PFAS: wat zijn het en wat is het gevaar ervan?

Heeft u wel eens van Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) gehoord? Dit zijn door de mens geproduceerde chemische stoffen. PFAS kunnen in drinkwater, voedsel, kleding en gebruiksvoorwerpen voorkomen. En dat kan vervelende gevolgen voor ons hebben.

Waarom gebruiken we PFAS?

PFAS zijn kunstmatige chemische stoffen, die zonder tussenkomst van de mens niet hadden bestaan. Omdat PFAS water-, vet- en vuilafstotend en hittebestendig zijn, komen ze vaak voor in dagelijkse gebruiksvoorwerpen. Denk hierbij aan regenkleding, bakpapier, cosmetica, blusschuim en de anti-aanbaklaag in pannen. “PFAS-stoffen werden aanvankelijk gezien als een prachtige uitvinding”, aldus Jacob de Boer, emeritus hoogleraar biochemie, in gesprek met Trouw. “Ze werden gebruikt op Amerikaanse tanks in de Tweede Wereldoorlog en daarna op teflonpannen. Inmiddels kom je ze overal tegen.”

Is het gebruik van PFAS gevaarlijk?

De kans is dus aanwezig dat u dagelijks in aanraking komt met kleine hoeveelheden PFAS. Het zit namelijk ook in drinkwater en veel voedingsmiddelen. Dit kan geen kwaad, zolang dit met mate is. De Rijksoverheid spreekt van ‘normaal gebruik’ en ‘abnormaal gebruik’ en geeft voorbeelden van die 2e categorie. ‘Bijvoorbeeld een halve tube tandpasta in je mond doen. Of met haarspray je planten laten glanzen. Of geen raam open doen wanneer er op het product staat dat je het in een goed geventileerde ruimte moet gebruiken, zoals bij gebruik van verf of een impregneerspuitbus.’ Bij langdurige blootstelling en/of dit abnormale gebruik van producten met PFAS kunnen er wél gezondheidsrisico’s ontstaan.

Kunnen PFAS gezondheidsproblemen veroorzaken?

Als u gedurende lange tijd in aanraking komt met PFAS, kan dat invloed op uw immuunsysteem hebben. En daardoor bestaat de mogelijkheid dat u vaker ziek wordt. Daarnaast kunnen PFAS uw lever en voortplantingsorganen aantasten en zelfs kanker veroorzaken.

Lees ook: Mag een (koeken)pan in de vaatwasser?

Waarom zijn PFAS zo problematisch?

Met name via industriebedrijven komen PFAS in ons drinkwater terecht. En als dat eenmaal het geval is, verdwijnen ze daar ook niet zomaar uit. PFAS zijn namelijk persistent en dat betekent dat ze vrijwel niet biologisch afbreekbaar zijn. De stoffen kunnen zich bovendien snel verspreiden, waardoor hun hoeveelheid in korte tijd fors toe kan nemen.

Moeten we ons in Nederland zorgen maken?

Begin 2022 komen een aantal Belgische industriebedrijven (zie foto boven het artikel) in opspraak. Zij lozen grote hoeveelheden PFAS in drinkwater. Doordat deze bedrijven vlakbij de grens met Zeeland staan, heeft dit ook gevolgen voor Nederland. De Provinciale Zeeuwse Courant bericht in oktober 2022 over het PFAS-gehalte in het drinkwater. In Zeeuws-Vlaanderen scoort deze 12,1. Dat is nog ruim onder de kritieke waarde van 22, maar ook ver boven de gewenste waarde van 4,4. Het RIVM roept dan ook op om de PFAS-waarde in drinkwater terug te schroeven. Dit geldt vooral voor het westen van Nederland, waar drinkwater vaak voortkomt uit rivierwater.

Wat is de oplossing voor deze problematiek?

Omdat PFAS nauwelijks afbreekbaar zijn, ligt de oplossing niet voor de hand. Wetgeving op dit gebied heeft bovendien de nodige voeten in de aarde. “Pas als er al miljoenen tonnen zijn verbruikt, komen de gezondheidsklachten en de zorgen. En dan duurt het jaren om ze te verbieden”, vertelt De Boer aan Trouw. Drinkwaterbedrijf Evides, actief in zuidwest-Nederland, wijst in een reactie tegenover PZC naar de verantwoordelijke industrieën. “Dat drinkwaterbedrijven PFAS moeten verwijderen, staat haaks op het EU-milieubeginsel dat de vervuiler betaalt en dat de kosten voor verbetering van de waterkwaliteit niet bij de consument van drinkwater worden neergelegd.” Een kant-en-klare oplossing is er dus (nog) niet. Daarom is het vooral zaak om goed op uw gezondheid te letten, zo gevarieerd mogelijk te eten en goed te letten op het PFAS-gehalte in producten die u koopt.

(Bron: RIVM, Rijksoverheid, Waar zit wat in, Provinciale Zeeuwse Courant, De Telegraaf, Trouw. Foto: ANP)