Hoe zit het? Hoe komen de ijsvogel en het winterkoninkje aan hun winterse naam?
Publicatiedatum: 6 februari 2024
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: hoe komen de ijsvogel en het winterkoninkje aan hun winterse naam?
Hoe komt de ijsvogel aan zijn naam?
“Het is de parel onder de broedvogels, de ijsvogel. Met zijn helblauwe rug en oranje rug is het voor veel vogelaars de absolute favoriet. De mooiste tijd van het jaar komt er nu aan, dat is namelijk het broedseizoen”, klinkt het op 28 maart 2023 in Villa VdB op NPO Radio 1. Winterse naam of niet, pas als de lente aanbreekt, leeft de ijsvogel op. IJs is juist hun grootste vijand, benadrukt de Vogelbescherming. De dieren voeden zichzelf namelijk met vissen – niet voor niets heten ze kingfishers in het Engels – en hun jacht op eten wordt er niet makkelijker op als ze op bevroren water stuiten.
Waar de naam van de bontgekleurde vogel dan wel vandaan komt, daar zijn verschillende theorieën over. Dat de ijsvogel bijvoorbeeld vaak in de buurt van een wak in het ijs is gesignaleerd, op zoek naar de enige plek om alsnog vis te kunnen vangen. Maar de vaakst aangehaalde verklaring wijst op een verbastering van het Duitse Eisvogel (Eis = ijs), dat op zijn beurt afstamt van het Germaanse Eisenvogel (Eisen = ijzer). Dit duidt volgens verschillende historische bronnen op het metaalachtig blauwe verendek van de ijsvogel.
Hoe komt het winterkoninkje aan zijn naam?
Het winterkoninkje is ook al geen liefhebber van sneeuw en ijs. Waarschijnlijk dankt hij zijn naam aan een klassieke fabel van de gebroeders Grimm, over een strijd om het koningschap over de vogels. De vogel die het hoogst kan vliegen, mag zichzelf deze titel toe-eigenen. Dat lijkt de arend te worden, maar het winterkoninkje is stiekem bovenop zijn rug gekropen en wint daardoor de wedstrijd. De andere vogels zijn niet blij met deze stiekeme manoeuvre, maar uiteindelijk komt er een compromis. De arend deelt het koningschap met het winterkoninkje, die dus in de wintermaanden zijn titel mag dragen.
Daarnaast staan de kleine vogels bekend om hun karakteristieke, luide gezang. De vrouwtjes zingen zelfs voor hun ongeboren kinderen in hun eieren, hebben Australische onderzoekers in 2023 ontdekt. Winterkoninkjes hebben de reputatie dat ze ook in de winter stug door blijven zingen, zoals hun naam doet vermoeden. Maar in de praktijk lijkt dat wel mee te vallen. “Ze zingen af en toe in de winter, maar niet zoveel dat ze er nou echt om bekend staan”, vertelt André de Jong (Sovon Vogelonderzoek) aan Omroep Gelderland. De sterfte onder winterkoninkjes is zelfs groter tijdens een strenge winter.
Waar kunt u de ijsvogel en het winterkoninkje spotten?
De ijsvogel en het winterkoninkje hebben hun naam dus zeker niet te danken aan hun voorliefde voor het najaar. Maar in de laatste jaren lijkt er een kentering gaande. Omdat de temperaturen in de wintermaanden over het algemeen milder worden, bloeien ook de ijsvogel en het winterkoninkje op. En dus is de kans groter dat u een exemplaar kunt spotten als u de natuur in gaat. IJsvogels bevinden zich meestal in Noord-Brabant, Limburg en de Achterhoek, maar ook in andere delen van het land. Winterkoninkjes kunt u vrijwel overal in Nederland tegenkomen, mits er genoeg groenvoorzieningen in de buurt zijn. Dat kunnen bossen zijn, maar ook bomen binnen de stadsgrens.
(Bron: Archief, Villa VdB, Omroep Gelderland, Quest, Vogelbescherming, IJsvogels.nl, AVN Den Haag, Quest, Tuinen.nl, Scientias. Foto: Shutterstock)
