12 graden verschil tussen Zeeland en Groningen: waar komen deze temperatuurverschillen in Nederland vandaan?

Dat het weerstation van het KNMI al sinds 1897 in De Bilt staat, is geen toeval. Omdat deze locatie in het midden van het land ligt, zijn de weersvoorspellingen representatief voor heel Nederland. Maar ten noorden, oosten, zuiden en westen van De Bilt kunnen de temperaturen fors van elkaar verschillen. Zo kan het in Limburg en Zeeland zomaar 10 graden warmer zijn dan in Groningen. Waar komen deze temperatuurverschillen door?

Opvallende temperatuurverschillen, dankzij storm Babet

Van Zweden tot Portugal: storm Babet heeft in oktober 2023 sporen nagelaten in grote delen van Europa, met name in Schotland. In Nederland varen tijdelijk geen ferry’s naar de Waddeneilanden, maar verder blijven de directe gevolgen beperkt. Indirecte gevolgen zijn er dan weer wel, namelijk opvallend grote lokale temperatuurverschillen in Nederland.

Want op donderdag 19 oktober 2023 zorgt een uitloper van storm Babet voor koude wind in het noorden van Nederland. Vanuit het zuiden komt juist warme wind, waardoor er een weerfront boven Nederland ontstaat. Dit zorgt voor grote temperatuurverschillen tussen Groningen, Friesland, Drenthe en de Waddeneilanden enerzijds en de overige provincies anderzijds. En zo kan het 18,3 graden Celsius worden in de omgeving van Winterswijk, tegenover 8,6 graden in Groningen. Bijna 10 graden verschil dus, op een niet eens zo grote afstand.

Luchtmassascheiding door botsing warme en koude lucht

Zo’n luchtmassascheiding boven Nederland komt vaker voor, als warme Sahara-lucht uit het zuiden en koude Noordpool-lucht uit het noorden met elkaar in botsing komen. Dit gaat vaak gepaard met neerslag, zoals weervrouw Grieta Spannenburg in dit artikel uitlegt. Stel dat dit front tussen ’s-Hertogenbosch en Utrecht ligt, zoals Weerplaza in onderstaande video uitlegt? Dan kan het in de Noord-Brabantse hoofdstad zomaar 6 graden warmer zijn dan in de Domstad, een half uurtje rijden verderop. Verderop in het hele land zijn de temperatuurverschillen uiteraard nog groter. Aan het begin van het jaar 2016 is het bijvoorbeeld 8 graden in Zeeland en Limburg. Maar in Groningen is het tegelijkertijd 12 graden kouder, ver onder het nulpunt dus. De bevroren straten veranderen in schaatsbanen, een groep studenten speelt voor hun huis curling met bierkratten.

Hitterecords in Gilze-Rijen en Arcen, nachtwarmte aan zee

En hoe zit het met de zomermaanden? Als er juist hitterecords sneuvelen in Nederland, gebeurt dat meestal in de weerstations van Gilze-Rijen of Arcen. Beide plaatsen liggen nu eenmaal in Noord-Brabant en Limburg, dichterbij de evenaar en ver van de zee af. Bovendien ligt er hier veel zandgrond, die overdag meer warmte vasthoudt dan de kleigronden aan de kust.

Andersom is het ’s nachts vaak warmer aan de kust dan in het binnenland, met name in de herfst. De zee is dan juist warmer dan het land. In het najaar van 2022 is het ’s nachts bijvoorbeeld 9 graden in Zeeland, terwijl tegelijkertijd in Groningen en Overijssel de 1e nachtvorst ontstaat. ‘In de herfst is overdag de zon de baas, ’s nachts de zee’, verklaart het KNMI deze temperatuurverschillen.

42 graden verschil in dezelfde maand

Hoe klein Nederland ook is, grote temperatuurverschillen komen dus regelmatig voor. Daarnaast kan het weer razendsnel omslaan, van het ene uiterste naar het andere. Op 9 februari 2021 wordt het lokaal -16,2 graden, maar 2 weken later is het al bijna 20 graden in Arcen. En dit verschil van ruim 36 graden is niet eens het maandrecord in Nederland. Maart 2005 noteert uitersten van -20,7 en 21,3 graden, een verschil van liefst 42 graden in dezelfde maand dus.

(Bron: Archief, MAX vakantieman, KNMI, NRC, NU.nl, Algemeen Dagblad, Weer.nl, Weeronline, Weerplaza. Foto: Shutterstock)