Wolken, wat zijn dat eigenlijk?

Wolken, we zien ze elke dag in de lucht hangen. Maar wat is een wolk eigenlijk? En waarom blijven ze vaak als schaapjes in de lucht hangen, in plaats van dat ze oplossen of over de lucht verspreiden?

Soorten wolken

Er bestaan verschillende soorten wolken. Stapelwolken en cumuluswolken zijn de herkenbare typische wolkvormige wolken, maar er bestaat ook sluierbewolking. Hierbij is de wolk egaler over de lucht verspreid en ontstaat er een egaal grijze lucht. Hoewel de vorm dus kan verschillen, is elke wolk een stuk met waterdamp verzadigde lucht, waarbij de waterdamp is gecondenseerd. De vorm die de wolk aanneemt wordt bepaald door de manier waarop een wolk ontstaat.

Zo ontstaat een wolk

Hoe een wolk ontstaat, legt Rob Groenland, meteoroloog bij het KNMI, uit aan wetenschappelijk tijdschrift Quest. “De zon verwarmt de aarde en de aarde verwarmt de lucht boven het aardoppervlak. Het aardoppervlak is niet overal hetzelfde en warmt de lucht daardoor niet overal evenveel op.” Hoe warmer het ergens is, hoe lager de dichtheid van de lucht op die plek is. Die warme lucht vormt een soort luchtbel die opstijgt en wordt uiteindelijk een wolk. “De druk neemt met de hoogte af. Hierdoor zet de luchtbel uit. Het uitzetten kost energie. Die wordt onttrokken aan het binnenste van de luchtbel waardoor hij afkoelt.” Omdat koude lucht minder waterdamp bevat dan warme, raakt de luchtbel steeds meer verzadigd met waterdamp. Als de lucht volledig is verzadigd, condenseert de waterdamp tot druppels en ontstaat er een wolk.

Temperatuurverschil

Het is het temperatuurverschil dat de uiteindelijke vorm van een wolk bepaalt. Aan de rand van stapelwolken heersen andere omstandigheden dan in de kern van die wolk. Daarom verdampen er aan de rand meer waterdruppels tot gas, waardoor deze niet meer zichtbaar zijn. “Een temperatuurverschil van een halve graad is genoeg om de druppeltjes te laten verdwijnen. Het is daar turbulent, de grens kalft continu af door verdamping. Maar de wolk verdwijnt meestal niet meteen. Er komt ook weer wat wolk bij”, legt Groenland uit aan Quest. Toch kan het verschil in temperatuur ervoor zorgen dat een stapelwolk verdwijnt. Dit gebeurt wanneer de wolk te veel daalt en afkoelt.

Sluierbewolking

Sluierbewolking ontstaat dan weer op een andere manier dan bijvoorbeeld stapelwolken. Deze wolksoort ontstaat op de grens tussen vorst en zachtere lucht. Dit gebied wordt een front genoemd en kan wel een paar honderd kilometer betrekken. In dit gebied schuift de warme lucht over de koude lucht heen, waardoor de stijging van lucht veel langzamer is dan bij stapelwolken. Groenland: “Je krijgt dan een groot uniform gebied van langzaam stijgende lucht die langzaam condenseert.” Een ander verschil is dat sluierwolken bestaan uit ijs in plaats van waterdruppels. Dit komt omdat het proces zich een stuk hoger in de atmosfeer afspeelt.

(Bron: Quest, KNMI, Sciencespace.nl. Foto: Shutterstock)