De wilg dreigt te verdwijnen, maar dit is waarom hij onmisbaar is voor de Nederlandse natuur

Heel lang is de wilg een zeer veel geziene én populaire boom in Nederland. Dat dreigt echter te veranderen en boswachter Mathiska Lont van Natuurmonumenten vertelt waarom dat heel slecht nieuws is voor de natuur.

Knotwilg niet weg te denken

De wilg is misschien niet de allermooiste boom die de Nederlandse natuur rijk is, maar het is wel een hele belangrijke. We kennen verschillende soorten, zoals de treurwilg en de dwergwilg, maar vooral knotwilgen zijn niet weg te denken uit het Nederlandse landschap. Ze zijn veel aangeplant langs wegen en weilanden, maar verdwijnen nu steeds meer uit de landelijke gebieden. Voor boeren hebben ze hun functie namelijk grotendeels verloren en daarom worden ze niet langer door hen onderhouden. Hierdoor blijven er steeds minder van over.

Grote waarde voor de natuur

De wilg is één van de vroegste bloeiers en daarmee van grote waarde voor de natuur. De katjes zijn een fantastische voedselbron voor insecten. Verder bieden knotwilgen veel beschutting aan verschillende diersoorten. Een wilg rot makkelijk en de holtes die daardoor ontstaan zijn goede nestgelegenheid voor de wilde eend, steenuil of winterkoning, maar ook voor marters. Daarnaast gebruiken vele insecten de takken om te schuilen tegen wind en regen. Omdat ze vaak in rijen staan zijn knotwilgen voor vleermuizen een belangrijk oriëntatiepunt in een verder leeg landschap.

Schakel tussen natuurgebieden

In de vermolmde delen groeien weer andere planten of bomen. Zoals vlier, lijsterbes, fluitenkruid en varens. Maar ook paddenstoelen vinden er een groeiplek. In periodes dat er in de holtes water blijft staan, maken salamanders er dankbaar gebruik van. Daarnaast bieden ze schaduwplekken voor het vee en als ze bij een poel of waterkant geplaatst zijn ook schuilplekken voor jonge vissen. In een steeds kaler worden landschap vormen zij nu een cruciale schakel tussen natuurgebieden.

Knothout dient vele doelen

In vroeger tijden heeft het hout van knotwilgen, knothout, zeer veel verschillende doelen gediend.
Knothout is eeuwenlang gebruikt voor het maken van afscheidingen, beschoeiingen en als markering van eigendommen. Het is daarnaast veel gebruikt als brandhout. Langs de oever geplaatst houdt het de oever vast. Takken hebben als veevoer gediend (dierentuinen willen ze nu nog graag hebben). Van de stevigere takken zijn gereedschapsstelen gemaakt en van de dunnere twijgen bezems, manden en korven. Van de zwaardere stukken hout zijn klompen gemaakt.

Geen verdiensten meer aan de wilg

Voorheen knotten de boer en zijn knechten de knotwilgen, maar omdat deze bomen nu geen nut meer hebben voor het boerenbedrijf verdwijnen de karakteristieke bomen steeds meer. Er zit namelijk geen verdienmodel meer in de knotwilg, omdat er goedkopere alternatieven gekomen zijn. Met de komst van prikkeldraad hebben de houtwallen hun nut verloren. Door schaalvergroting in de landbouw zijn daarnaast veel oude erfafscheidingen weggehaald om 1 groot weiland te kunnen bewerken.

Onderhoud door natuurorganisaties

In het kader van biodiversiteit en de vele voordelen die knotwilgen voor de natuur bieden in het landelijke gebied pakken natuurorganisaties als Natuurmonumenten en heel veel vrijwilligersgroepen dit op en onderhouden zij de bomen nu. Zoals bijvoorbeeld bij natuurgebied De Wieden. Daar knot Natuurmonumenten de wilgen samen met (groot)ouders en hun (klein)kinderen. Op zondag 8 maart 2020 is er daarnaast weer een NK heggen vlechten, in Beugen, Boxmeer. U kunt dan helpen met wilgen knotten of heggenvlechten. Mathiska heeft nog een verzoek: zet een heg of knotwilg in uw tuin als u ruimte heeft. Zodoende blijft de wilg behouden.

Boswachter Mathiska Lont van Natuurmonumenten is woensdag 26 februari 2020 bij Tijd voor MAX om over dit onderwerp te praten. Om 17.10 uur op NPO 1.

(Bron: Tijd voor MAX, heg&landschap)