Fijnstof, hoe gevaarlijk is het en hoe kunnen we ons er tegen wapenen?

Dat fijnstof een bedreiging is voor onze gezondheid, dat weten we. Maar wat is het precies en kunnen we er zelf iets tegen doen?

Wat is fijnstof?

Fijnstof is een verzamelnaam voor heel kleine deeltjes in de lucht. Het ontstaat door verbranding van brandstoffen, slijtageprocessen en het verwerken van materialen. Er zit ook van nature fijnstof in de lucht, bijvoorbeeld door opwaaiend stof en zeezout. Het grootste deel (75 à 80 procent) wordt door de mens veroorzaakt en dat fijnstof is veel schadelijker dan natuurlijk fijnstof en het blijft langer in de lucht zitten. Fijnstofdeeltjes in de lucht zijn kleiner dan 10 micrometer. Deze deeltjes zijn onder andere afkomstig van het verkeer, veehouderijen en fabrieken. Ook houtstook in en om huis zorgen voor luchtverontreiniging. De afkorting voor fijnstof is PM, wat voor ‘Particulate Matter’ staat. In onderzoeken worden verschillende meeteenheden gehanteerd: PM10 (waardoor smog ontstaat), PM2,5 (deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer) en het zogeheten ultra fijnstof (UFP). Hoe kleiner het fijnstof, hoe schadelijker het is: de kleinste deeltjes komen in de longen terecht, met alle gevolgen van dien.

Ziek van fijnstof

Luchtverontreiniging kan voor verschillende gezondheidsklachten zorgen en levert een belangrijke bijdrage aan ziekte en sterfte. Blootstelling aan fijnstof is verantwoordelijk voor zo’n 4 procent van de ziektelast in Nederland. Ouderen, zieken en kinderen zijn extra gevoelig voor luchtvervuiling. Mensen die al een luchtwegaandoening hebben, zoals astma, bronchitis of COPD of die hart- en vaatziekten of diabetes hebben, kunnen door luchtvervuiling meer klachten krijgen of zelfs eerder overlijden. Maar ook gezonde mensen kunnen (blijvende) klachten krijgen. Mensen die vlak bij een drukke weg wonen, werken of naar school gaan hebben vaker problemen met de luchtwegen (astma, bronchitis, COPD). Hart- en vaatproblemen kunnen door luchtvervuiling erger worden.

Klachten door fijnstof

Fijnstof en ozon (smog) kunnen tijdelijke klachten veroorzaken aan de ogen, neus of luchtwegen. Daaronder vallen droge ogen, hoesten, een droge keel of kortademigheid. Daarnaast kan het ook blijvende longklachten geven, zoals een minder goede longfunctie. Ernstige smog kan bovendien hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid veroorzaken.

Fijnstofnormen

Als het aan Milieudefensie ligt, dan worden de normen voor luchtvervuiling in Nederland veel strenger. Uit onderzoek dat in opdracht van Milieudefensie uitgevoerd is blijkt dat met de huidige luchtkwaliteitsnorm gezondheidsrisico’s door fijnstof en stikstofdioxide geaccepteerd worden die honderden tot zelfs tienduizenden keren hoger zijn dan de risico’s van andere schadelijke stoffen. Anne Knol, campagneleider Verkeer bij Milieudefensie vindt dat de huidige normen ‘fopnormen’ zijn, omdat we denken beschermd te zijn, terwijl dat niet zo is. “Het is schokkend dat 12.000 mensen jaarlijks sterven door luchtvervuiling, terwijl Nederland bijna overal aan de normen voldoet. Bij andere stoffen accepteert de overheid veel minder sterftegevallen. De strenge bescherming die voor andere giftige stoffen geldt moet ook voor stikstofdioxide en fijnstof gaan gelden,” aldus Knol. Bovendien zijn de normen 20 jaar geleden opgesteld en dus sterk verouderd. Milieudefensie vindt dat Nederland niet moet wachten tot Europa de normen aanscherpt. Nederland moet zelf bindende en ambitieuze normen opstellen.

Wat kunt u zelf doen?

Voordat er scherpere normen komen of het aandeel fijnstof in de lucht doeltreffend teruggedrongen is, zijn er een aantal zaken die u zelf in acht kunt houden:

• Bekijk hoe het met de luchtkwaliteit in uw omgeving gesteld is voor uw op pad gaat.
• Als u wilt sporten of wandelen, doe dat dan niet in de buurt van druk of veelvuldig stilstaand verkeer.
• Vervoer u zo mogelijk te voet of met de fiets, zo stoot u zelf in elk geval geen fijnstof uit.
• Wilt u verder weg, neem dan wat vaker het openbaar vervoer in plaats van de auto.
• Toch met de auto, doe dan de ramen dicht nog voordat u in een file belandt. Zo houdt u iets van de vuile lucht buiten. Buiten de file is een open raampje gezonder, want de lucht in auto’s is meestal behoorlijk slecht.
• Zet als u een tunnel in rijdt de ventilator op de recirculatiestand. Dat houdt vervuilde lucht langer uit de auto. Doe dit echter niet langer dan een kwartier, want na die tijd is het nodig om de lucht in de auto te verversen, zelfs als u in de file staat.

Extra tips voor mensen met een open haard of houtkachel

• Stook alleen droog en onbehandeld hout.
• Zorg voor voldoende frisse lucht in de ruimte waar gestookt wordt.
• Laat minstens één keer paar jaar uw schoorsteen vegen door een erkend vakman.
• Zorg voor volledige luchttoevoer, laat het hout niet smoren en laat een houtvuur vanzelf uitbranden.
• Maak een houtvuur aan met kleine houtjes en steek deze van bovenaf aan.
• Stook bovendien niet bij windstil of mistig weer. Op de website van Stookwijzer kunt u de actuele situatie van de luchtkwaliteit bekijken.

(Bron: Milieudefensie, TNO, Gezondheidsraad, Milieu Centraal, Gezondheidsnet, archief)