Hoe zit het? Hoe zijn de allereerste snelwegen in Nederland ontstaan?
Publicatiedatum: 22 april 2025
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: hoe zijn de allereerste snelwegen in Nederland ontstaan?
Het allereerste stukje snelweg van Nederland: de A12
In 1937 is de allereerste snelweg van Nederland geopend. Dat is de toenmalige rijksweg 12 tussen Voorburg en Zoetermeer, inmiddels onderdeel van de A12 tussen Den Haag en de Duitse grens. De A1 is dus niet de eerst aangelegde snelweg in Nederland. En een A3 hebben we in Nederland niet eens, zoals we in dit artikel uitleggen.
Het Rijkswegenplan, hoe is dit idee voor een snelwegennetwerk ontstaan?
Dat heeft te maken met het Rijkswegenplan uit 1932, dat aan de basis staat van de huidige nummering. Dit Rijkswegenplan is er gekomen omdat er in de jaren 20 en 30 steeds meer auto’s op de Nederlandse wegen komen. Die wegen zijn dan nog voorzien van klinkers én moeten gedeeld worden met fietsen, hondenkarren, paarden en wagens. “Het aantal ongelukken neemt dan onrustbarend toe, dan al”, vertelt Rijkswaterstaat-historicus Bert Toussaint aan RTV Utrecht.
In de jaren 30 groeit dus het besef dat er aparte wegen voor de auto’s moeten komen. “Er worden een paar routes uitgezocht. Die worden als autosnelweg gemaakt, dus met gescheiden rijbanen, ongelijkvloerse kruisingen en alleen voor motorvoertuigen”, vervolgt Toussaint. Maar waar in Nederland moeten die snelwegen dan aangelegd worden? “De provinciehoofdsteden, de verbindingen naar het buitenland en de economische centra. Dat waren eigenlijk belangrijke criteria, heel logisch natuurlijk.”
Hoe zijn de snelwegen in het Rijkswegenplan verdeeld?
En uiteindelijk is dus het Rijkswegenplan tot stand gekomen. Rondom Amsterdam zijn 7 stukken land aangewezen waar een snelweg moet komen. Dit worden rijksweg 1 tot 7, later opgegaan in de A1 tot en met de A7. Of eigenlijk de A1, de A2 en de A4 tot en met A7. Want een A3 hebben we tot op heden niet in Nederland. Dit had eigenlijk een snelweg tussen Amsterdam en Rotterdam, via Gouda, moeten worden, maar dit project is nooit gerealiseerd.
In het hele land zijn er vergelijkbare plannen, maar de Randstad staat bovenaan in het Rijkswegenplan. Want in Haarlem gaat het om de rijkswegen 8, 9 en 10, in Den Haag om de nummers 11 tot 14, in Rotterdam om 15 tot 21 et cetera. Maastricht sluit de rij in het Rijkswegenplan, met nummers 77 tot 82.
En rijksweg 12 bij Den Haag is dus het allereerste project dat daadwerkelijk verrijst. Bij de opening op 15 april 1939 gaat het nog om een stuk van 9 kilometer tussen Voorburg en Zoetermeer. Wel liggen er dan al vluchtstroken langs de weg, toen nog parkeerbermen genoemd, waardoor Nederland een wereldwijde primeur heeft.
De allereerste file en rustplaatsen Voetpomp en Swentibold
Tijdens Pinksteren 1955 is er overigens een andere primeur: de allereerste officiële file van Nederland, bij het Utrechtse knooppunt Oudenrijn. In dit artikel vertellen wij er meer over. En waarom hebben de rustplaatsen naast snelwegen vaak zulke bijzondere namen, zoals Voetpomp in Zeeland en Swentibold bij Sittard? Daar weten onze collega’s van MAX vakantieman meer over.
(Bron: Archief, MAX vakantieman, Rijkswaterstaat, RTV Utrecht, RTV Rijnmond, IsGeschiedenis.nl. Foto: Sander Koning/ANP)
