Andere manier van inrichten steden nodig om toenemende hittestress tegen te gaan

Bij hitte zoeken veel mensen verkoeling in bijvoorbeeld bossen of stranden. Steden worden het liefst vermeden, aangezien die door het vele steen en het weinige groen het heetst zijn. Voor de mensen die er wonen is er echter geen ontsnappen aan. Daarom moeten stadscentra in de toekomst anders worden ingericht.

Gevoelstemperatuur in steden hoger

Metingen door onderzoekers van de Wageningen Universiteit die tijdens de recordwarme dagen in juli 2019 gedaan zijn, maken duidelijk dat de warmte boven steden ’s nachts op een paar honderd meter hoogte blijft hangen. Doordat de warmte niet weg kan, ontstaan in stadscentra vaak ‘hitte-eilanden’, waar de gevoelstemperatuur tot wel 12 graden hoger is dan in een dorp met veel groen.

Witte huizen

Ingenieur Martijn Steenstra bepleit tegenover De Gelderlander dat gemeenten en bewoners veel meer nadenken hoe ruimtes worden ingericht. Volgens hem is het slim om daarbij te kijken hoe hitte in het zuiden van Europa tegen wordt gegaan. Daar zijn huizen bijvoorbeeld veelal wit en wordt er schaduw gecreëerd door doeken in de straten te hangen. Er kan volgens Steenstra ook worden gekeken naar de plaats van gebouwen ten opzichte van de wind en de zon. “Waar we nu nog 3 tot 6 van die tropische dagen per jaar hebben, worden dat er volgens de voorspellingen in 2050 12 tot 18. Dat is voldoende aanleiding om eens goed te kijken naar de ruimtelijke inrichting,” aldus Steenstra.

Verkoeling

Onderzoeker Bert Heusinkveld van de Wageningen Universiteit beaamt dat inrichting een belangrijke rol speelt. Als voorbeeld geeft hij de Dam in Amsterdam, waar alleen de naald van het monument schaduw geeft. Gedurende de dag schuiven toeristen mee met die schaduw. Er kan volgens hem meer verkoeling worden gecreëerd met een fontein of ander water. Ook een lichtere kleur bestrating of het plaatsen van schaduwnetten kan helpen, denkt Heusinkveld.

Hitte-eiland Amsterdam

Stephan van Dijk van Amsterdam Institute for Metropolitan Solutions (AMS) doet onderzoek naar het hitte-eiland boven Amsterdam. Door de hitte wordt de onderste laag van de atmosfeer dikker, waardoor warmte en luchtvuil boven de stad blijven hangen. Met weerballonnen worden metingen verricht, die het klimaat boven Amsterdam in beeld brengen. Volgens Van Dijk is ‘hittestress’ in steden een urgent probleem. De warmte wordt vastgehouden in stenen, wegen en gebouwen en ook de stad zelf produceert veel hitte. “Op warme zomerdagen lopen bruggen vast, wordt het asfalt aangetast en vervuilen de grachten.” Zijn collega Maarten Krol, expert luchtkwaliteit, vult aan: “Ook de luchtvervuiling in steden neemt toe met de hitte. Op een warme week als deze hoopt de smog zich op boven de stad, totdat het weer gaat regenen.”

Onderzoekers laten een weerballon op vanaf de Dam.

Gebouwd op warm klimaat

AMS zoekt oplossingen om de druk op de stad te verminderen. “Zou het bijvoorbeeld helpen als we alle daken in Amsterdam groen verven?”, zegt Van Dijk. Ook AMS kijkt naar situaties in het buitenland om in ons land toe te passen. Van Dijk: “Kijkend naar de indeling van de stad kunnen we een voorbeeld nemen aan Athene. Die stad is gebouwd op een warm klimaat. Smalle straatjes, licht gesteente en veel bomen die schaduw geven.” Ook op het vlak van luchtvervuiling zijn er maatregelen die kunnen helpen. Krol: “Als je weet op welke plekken in de stad de smog het ergst is, kun je het verkeer daarop aanpassen, bijvoorbeeld door alleen auto’s met oneven kentekennummers de weg op te laten. In Parijs hebben ze die aanpak al langer.”

Bodem moet weer een spons worden

Zef Hemel, planoloog en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam ziet een oplossing in natuurlijk en groen. In 2018 zegt hij tegenover Trouw: “De stenen onder onze voeten zijn niet meer houdbaar in de toekomst. Asfaltplakken en dichte bestrating creëren een hitte-eiland.” In de toekomst lopen we volgens Hemel veel meer op een natuurlijke bodem. Met grond, gras en planten worden straten en pleinen ‘een spons’ voor water en regen, maar ook voor het absorberen van hitte. Dat is een natuurlijke kwaliteit van planten. Als de stenen verdwijnen, in achtertuinen maar ook in straten, schiet er massaal beplanting uit de bodem.

1 boom koelt meer dan 10 airco’s

Onderzoek van de Universiteit Wageningen in 2011 heeft aangetoond dat een grote boom op een zonnige dag gelijk staat aan 10 airco’s. Dat komt door verdamping via de bladeren, ook wel ‘evapotranspiratie’ genoemd. René van de Velde, onderzoeker stadsvergroening van de TU Delft vult aan: “Uit onderzoek, van collega’s maar ook intern, kan ik bevestigen dat een grote boom gelijk staat aan zo’n 10 airco’s. We gaan ervan uit dat een boom op grondniveau tussen de 10 en 12 graden verkoeling brengt. In de lucht die we vervolgens inademen, wordt zo’n 1 tot 5 graden verschil gemaakt.”

Groene woontorens

In grote steden in het buitenland, zoals Milaan, wordt daar ook gebruik van gemaakt in de vorm van woontorens met ‘verticale bossen’. Oftewel gebouwen met aan de buitenkant veel plek voor bomen en ander groen. Ook in Nederland zijn inmiddels de eerste groene woontorens opgedoken. Wie weet ziet Nederland er over een jaar over 10 weer een stukje groener uit dan nu het geval is. Voor het klimaat in de steden is het in elk geval te hopen.

Lees ook: Nederlanders meer bezig met groen en natuur in de tuin
Nederlandse tuinen kunnen veel meer bijdragen aan de natuur

(Bron: De Gelderlander, Trouw, EenVandaag. Foto: Shutterstock)