Hoe zit het? Is het gat in de ozonlaag er nog steeds?
Publicatiedatum: 27 september 2022
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: is er eigenlijk nog een gat in de ozonlaag?
Een korte geschiedenis: Nederlandse Nobelprijswinnaar
De Nederlander Paul Crutzen doet in de jaren 70 al onderzoek naar de invloed van de mens op de ozonlaag. De kwestie blijkt in 1985 zeer urgent te zijn, als wetenschappers een sterk verdunde ozonlaag boven de zuidpool ontdekken. Niet lang daarna wordt het Montrealprotocol van kracht, met daarin maatregelen om het gat in de ozonlaag te verkleinen. Crutzen en 2 van zijn collega’s krijgen voor hun onderzoek de Nobelprijs voor Scheikunde in 1995. Maar waarom is dit gat in de ozonlaag zo belangrijk en wat is de huidige stand van zaken?
De functie van de ozonlaag
Laten we bij het begin beginnen: wat is de ozonlaag precies? Dat is een beschermende laag die 15 à 50 kilometer boven de Aarde zweeft en ozon bevat. Deze stof filtert een groot deel van de schadelijke stoffen die bij zonlicht vrijkomen, zoals uv-straling. Als de ozonlaag dunner wordt of zelfs gedeeltelijk verdwijnt, is dat dus een serieus probleem voor de mens en het milieu.
Het gat in de ozonlaag
In de jaren 80 blijkt dat dit inderdaad het geval is. Door de uitstoot van chloorfluorkoolwaterstoffen (beter bekend als cfk’s) breekt de ozon in de ozonlaag af. De cfk’s zijn op dat moment populair en komen voor in onder meer koelkasten, airconditioning en spuitbussen. Door het Montrealprotocol van 1987 – waar in de loop der jaren bijna 200 landen aan meewerken – moet er een einde komen aan de uitstoot van cfk’s. Op die manier moet de situatie van de ozonlaag stapje voor stapje verbeteren.
De huidige stand van zaken
Het gat in de ozonlaag komt in de loop van de jaren minder vaak in het nieuws, maar is er anno 2022 nog steeds. Met name de gebieden rondom de Noord- en Zuidpool zijn kwetsbaar. De daar veel voorkomende ijswolken stimuleren de aanmaak van schadelijke stoffen. Maar er is inmiddels een kentering gaande, merken onderzoekers. Het gat in de ozonlaag is in de 21ste eeuw namelijk niet groter geworden en wordt langzaam maar zeker zelfs kleiner. “Sinds 2000 is de afbraak gestabiliseerd. Het herstel gaat heel langzaam”, vertelt Guus Vedders van het RIVM aan Quest.
Gaat het gat in de ozonlaag ooit dicht?
Dat herstel is een kwestie van de zeer lange adem, want schadelijke stoffen kunnen wel 100 jaar in de ozonlaag blijven hangen. Meteoroloog Jaco van Wezel noemt in gesprek met NU.nl het jaar 2050 als peildatum. Tegen die tijd kan het gat in de ozonlaag in elk geval terugkeren op het niveau van de jaren 80. Maar daarvoor moeten alle betrokken partijen het Montrealprotocol wel strikt naleven. Het KNMI houdt nog een slag om de arm en wijst naar mogelijke klimaatverandering. Een toename van het aantal vulkaanuitbarstingen kan ook een rol spelen in de afbraak van ozon. Maar voor nu gaat het alvast de goede kant op met het gat in de ozonlaag.
(Bron: Universiteit Utrecht, KNMI, Het Laatste Continent, Quest, NU.nl. Foto: Shutterstock)
