Zich groen en geel ergeren, hoe is deze uitdrukking ontstaan?
Publicatiedatum: 12 november 2023
De meesten van ons hebben wel eens te maken met kleine en grote ergernissen. Als u zich groen en geel ergert, is dat een ergernis uit die 2e categorie. Maar groen en geel ergeren, waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan? En kent u de Friese en Duitse varianten op deze uitdrukking al?
‘Groen voor de ogen’, schrijft Bredero
Het is verleidelijk om te verwijzen naar ADO Den Haag of Fortuna Sittard, de enige Nederlandse profvoetbalclubs die in geel-groene shirts spelen. Maar de voorloper van de uitdrukking ‘zich groen en geel ergeren’ is al honderden jaren oud. Historische bronnen wijzen naar het begin van de 17e eeuw, naar het toneelstuk Griane van de beroemde schrijver Gerbrand Adriaenszoon Bredero. “Hoe duizelt het in mijn hoofd? Het wordt me al groen voor de ogen”, roept het hoofdpersonage Griane, vertaald naar het hedendaagse Nederlands, hierin uit.
Groene en gele associaties
Hoewel groen en geel tegenwoordig gelden als vrolijke kleuren – vooral in Den Haag en Sittard – roepen ze oorspronkelijk minder prettige associaties op. De uitdrukking ‘geel van nijd zien’ spreekt voor zich. En groen is in de 17e eeuw de kleur van jaloezie. In de klassieker Othello van William Shakespeare staat een monster met groene ogen hier symbool voor. Geneeskundigen gaan er eeuwenlang van uit dat jaloezie samenhangt met een overmatige hoeveelheid gal in het lichaam. Niet geheel toevallig heeft gal meestal een groen-gele kleur.
Groen en geel voor de ogen, geel van nijd, zich groen en geel ergeren
De uitdrukking uit het toneelstuk van Bredero krijgt jaren later een aanvulling, met een andere kleur die met de letter G begint. Het allitererende ‘groen en geel voor de ogen worden’ staat namelijk symbool voor duizeligheid. De uitdrukking ‘zich groen en geel ergeren’ dringt aan het begin van de 20e eeuw de Nederlandse taal binnen. Net zoals ‘groen en geel voor de ogen worden’ en ‘geel van nijd zien’ drukt het negatieve ervaringen en emoties uit.
Friese en Duitse varianten: groen en blauw
In het Fries is er een vergelijkbare uitdrukking met een net iets andere kleurencombinatie. ‘It waard him grien en blau foar de eagen’, groen en blauw voor de ogen dus. In het Duits kunnen de groen-gele en groen-blauwe variant dan weer allebei voorkomen. Met andere woorden: iemand kan ‘sich gelb und grün ärgern’ of ‘sich grün und blau ärgern’. Volgens een verklaring van de Duitse omroep Südwestrundfunk is dit een verbastering van weer een andere uitdrukking, iemand groen en blauw (in plaats van bont en blauw) slaan. Volgens de Duitse taal kunt u zich dusdanig aan iemand ergeren dat het zelfs voelt alsof u in elkaar bent geslagen.
(Bron: KIJK Magazine, Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, Onze Taal, DBNL, SWR.de. Foto: Shutterstock)
