Zoektocht naar het eerste kievitsei kan bijna beginnen: wat moet u weten over deze traditie?
Publicatiedatum: 1 maart 2025
Nu de maand maart is aangebroken, stijgt de spanning in Fryslân (sinds 1997 de officiële schrijfwijze van deze provincie) en ver daarbuiten. Want waar ligt het eerste kievitsei van het jaar, is de terugkerende vraag aan het eind van elke winter. Waar komt deze traditie precies vandaan? Wat is wel en niet toegestaan tijdens de zoektocht? En wat zijn de verwachtingen voor 2025?
Immaterieel erfgoed: de zoektocht naar het eerste kievitsei
De zoektocht naar het eerste kievitsei staat in Fryslân bekend als aaisykje. Deze traditie geldt als immaterieel erfgoed, net als onder meer de Nijmeegse 4Daagse, het SKS Skûtsjesilen en het Draaksteken in he Limburgse Beesel. De datums van het eerst gevonden ei zijn tot 1890 bewaard gebleven, maar het aaisykje heeft een nog veel langere geschiedenis. Aanvankelijk is het nog een noodzakelijke zoektocht naar vers voedsel. Maar later is het eieren zoeken uitgegroeid tot een soort sport.
Traditiegetrouw wordt het eerst gevonden kievitsei, ook wel ljipaai genoemd, aangeboden aan de commissaris van de Koning(in). Of zelfs aan de Koning(in) zelf. “Wij hebben twee bedankbrieven in ons archief die de koningin dan terugstuurde, van rond 1920-1925”, laat Inge van der Zee, namens de Bond Friese VogelWachten (BFVW), weten aan MAX Vandaag. De vondst van dit ei markeert de start van de lente, omdat de kievit de eerste van de weidevogels is die begint met het leggen van haar eieren.
Steeds meer bezwaar, maar de (aangepaste) traditie blijft bestaan
Maar de laatste decennia gaat het steeds slechter met deze weidevogels, zoals de grutto, scholekster, veldleeuwerik én de kievit. Sterker nog, sinds 1996 is het aantal kieviten in Nederland gehalveerd. Al aan het begin van de 20e eeuw ontstaat er kritiek op de traditie van het aaisykje. Het rapen en meenemen van de kievitseieren is sinds een aantal jaren zelfs helemaal verboden bij wet. “De eieren blijven sinds het voorjaar van 2015 allemaal in hun nestje liggen”, bevestigt Van der Zee. De zoektocht naar kievitseieren is nog wel toegestaan, mits de deelnemers zich aan een aantal voorwaarden houden.
Wat is wel en niet toegestaan tijdens de zoektocht?
Ten 1e moeten degenen die binnen Fryslân op zoek gaan, officieel geregistreerd zijn bij de BFVW. De vondst is pas officieel als een BFVW-vertegenwoordiger ernaar heeft gekeken. Deze moet vaststellen dat het inderdaad om een vers ei gaat, dat niet in verboden terrein ligt. Totdat het zover is, mag de vinder zijn of haar vondst ook niet delen via sociale media. En ten 2e, alleen als men ook actief aan weidevogelbescherming (nazorg) doet, mag men op zoek naar die eerste eieren. Deelnemers moeten er dus alles aan doen om de kuikens gezond uit het ei te laten komen. Verder mogen er geen warmtebeeld- en andere soorten drones gebruikt worden tijdens het zoeken.
“Alleen houders van onze zogenaamde ‘nazorgpas’ mogen aan het begin van het seizoen vrij in de Friese velden op zoek naar dat eerste eitje. Na het sluiten van alle gemeentes, omdat alle eerste gemeente-eieren ook gevonden zijn, begint de nazorg in het eigen nazorggebied”, voegt Van der Zee hieraan toe. Fryslân heeft circa 100 van dit soort beschermingsgroepen, ook wel vogelwachten genoemd. “Zij zijn ieder verantwoordelijk voor de nazorg binnen hun eigen vogelwachtgebied. De BFVW stuurt die nazorg wel aan en voorziet de mensen ook van hulpmiddelen.”
Waar en wanneer wordt het eerste kievitsei meestal gevonden?
Hoewel het aaisykje een oorspronkelijk Friese traditie is, wordt het eerste kievitsei vrijwel altijd buiten Fryslân gevonden. En soms zelfs heel ver buiten de Friese grenzen, zoals op 2 maart 2024. Het Gelderse Beuningen, nabij Nijmegen, is de plek waar het eerste kievitsei van 2024 is aangetroffen. In provincies als Noord-Brabant, Utrecht, Zuid-Holland en Gelderland zijn de broedomstandigheden voor de kievit vaak gunstiger dan in Fryslân. Want in het voorjaar is de grond daar vaak warmer dan in de noordelijke provincies.
De hierboven genoemde vondst in Beuningen dateert dus van 2 maart 2024. Sowieso wordt het eerste kievitsei van het jaar vrijwel altijd in maart gevonden. Alleen in 2019 is dit net iets eerder gebeurd, op 28 februari namelijk. Overigens is dit ei dan weer wel aangetroffen in Fryslân, namelijk in Vegelinsoord, net boven Heerenveen. Op de foto boven dit artikel ziet u Eduard van der Hoek, in 2019 de gelukkige vinder van dit ei.
Wanneer wordt het eerste kievitsei van 2025 gevonden?
Deze 28 februari is nog altijd de vroegste datum ooit. En het lijkt er niet op dat dit record uit 2019 snel gaat sneuvelen. Medio februari 2025 ligt er nog sneeuw in de noordelijke provincies, in het zuiden is het ook niet bepaald warm. Ter vergelijking, in het recordjaar 2019 zijn er in de loop van februari juist al temperaturen van boven de 15 graden geweest. Waar en wanneer het eerste kievitsei van het jaar precies gevonden wordt, is altijd weer een verrassing. Maar het zal naar alle waarschijnlijkheid pas na 1 maart 2025 zijn.
(Bron: Volkskunde: Tijdschrift over de cultuur van het dagelijks leven, Omrop Fryslân, NOS, ANP, Compendium voor de Leefomgeving, Datagraver, Bond Friese VogelWachten, Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland, Vogelbescherming, De Correspondent, Carrie op Vrijdag. Foto: Siese Veenstra/ANP)
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Ik vind dit een belachelijke traditie een stelletje hersenloze randdebielen die achter een paar eieren aan gaan laat die vogels in alle rust hun eieren uitbroeden , kortom laat die vogels met rust en de natuur !!