Waarom gooien herten en reeën elk jaar hun gewei af?

Damherten, edelherten en reeën: het zijn de meest voorkomende hertensoorten in Nederland. De mannetjes van deze soorten dragen hun gewei met trots. Dit gewei valt eens in de zoveel tijd van hun kop af, maar groeit daarna dubbel en dwars terug. Waarom is dat eigenlijk zo?

Wat is een gewei?

Elke hertachtige heeft een eigen soort gewei, gemaakt van bot en een laagje huid. Bij de ree is het klein, met een paar vertakkingen. Edelherten hebben een ‘spiesgewei’, met in sommige gevallen 13 verticale uitsteeksels. Een damhert is te herkennen aan zijn ‘schoffelgewei’, 2 platen met puntige randjes. De overige onderscheidende kenmerken van deze 3 soorten kunt u in dit artikel terugvinden.

Waarvoor dient een gewei bij herten?

Het gewei kan meerdere functies hebben. Reeën en herten kunnen zichzelf ermee verdedigen, als andere dieren ze bedreigen. Daarnaast is het een middel om tijdens de bronsttijd de aandacht van vrouwtjes te trekken. Datzelfde geldt voor het kenmerkende burlen, waar we in dit artikel uitleg over geven. Voor reeën valt de bronsttijd in de zomer, voor damherten en edelherten meestal in september en oktober.

Wanneer werpen herten en reeën hun gewei af?

Niet geheel toevallig valt de bronsttijd op het moment dat de meeste geweien op hun grootst zijn. Als deze bronsttijd weer voorbij is, werpen reeën en herten hun volgroeide gewei weer af. Meestal gebeurt dit in het voorjaar, bij damherten in april of zelfs in mei. Als het gewei is uitgegroeid, breken speciale soorten cellen – osteoclasten, ook wel ‘botvreters’ genoemd – het bot van binnenuit af. Hierdoor wordt het zacht en instabiel en komt het uiteindelijk los van de schedel. Soms gebeurt dat doordat de herten en reeën met hun kop tegen een boom aan schuren. En soms gebeurt dit in het heetst van de strijd, zoals u in bovenstaande video van Wild in Nederland kunt zien (vanaf 0.34).

Wat komt ervoor in de plaats?

Als het gewei net is afgevallen, kan een hert of ree daar flinke hoofdwonden aan overhouden. Maar deze gaan vanzelf dicht en de zogeheten rozenstokken blijven op de schedel zitten. Op deze rozenstokken kan bij de herten en reeën een geheel nieuw gewei aangroeien. Hiermee begint de cyclus van voor af aan, met een nieuwe bronsttijd in het verschiet. Hoe ouder het hert is, hoe groter het nieuwe gewei wordt.

(Bron: Archief, Wild in Nederland, Willem Wever, Vroege Vogels, Hogeveluwe.nl, De Veluwenaar, Zoogdiervereniging. Foto: Shutterstock)