Hoe zit het? Vliegen vlinders steeds vroeger?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: vliegen vlinders steeds vroeger?

Vlinder in juni

‘Junidip is over, zomerpiek begint’. Een bericht met deze titel verschijnt op 13 juni 2022 op de website Nature Today, een platform waarop natuurexperts hun bevindingen kunnen delen. Met de junidip wordt een periode bedoeld waarin de voorjaarsvlinders zijn verdwenen en de zomervlinders er nog niet zijn. Het zal u niet verbazen dat juni de maand is waarin deze periode valt. In juni 2022 lijkt deze dip dus al snel weer voorbij. Betekent dit dat vlinders steeds vroeger de vleugels uitslaan? En zo ja, hoe komt dat?

“Dit jaar was het al heel vroeg heel warm, waardoor veel vlinders die overwinteren als vlinder al snel wakker waren. Die zijn op zoek gegaan naar een partner en hebben eitjes gelegd. Dat stadium is dus vroeger begonnen”, legt Nicky Castricum van vlindertuin Mot in Mokum in Amsterdam uit. 7 jaar geleden is hij begonnen met het opzetten van vlindertuinen in de hoofdstad en inmiddels vliegen er ontzettend veel Nederlandse vlindersoorten rond.

Onderzoek

Vroeg in het jaar dus al veel vlinders, wat resulteert in een eveneens vroege junidip. Die begint in 2022 namelijk al in mei. Dit is overigens niet per se een nieuwe ontwikkeling, zo blijkt. Uit een analyse van Het Landelijk Meetnet Vlinders komt naar voren dat de meerderheid van de in Nederland voorkomende vlindersoorten tegenwoordig eerder de vleugels spreiden dan in 1990. Een vlindersoort als de kleine vos doet dit zelfs een dikke maand eerder dan aan het begin van de 20e eeuw.

Uitgesmeerd

De vraag of vlinders steeds vroeger vliegen lijkt dus met ‘ja’ beantwoord te kunnen worden. Dat betekent overigens niet dat alle in Nederland voorkomende vlinders er even vlug bij zijn. “Ik denk dat de zomerpiek meer uitgesmeerd is dan voorheen. Ik zie namelijk alle fases door elkaar heen lopen op het moment. Er zijn al nieuwe vlinders, maar ook nog rupsen en poppen”, vertelt Nicky. “Ook binnen 1 vlindersoort kunnen de verschillen groot zijn. Van de citroenvlinder zie ik bijvoorbeeld hele kleine rupsjes, maar sommige zijn ook al aan het verpoppen.” Nicky benoemt ook het icarusblauwtje. “Die zie je nu bijna niet meer. Ze hebben eitjes gelegd en zijn bij mij in de tuin nu in het rupsstadium. Over een paar weken zie je ze weer vliegen.” Dit is overigens zeer gebruikelijk voor dit soort.

Klimaatverandering

Hoewel de vlinderpopulatie voortdurend in beweging is, vliegen ze gemiddeld genomen dus wel eerder dan in het verleden. Hoe komt dat? Hier is een simpel antwoord op: klimaatverandering. Hierdoor stijgen de temperaturen in ons land – het is nu gemiddeld 1,8 graden warmer dan in 1901 -, waardoor vlinders eerder wakker worden en eitjes leggen. Voor de vlinders is dit niet altijd een pretje. “Het valt mij op dat bijvoorbeeld de citroenvlinder al vloog, terwijl de boom waar zij hun eitjes op leggen nog geen blad had. Dat betekent dat de vrouwtjes 1,5 maand hebben moeten overleven voordat ze hun eitjes kwijt kunnen en een nieuwe generatie kunnen voortbrengen. Dat maakt de situatie best complex.”

Planten

Wilt u de vlinders een handje helpen? U kunt er natuurlijk niet voor zorgen dat de begroeiing waar zij hun eitjes op leggen eerder in het blad komt, maar u kunt wel planten plaatsen waar vlinders op een andere manier iets aan hebben. Inheemse, onbespoten planten zijn favoriet. Hier kunnen zij makkelijk nectar uithalen en rupsen kunnen hier veilig van eten. Voorbeelden van dit soort planten zijn de pinksterbloem en judaspenning.

Lees ook: Meer bloemen voor vlinders en bijen in uw tuin? Wij hebben tips voor het zaaien

Op 19 mei 2021 belde MAX-dj Henkjan Smits in zijn programma De MAX! met Nicky Castricum over de ideale beplanting voor vlinders. U kunt het fragment hier terugluisteren.

(Bron: Vlinderstichting, Nicky Castricum. Foto: Shutterstock)