zingen, meestal à capella. Vroeger zingen de mensen onderweg van werk en in de tavernes. Het gaat over liefde, natuur, of ze zingen strijdliederen. Gedurende de fascistische periode mag er niet gezongen worden, maar tijdens de revolutie in 1974 raken liederen met revolutionaire teksten in zwang en worden er ook vrouwenkoren opgericht.

Schapenkaas uit Serpa

Een mix van muziek

Tijdens een lunch in een voormalige wijnkelder, waar stenen kruiken getuigen aan die tijd, maken we kennis met deze Cante Alentejano. Het is een mix van invloeden van de Arabieren en Gregoriaanse muziek van de kloosterlingen. Uit volle borst zingen 4 mannen vol overgave en brengen de gasten in vervoering. Wat zou dat zijn als er 20 man zou staan! De burgemeester van Serpa, Tomé Pires, staat op om mee te zingen, en af en toe mengen ook andere gasten zich in het gezang; niemand die de teksten niet kent. Pires, op zijn 36^e al burgemeester en daarmee de op een na jongste burgemeester van Portugal, maakt met zijn inmiddels 43 jaar nog altijd deel uit van de jongere garde in Serpa. De meesten zijn allang weggetrokken, richting Lissabon of de kust, vertelt hij later tijdens de lunch. “De stad kampt al jaren met werkloosheid. Juist daarom willen we tradities in ere houden. Kinderen krijgen hier vanaf hun 8e jaar verplicht op school een uur in de week les in Cante Alentejano. Muziek verbindt mensen. Cante Alentejano is zo Serpa’s trekpleister geworden.”

Wijn en kunst

Zonder een bezoek aan een wijnboerderij is een vakantie in Portugal niet compleet. Portugal heeft 14 officiële wijnstreken en die van Alentejo is de grootste. Hier komen de zware, rode wijnen vandaan. De hete en droge zomers zorgen voor rijke wijnen met hoge alcoholpercentages van zo’n 13 tot 14 procent. In Vidigueira bezoeken we een wijnboerderij Quinta do Quetzal van het Nederlandse echtpaar Inge en Cees de Bruin, die ook fervent kunstliefhebbers zijn. Kunst en wijn is een goede combinatie, vinden ze, daarom hebben ze in het architectonisch interessante gebouw ook een museum met moderne kunst geopend. Over niet al te lange tijd is het ook de bedoeling dat toeristen op het complex kunnen overnachten en mee kunnen helpen met de druivenoogst.

Wijnboerderij Quetzel

Onthaasten gaat vanzelf

Authenticiteit, rust en ruimte, dat is wat Alentejo biedt. Natuurliefhebbers komen hier om vogels of dolfijnen te spotten, de Melkweg te zien of actieve watersporten te doen. In het binnenland en langs de kust liggen wandelroutes van in totaal 740 kilometer lang, af te leggen met gids of met een gps-tracker. Cultuurminnaars zoeken het in de verstilde dorpen met Romeinse en Moorse invloeden, de vele kastelen en archeologische vindplaatsen bij kerken en begraafplaatsen. En rustzoekers en bourgondiërs kunnen hier de meest bijzondere, kleinschalige overnachtingsplaatsen vinden midden in Afrikaans aandoende natuurgebieden en genieten van heerlijke lokale gerechten, bereid met groenten en kruiden uit eigen tuin. Onthaasten? Dat gaat vanzelf in Alentejo.

Maxime heeft Portugal vaker bezocht: Maxime op reis: het hart van Portugal, Maxime op reis: Lissabon en Maxime op reis: Noord-Portugal Het programma We zijn er Bijna! heeft in 2016 een prachtige reis door Spanje en Portugal gemaakt. Bekijk de route en lees de verhalen.