Zomer in oktober: natuur reageert op zeer warm herfstweer

De nazomer, ook wel oudewijvenzomer genoemd, die we op dit moment beleven heeft inmiddels meer weg van hoogzomer. Weerrecords blijven sneuvelen en terrassen zitten nog steeds vol zonzoekers. Wat doet dat met de natuur? 

Al 130 warme dagen in 2018

Het is niet eerder voorgekomen dat het zo laat in het jaar zo lang aan één stuk door zo warm is. Zaterdag 13 oktober 2018 is het kwik in Limburg naar ruim 28 graden gestegen en in De Bilt is de temperatuur maandag voor de zesde dag op rij boven de 20 graden uitgekomen. Sinds het begin van het jaar zijn er daarmee al 130 warme dagen geweest.

Extra roodverkleuring bladeren

In september lijkt het er nog op dat we een normale herfst tegemoet gaan. Er is lichte nachtvorst en bladeren beginnen te verkleuren. Maar dan doet de zomer zijn herintrede en de bladkleuren doen er onder invloed van de vele zonneschijn nog een stapje bovenop. De combinatie van veel zonneschijn overdag met hoge maximumtemperaturen en koele niet vrieskoude nachten stimuleert de aanmaak van extra rode kleurstoffen. Vooral bij de es, esdoorn, Amerikaanse eik en moseik is de extra roodkleuring goed te zien.

Voorjaarsbloeiers opnieuw in bloei

Sommige bomen hebben zwaar te lijden gehad van de aanhoudende droogte en hitte in de zomer. Het heeft voor vroege verkleuring en gehele of gedeeltelijke bladval geleid. Nu de temperaturen zo laat in het jaar zo hoog zijn, raken sommige bomen helemaal in de war. Ze maken nieuw blad aan en voorjaarsbloeiers als de witte paardenkastanje gaan spontaan opnieuw bloeien.

Droogteverschijnselen

Dachten we dat er met het aanbreken van de herfst veel regenval zou komen, het tegenovergestelde is waar. De droogte duurt voort en dat resulteert erin dat er dit jaar weinig paddenstoelen te zien zijn. De hei is op veel plaatsen droger dan normaal en vennen staan bijna of helemaal droog. Nog altijd geldt er in 6 gebieden een beregeningsverbod uit oppervlaktewater. In het oosten is de grondwaterstand nog altijd heel laag en op verschillende plekken in het land is het nog nodig om extra zoet water in te laten om verzilting tegen te gaan. “De natuur herstelt zich uiteindelijk wel”, zegt ecoloog Voorn tegenover de NOS, “maar we zitten wel met de trend dat het steeds droger en steeds warmer wordt. Voor Brabant ben ik wel bang dat we een paar soorten zijn kwijtgeraakt en dat gaan we de komende jaren wel merken.”

Insecten blijven actief

Insecten die normaal in oktober in rust zijn, zijn nu nog steeds actief. Voorjaarsbijen als de asbij en roodgatje zijn normaal alleen in het voorjaar actief, maar nu worden ze veelvuldig gezien terwijl zij herfstbloeiers als de herfstaster bezoeken. Het lijkt erop dat voor een deel van de zogenaamde zandbijen de opeenvolging van lage en hoge temperaturen genoeg was om ze uit hun winterslaap te wekken. We hoeven echter niet bang te zijn dat de zandbijen als het nu toch plots koud wordt zullen uitsterven. In de natuur wordt vaak aan risicospreiding gedaan en zandbijen komen gespreid uit hun winterslaap. Zo ontwaken sommige bijen heel vroeg, terwijl andere pas later in het jaar ontwaken. Dit om extreme weersomstandigheden op te vangen. De zandbijen die deze herfst uit hun winterslaap zijn ontwaakt zijn waarschijnlijk de dieren die onder normale omstandigheden in het voorjaar als eerste uit hun winterslaap ontwaken. De kans dat zij zich deze herfst succesvol kunnen voortplanten lijkt gering, maar voor de soorten als geheel zal het geen probleem vormen.

Lieveheersbeestjes

Ook in huis is het goed te merken dat sommige insecten op de warmte reageren. Afgelopen weekend is het lieveheersbeestje opeens weer massaal opgedoken. Vincent Kalkman van EIS Kenniscentrum Insecten legt tegenover de NOS uit dat ze normaal in september onze huizen binnen gaan om te overwinteren, maar door de oktoberwarmte zijn zij weer actief geworden en kruipen en vliegen opeens overal in huis rond. Door de warmte van de zomer zijn het er dit jaar sowieso al meer dan anders, doordat zij meer tijd gehad hebben om zich voort te planten. Wilt u van ze af, zet ze dan buiten, maar dood ze niet. In het voorjaar zijn zij weer hard nodig als bestrijders van bladluizen.

Nu dan echt herfst?

De warmte wordt waarschijnlijk woensdag verdreven, al wordt het dan nog 17 tot 20 graden. Daarna krijgen we voor zover het er nu uit zie normale oktoberwaarden rond 15 graden.

Lees ook: bloeddorstige muggen vliegen weer massaal rond. 

Boswachter André Donker is woensdag 17 oktober 2018 bij Tijd voor MAX om te praten over de effecten van het warme herfstweer en wandelen in de natuur. 

(Bron: ANP, Nature Today, NOS)