De libelle heeft last van de slechte waterkwaliteit in sloten en meren

De waterkwaliteit van veel sloten en meren is ver onder de maat. Dat is slecht nieuws voor onder andere de libelle, die heeft hier als één van de eerste last van. Mathiska Lont is boswachter in de Wieden, een moerasgebied in de kop van Overijssel. Daar is de libelle in voldoende mate aanwezig, maar dat is niet overal in ons land het geval en dat moet wat haar betreft veranderen. Het goede nieuws is: daar kunnen we zelf ook wat aan doen! 

Onderwaterleven

Libellen leven net als juffers het overgrote deel van hun leven in het water als larve. Afhankelijk van de soort en omstandigheden kan de larve een paar maanden tot wel 5 jaar onder water leven. Het zijn echte rovers die alles wat kleiner is dan zijzelf, opeten. Om te groeien vervellen ze een aantal keren. In het laatste stadium krijgen ze kleine puntige zakjes op hun rug. Hierin zitten de vleugels opgevouwen. Onder de juiste omstandigheden klimt de larve langs een plantenstengel uit het water en trekt zijn velletje uit. Ze hangen vervolgens een tijdje aan de plant en pompen vloeistof in hun lijf waardoor ze groter worden en hun vleugels kunnen spreiden. Als ze goed zijn opgedroogd kunnen ze vliegen. Dit kan heel snel gaan, maar ook een paar uur duren. Op de stengel blijft een leeg huidje achter. De libelle gaat vervolgens op zoek naar een een plek om ‘uit te harden’ en daarna naar een over om een geschikte partner te vinden.

Verstopplekjes

In de Wieden zijn libellen en andere insecten nog in voldoende mate te vinden. Dit komt vooral door de planten, onder andere krabbenscheer en riet, die het water schoonhouden. Daarnaast zorgen deze planten voor voldoende ‘verstopplekjes’ voor de insecten zodat ze niet opgegeten worden. Maar hoewel ze in de Wieden veelvuldig voorkomen, gaat het met de libellen en juffers in de sloten en meren elders een stuk minder goed. Slechts 1 procent van het gemeten water voldoet aan de waterkwaliteitsrichtlijnen. Met name de vervuiling maakt het steeds moeilijker en kostbaarder om het water te zuiveren. Een groot deel van de vervuiling wordt veroorzaakt door mest en bestrijdingsmiddelen. Dat komt soms rechtstreeks, maar ook via het grondwater, in het water terecht. Maar ook riooloverstort is een bron van vervuiling. Dit wordt veroorzaakt tijdens hevige regenbuien waardoor het riool het water niet kan verwerken. Zo komt het rioolwater direct in rivieren en andere wateren terecht. De natuur staat onder druk en ingrijpen is volgens Mathiska nodig om biodiversiteit te behouden.

Verdwijnen van natuurlijke elementen

Een andere belangrijk aspect waarom het slecht gaat met de insecten in ons land, is het verdwijnen van natuurlijke elementen in het landschap. Neem de houtwal. Dit is een natuurlijke erfscheiding die veel tussen weilanden voorkomt. Met het weghalen hiervan, worden ook de bewoners zoals muizen dakloos. Maar ook sloten worden gedempt, waardoor het leeftgebied voor bijvoorbeeld de libelle, maar ook andere insecten, verdwijnt.

Tegels eruit, bloemen erin!

Behalve dat de Waterschappen hier wat aan kunnen veranderen, kunnen we zelf ook het nodige doen. “Tegels eruit, bloemen erin!”, aldus Mathiska. “Laat ook het onkruid gewoon staan, daar vinden insecten juist veel voedsel in.” Voor libellen moeten we een grotere inspanning plegen en bijvoorbeeld een vijver maken in de tuin. U kunt er één graven, maar een kant-en-klare vijverbak helpt ook. Het beste is om de vijver te vullen met regenwater en water- en zuurstofplanten. Die laatste zijn belangrijk voor de waterkwaliteit. Koop alleen inheemse waterplanten, sommige niet inheemse waterplanten kunnen voor behoorlijk wat problemen zorgen in de vijver. Laat u hierover eventueel informeren bij een tuincentrum. Wanneer er in de vijver geen vissen zitten, is de kans erg groot dat u het ‘uitsluipen’ van de libelle en juffers zelf in de tuin kunt aanschouwen.

Mathiska Lont, boswachter van Natuurmonumenten, is 20 maart te gast in Tijd voor MAX.