Hoe zit het? Van groen naar rood, geel en oranje, waarom verkleuren bladeren in de herfst?
Publicatiedatum: 22 oktober 2024
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: van groen naar rood, geel en oranje, waarom verkleuren de bladeren in de herfst?
Wat is chlorofyl?
Chlorofyl, oftewel bladgroen, is de belangrijkste term in dit verhaal. Dit kleurpigment bevindt zich in de bladgroenkorrels en zorgt er dus voor dat bladeren groen kleuren. Dat wil zeggen, chlorofyl weerkaatst groen licht en houdt andere kleuren juist vast (absorptie). Hiermee speelt het ook een belangrijke rol in de fotosynthese van bomen en planten, het omzetten van water en CO2 in zuurstof, onder invloed van zonlicht.
Waarom verkleuren herfstbladeren?
Maar in de loop van het najaar verdwijnt het chlorofyl langzaam maar zeker uit de bladeren. Daar zijn 2 belangrijke oorzaken voor. Ten 1e vangen de bladeren simpelweg minder zonlicht op, omdat de dagen steeds korter worden. En daardoor maken ze sowieso al minder chlorofyl aan. Ten 2e breken bomen zelf de aanvoer van chlorofyl af. Ze slaan de werkzame stoffen op in hun stam en takken, als voorraad voor de wintermaanden.
Doordat bladeren steeds minder chlorofyl bevatten, verliezen ze hun groene kleur. Hierdoor worden andere kleurstoffen zichtbaar, zoals anthocyaan, xantofyl is geel en caroteen. Deze stoffen zorgen ervoor dat we andere kleuren in de bladeren zien, zoals rood, geel en oranje. Ook bij paprika’s bepalen chlorofyl en (bèta)caroteen de kleur, zoals we in dit artikel uitleggen.
Waarom vallen bladeren van de bomen af?
En uiteraard vallen de bladeren op een gegeven moment van de bomen af, zoals altijd in de herfst. Niet voor niets staat de Italiaanse najaarskoers Ronde van Lombardije, de herfstachtige afsluiting van het wielerseizoen, bekend als ‘La corsa delle foglie morte’, oftewel de koers van de dode bladeren. Maar waarom laten bomen hun bladeren eigenlijk op de grond vallen? Dit is simpelweg een overlevingsmechanisme tijdens de koudste maanden van het jaar, omdat bomen hun bladeren dan eigenlijk niet nodig hebben. Want hoe kouder het wordt, hoe moeilijker het voor bomen wordt om via hun wortels water uit de bodem op te nemen. Maar via de bladeren raken bomen juist water kwijt.
Naarmate de herfst vordert, ontstaat een proces waarbij de bladeren langzaam afgestoten worden. Eerst ontstaan er beschermende kurklaagjes in de tak. Deze kurklaagjes zorgen ervoor dat er steeds minder voedingsstoffen naar de bladeren kunnen gaan. Uiteindelijk wordt de verbinding tussen blad en tak helemaal verbroken. Veel bladeren zijn dan al bruin van kleur en vallen dus op de grond. In de lente, wanneer de temperatuur stijgt, de dagen langer worden (én het wielerseizoen weer begint), kunnen bomen weer nieuwe bladeren aanmaken.
(Bron: Archief, Weeronline, Ecopedia, Wageningen University & Research, Plantenreus, Natuurwetenschapentechniek.nl, Wilde Weelde, Nature Today. Foto: Frans Blok/Shutterstock)
